Sprawdź się
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Rewolucja przemysłowa. Dlaczego największy przewrót technologiczny w dziejach rozpoczął się w Anglii?Rewolucja przemysłowa dokonywała się w Anglii. Tylko tam doszło do tej specyficznej kombinacji warunków, które umożliwiły nowy poziom osiągnięć gospodarczych. Najważniejsze czynniki, które do tego się przyczyniły, można bez trudu wyliczyć: istnienie dużego, narodowego terytorium gospodarczego, niepodzielonego granicami celnymi; pokój wewnętrzny; od połowy XVII w. korzystne warunki geograficzne dla taniego transportu, szczególnie jeśli chodzi o wodny transport przybrzeżny; wysoko rozwinięta tradycja mechaniki precyzyjnej i produkcji narzędzi; handel z koloniami na szeroką skalę, który ułatwiał zaopatrzenie w surowce i otwierał rynki zbytu; niespotykanie wydajna gospodarka rolna, która mogła pozwolić sobie na rezygnację z części siły roboczej; zainteresowanie ulepszeniami (improvement) w szeregach elit towarzyskich, a w ich węższych kręgach nawet jednoznacznie przedsiębiorcze nastawienie, przede wszystkim wśród odszczepieńców religijnych.
Źródło: Jürgen Osterhammel, Rewolucja przemysłowa. Dlaczego największy przewrót technologiczny w dziejach rozpoczął się w Anglii?, 30.10.2020 r., dostępny w internecie: wielkahistoria.pl [dostęp 19.01.2021 r.].
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Pięć rewolucji przemysłowych – przyczyny, przebieg i skutki (ujęcie historyczno-analityczne)Zapewne rewolucja przemysłowa nie obyłaby się bez geniuszu szkockiego inżyniera Jamesa Watta, pracownika Uniwersytetu w Glasgow. W 1769 r. opatentował on swoją udoskonaloną wersję „maszyny atmosferycznej” Thomasa Newcomena. Watt skonstruował uniwersalny silnik na parę z oddzielnym cylindrem do jej kondensacji. Jako źródło energii do produkcji pary zaczęto wykorzystywać węgiel. Zyskał na tym cały przemysł, ponieważ nowa maszyna zmniejszyła zużycie paliwa, a to podnosiło opłacalność produkcji. Dzięki zastosowaniu – przez cały czas udoskonalanej – maszyny parowej możliwe stało się wypompowywanie wody w kopalniach. Wkrótce zastąpiono nią tradycyjne źródło energii, jakim było – do czasu jej wynalezienia – koło wodne. Tak zaczął się zwycięski pochód maszyny parowej jako źródła napędu w różnych gałęziach przemysłu. Pierwsza fabryka włókiennicza, w której zastosowano wynalazek Watta, została otwarta w 1784 r. Sam przemysł przędzalniczy przeszedł też długą drogę – od wynalezienia przez Johna Kaya w 1733 r. maszyny tkackiej, zwanej latającym czółenkiem mechanicznym (flying shuttle), do mechanicznej maszyny przędzalniczej, skonstruowanej w 1764 r. przez Jamesa Hargreavesa, zwanej przędącą Jenny (spinning Jenny). Na tej ostatniej można było już wytwarzać naraz 16 nici. Jej mechanizm został udoskonalony w 1767 r. przez Richarda Arkwrighta, konstruktora ramy wodnej (water frame), która – jak sama nazwa wskazuje – napędzana była energią wodną.
