Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe

W tym samym czasie zauważyliśmy niezliczoną ilość wojsk nieprzyjacielskich, pomału spuszczających się na dół z owego pagórka, naprzeciwko nas położonego […]. Po daniu hasła do boju mężnie ścierali się z nieprzyjacielem ci, co byli w pierwszej kolumnie; wystrzelano również wszystkie nasze pociski, jednak z małą szkodą dla nieprzyjaciela. Bitwa stawała się coraz bardziej zacięta […], aż nieprzyjaciel zaczął się cofać, czy to naporem naszych do tego zmuszony, czy też, by naszych zwabić do tego miejsca, gdzie stały działa […]. Tymczasem, gdy nasi napierali na nieprzyjaciela, a kolumna królewska pospieszała z szybkością, z jaką mógł tylko żołnierz pancerny, zaczęło się chwiać prawe skrzydło i wielu z tego skrzydła rzuciło się do ucieczki, przerażonych, jak sądzę, pociskami, które nieprzyjaciel wówczas dopiero począł miotać. To, jak również częste uderzenia pocisków, przelatujących już nawet nad naszymi głowami, którzy byliśmy przy królu, niemałe przerażenie wśród wszystkich wywołało. A w tym samym czasie król zniknął z naszego oddziału, czy to wyprzedziwszy owe szeregi, które, jak powiedzieliśmy, były przed nim, czy też porwany z szyku przez tych, którzy byli za nami.

Historia Źródło: Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras, M. Serwański, Poznań 1978, s. 129–132.

Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe

Z relacji posła weneckiego Marca Minia wysłanego do Porty Otomańskiej w roku 1521

Posłuszeństwo dla niego jest tak wielkie, że o większym mówić nie można: nie ma nikogo, nawet gdyby zażądał życia, kto by miał odwagę sprzeciwić się. Za pobytu mojego w Konstantynopolu podobało się Jego Ekscelencji kazać powiesić Silictara – baszę, naczelnika siliktarów, którzy są kawalerią, osobę znaczną, która miała pod sobą wielką liczbę niewolników. Posłał do domu jego kilku czauszów [urzędnik Wielkiej Porty przekazujący rozporządzenia i wykonujący określone zadania] z Porty, którzy rzekli mu: „Pan postanowił, abyś został powieszony” – i bez żadnej obrony, ani przez niego, ani przez jego niewolników, bezzwłocznie poprowadzono go na śmierć. Domownicy nie czynili żadnego oporu, tylko płacząc towarzyszyli mu na śmierć. Zaprawdę, kto rozważy to – rzecz jest największego znaczenia.

Historia Źródło: Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras, M. Serwański, Poznań 1978, s. 129–132.

Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe

Taki mniej więcej był stan Węgier, kiedy doniesiono królowi Ludwikowi, że Soliman [Sulejman II] zawarł pokój z wszystkimi sąsiadami i gotuje się do wojny z nim na lądzie i morzu. Któremu do podjęcia tejże dogodną nastręczało sposobność, że Belgrad i Sabacz przed kilku laty dostał w moc swoją […], a wszystkie inne miasta za Sawą aż do Piotrowaradynu w tymże czasie zniszczył […]. Co taki dostęp do Węgier nieprzyjacielowi otwarło, iż ilekroć chciałby Sawę przekroczyć i wpaść do Węgier, z trudem można by mu było w tym przeszkodzić. Zarządzał wówczas częścią dolnej Panonii […] Paweł Thomori. Ten wywiedziawszy się o zbliżeniu się Turków […], z pośpiechem przybiegł i doniósł o zbliżaniu się Turków, o  niebezpieczeństwie, jakie grozi królestwu, o słabości swoich sił dla odparcia nieprzyjaciela i że należy szybko działać celem powstrzymania nieprzyjaciela od przeprawy przez rzekę Sawę pod Belgradem […]. Król przeto, skoro dowiedział się, że wojska tureckie już przekraczają Sawę, w obawie, aby po jej przebyciu nie pospieszyły nad brzegi Drawy i pod miasto Ezek, zwrócił uwagę na utrzymanie tego miejsca w obronnym stanie. Pieczę nad nim powierzył palatynowi królestwa [namiestnik królewski na Węgrzech] […], który chętnie się tym zajął. Gdy inni zresztą, którym polecono tam się udać lub wysłać swoje oddziały, zbyt opieszale spełniali rozkazy królewskie, palatyn, na próżno usiłując wykonać to, czego się podjął, przybył do króla do Budy, gdzie, wytoczywszy skargę na opieszałość tych, którzy mu nie chcieli pomagać, później pozostał przy boku króla […]. Gdy to się działo, nie tylko nadszedł, ale już minął czas wyznaczony na zjazd pod Tolną, a do tej chwili nie słyszano, ani też nie widziano, aby ktoś na to miejsce przybył; wszyscy oglądali się na króla, nie mając zamiaru przybyć do Tolny, zanim nie przekonają się, że król jest tam obecny.

Historia Źródło: Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras, M. Serwański, Poznań 1978, s. 129–132.

Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe

Fragment raportów tajnego agenta cesarza Ferdynanda I w Stambule z roku 1559

[…] Szpiedzy donieśli, że Bajezyd zamierza zebrać jak najwięcej wojska i pozyskać sympatię poddanych Porty. Sandżak‑bejom [zwierzchnicy jednostek administracyjno‑terytorialnych] w Syrii nakazał, aby zbierali dla niego wojowników. Od paszy [zwierzchnik prowincji] w Sivas wymusił groźbami 180 tysięcy dukatów. W związku z tym sułtan [Soliman] postanowił interweniować osobiście. Temeszwarskiego paszę wysłał z 15 galerami do Aleksandrii, aby zebrał egipskie daniny i zastąpił Skender paszę namiestnika w Kairze, który był zwolennikiem Bajezyda. Bejlerbejowi i sandżak‑bejom Anatolii [sułtan] nakazał, aby przygotowali swoje wojska do pochodu przeciwko Gruzinom. Natomiast bejlerbej Rumelii musi zebrać armię […], przez Gallipoli podążyć do Anatolii […] i w Konji pilnować księcia Selima przed prawdopodobnym atakiem Bajezyda (1 III – 20 IV). […] Tymczasem wojsko w Istambule wystąpiło z żądaniem podwójnego żołdu (1 VI) […], janczarzy dopiero pod koniec maja znaleźli się w Anatolii. Tu stali, Selim z 50 tysiącami i Bajezyd z 30 tysiącami ludzi. Bajezyd zamierzał zwyciężyć w niespodziewanym ataku nocnym, ale żołnierze wzięci do niewoli zdradzili jego plan Selimowi. W krwawej bitwie Bajezyd został pobity i musiał uciekać – […] [i] 19 sierpnia wkroczył na ziemie szacha perskiego (11–30 IX).

Historia Źródło: Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras, M. Serwański, Poznań 1978, s. 129–132.