Źródło: Katarzyna Zamorska, Pięć rewolucji przemysłowych – przyczyny, przebieg i skutki (ujęcie historyczno-analityczne), „Studia BAS” 2020, nr 3 (63), s. 13.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Fizjokratyzm i polityka wolnego handlu w XVIII-wiecznej FrancjiW handlu międzynarodowym fizjokraci nie rozumieli co prawda cenowego mechanizmu przepływu pieniądza kruszcowego opisanego przez Cantillona, ale za to śmielej niż Cantillon rzucali wyzwanie wszystkim merkantylistycznym mitom i ograniczeniom. Wykazywali, iż usiłowania narodu, by sprzedawać dużo innym państwom, a samemu mało nabywać, są absurdalne i wewnętrznie sprzeczne. Sprzedaż i kupno są przecież dwiema stronami tej samej monety. Ponadto fizjokraci, antycypując pogląd ekonomistów klasycznych, stwierdzili, że pieniądze same w sobie nie decydują o bogactwie i na dłuższą metę liczą się jedynie dobra realne (towary) wymieniane za pośrednictwem pieniądza. Dlatego też głównym celem gospodarczym nie powinno być gromadzenie złota czy też utrzymywanie stale dodatniego bilansu handlowego, ale osiągnięcie wysokiego poziomu życia pod względem posiadania rzeczywistych dóbr. Starania, by nagromadzić jak najwięcej złota oznaczają, że naród oddaje swe rzeczywiste dobra w zamian za pieniądze. Stąd też nasuwa się wniosek, iż w ten sposób traci on, zamiast zyskiwać więcej (realnego) bogactwa. W rzeczywistości głównym celem pieniędzy jest ich wymiana na realne dobra i jeśli ludzie będą nalegać na gromadzenie ogromnej ilości monet, których nie będą wykorzystywać, to stracą bogactwo na stałe.
Źródło: Murray N. Rothbard, Fizjokratyzm i polityka wolnego handlu w XVIII-wiecznej Francji, oprac. mises.pl, tłum. Marta Ehrendeld.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Wykonywanie prawa propinacji w Tarnowie w latach 1845-1910Warto również wskazać, że sprawa propinacji i dochodów z niej płynących była także kwestią związaną z polityką finansową i podatkową państwa. Ceny napojów alkoholowych wzrastały z powodu polityki fiskalnej ministra austriackiego rządu Juliana Dunajewskiego, który w latach 80. XIX w. dążył do zrównoważenia budżetu państwa poprzez zwiększenie podatków a ograniczenie wydatków. Jednym z tych podatków był właśnie ten od sprzedaży alkoholu. Propozycja podniesienia podatku od propinacji wywołała sprzeciw członków Koła Polskiego w parlamencie austriackim. Uznali oni bowiem, że wskutek tego spadną dochody propinacyjne, co uderzy w interesy ekonomiczne galicyjskiego ziemiaństwa. Opór ziemiaństwa galicyjskiego wobec planów ministra Dunajewskiego był tak silny, że na wiosnę 1888 r., ziemiaństwo zorganizowało spotkania z posłami do austriackiej Rady Państwa o charakterze tzw. „sejmików relacyjnych”, jak się wyraził namiestnik Filip Zaleski w okólnikach do starostów. Miały być na nich omawiane sprawy podatku gorzelnianego i podjęcia uchwał, które w przekonaniu namiestnika były dawnymi „instrukcjami sejmikowymi”, gdyż miano posłów zobowiązać do tego, że nie zgodzą się na proponowaną stawkę podatku. Namiestnik nakazywał starostom rozwiązywanie organizowanych zgromadzeń, gdyby takie uchwały zostały podjęte. Zalecenia namiestnika niektórzy starostwie zignorowali, co świadczyło o tym, że sprawa podniesienia podatku propinacyjnego wywołała swoistą „rebelię” ziemiaństwa wspartego przez część aparatu administracyjnego. Opozycyjna postawa galicyjskiego ziemiaństwa i Koła Polskiego wobec propozycji rządowych groziła wręcz upadkiem rządu z „powodu wódki”, jak żartobliwie kwitowano ówczesne napięcia polityczne.
Źródło: Grzegorz Kądzielawski, Wykonywanie prawa propinacji w Tarnowie w latach 1845-1910, „Tarnowskie Colloquia Naukowe” 2013, nr 1 (5), s. 104.
Zapoznaj się z grafiką, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Grafen – materiał, który może zmienić światGrafen został odkryty niedawno – w 2004 r., a naukowców, którzy tego dokonali, uhonorowano Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki w roku 2010. Ze względu na swoje niezwykłe właściwości, ten nanomateriał fascynuje naukowców, przedsiębiorców i firmy korzystające z nowych technologii na całym świecie.
Co to jest grafen? Grafen to warstwa węgla o grubości jednego atomu. Obliczono, że 3 miliony warstw grafenu ułożone w stos miałyby grubość około 1 milimetra. Materiał ten jest rozciągliwy i elastyczny, a przy tym bardzo twardy i sto razy mocniejszy od stali. Jest bardzo dobrym przewodnikiem elektryczności, a jego temperatura topnienia wynosi ponad 3000 stopni Celsjusza.
W branży produkcyjnej stosuje się obecnie materiały bardzo zaawansowane technologicznie, np. stopy tytanu, monokryształy czy włókna węglowe. Trwają nieustanne prace nad zwiększeniem odporności cieplnej, elastyczności i innych właściwości tych materiałów. Jeśli grafen spełni wiązane z nim oczekiwania, może znacząco przyspieszyć badania nad tymi właściwościami. Materiał ten może otworzyć drogę do lżejszych, cieńszych i mocniejszych konstrukcji i znaleźć zastosowanie w różnych dziedzinach: od superlekkich samolotów do zakładów odsalania i hiperszybkich komputerów.Źródło: Grafen – materiał, który może zmienić świat, dostępny w internecie: sandvik.coromant.com [dostęp 19.01.2021 r.].
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Funkcjonowanie wybranych rynków oligopolistycznych w Polsce w aspekcie działań Urzędu Ochrony Konkurencji i KonsumentówPrzedmiotem porozumień monopolistycznych przedsiębiorstw może być wspólna polityka cenowa, np.: wyznaczenie przywódcy cenowego, wyznaczanie upustu, ustalanie cen, wielkości produkcji poszczególnych przedsiębiorstw czy prowadzenie wspólnej działalności, np. inwestycyjnej. W tym celu uczestnicy rynku w różnej formie mogą ustrukturyzować swoje strategie działania. Formy porozumień oligopolistycznych mogą mieć formę jawną w postaci utworzenia pooli, ringów, karteli, syndykatów, konglomeratów, holdingów czy trustów lub potajemną nazywaną zmową monopolistyczną lub kartelową. Poole i ringi stanowią luźne struktury instytucjonalne mające na celu realizację konkretnego przedsięwzięcia gospodarczego oraz osiągnięcie wymiernych korzyści ekonomicznych o charakterze monopolistycznym. Firmy wchodzące w skład porozumienia typu poolu lub ringu mogą ustalać wspólną politykę cenową, dzielić zadania produkcyjne czy ustalać rynki zbytu. Tego typu porozumienia oligopolistyczne są relatywnie incydentalne i tymczasowe, zawiązywane w warunkach pogarszającej się koniunktury i rozwiązywane po pojawieniu się oznak ożywienia na rynku.
Źródło: Radosław Bochan, Funkcjonowanie wybranych rynków oligopolistycznych w Polsce w aspekcie działań Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, „Gospodarka w praktyce i teorii” 2012, nr 1(30) 2, s. 25.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Pięć rewolucji przemysłowych – przyczyny, przebieg i skutki (ujęcie historyczno-analityczne)Na przełomie XIX i XX w. dzięki kolejnym innowacjom jeszcze szybciej następowały zmiany w sposobie produkcji. Nie sposób wymienić w tym miejscu wszystkich wynalazków, poprzestańmy zatem na tych najbardziej znaczących. Bez wątpienia punktem zwrotnym stało się wykorzystanie energii elektrycznej, co sprawiło, że produkcja mogła stać się masowa. Pierwsza linia pracująca na bazie tego źródła energii ruszyła w 1870 r. Postacią, która przeszła do podręczników historii, jest samouk Thomas Alva Edison. W latach 1875–1880 udoskonalił prądnicę, silnik elektryczny i wynalazł żarówkę. Energia elektryczna i żarówka powoli wkraczały też do gospodarstw domowych, zmieniając życie ludzi. Ponadto zaczęto wykorzystywać na dużą skalę zasoby naturalne, takie jak gaz i ropa naftowa. Warto dodać, że to Ignacy Łukasiewicz w 1852 r. jako pierwszy opracował metodę rafinacji ropy naftowej, co umożliwiło jej wykorzystywanie jako paliwa. W ten sposób ropa wyparła mniej użyteczny i kaloryczny węgiel. Nastąpił rozwój hutnictwa aluminium i miedzi.
Źródło: Katarzyna Zamorska, Pięć rewolucji przemysłowych – przyczyny, przebieg i skutki (ujęcie historyczno-analityczne), „Studia BAS” 2020, nr 3 (63), s. 13.