Zapoznaj się z wierszem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Pokolenie i opisz własnymi słowami obraz wojennej rzeczywistości wyłaniający się z tekstu.
Zapoznaj się z wierszem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Pokolenie i opisz własnymi słowami obraz wojennej rzeczywistości wyłaniający się z tekstu.
Zapoznaj się z wierszem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Pokolenie i opisz własnymi słowami obraz wojennej rzeczywistości wyłaniający się z tekstu.
Przeczytaj wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Pokolenie. Opisz własnymi słowami obraz wojennej rzeczywistości wyłaniający się z tekstu.
Krzysztof Kamil BaczyńskiPokolenie
Wiatr drzewa spienia. Ziemia dojrzała. Kłosy brzuch ciężki w górę unoszą i tylko chmury – palcom czy włosom podobne – suną drapieżnie w mrok.
Ziemia owoców pełna po brzegi kipi sytością jak wielka misa. Tylko ze świerków na polu zwisa głowa obcięta strasząc jak krzyk.
Kwiaty to krople miodu – tryskają ściśnięte ziemią, co tak nabrzmiała, pod tym jak korzeń skręcone ciała, żywcem wtłoczone pod ciemny strop.
Ogromne nieba suną z warkotem. Ludzie w snach ciężkich jak w klatkach krzyczą. Usta ściśnięte mamy, twarz wilczą, czuwając w dzień, słuchając w noc.
Pod ziemią drżą strumyki – słychać – Krew tak nabiera w żyłach milczenia, ciągną korzenie krew, z liści pada rosa czerwona. I przestrzeń wzdycha.
Nas nauczono. Nie ma litości. Po nocach śni się brat, który zginął, któremu oczy żywcem wykłuto, Któremu kości kijem złamano, i drąży ciężko bolesne dłuto, nadyma oczy jak bąble – krew.
Nas nauczono. Nie ma sumienia. W jamach żyjemy strachem zaryci, w grozie drążymy mroczne miłości, własne posągi – źli troglodyci.
Nas nauczono. Nie ma miłości. Jakże nam jeszcze uciekać w mrok przed żaglem nozdrzy węszących nas, przed siecią wzdętą kijów i rąk, kiedy nie wrócą matki ni dzieci w pustego serca rozpruty strąk.
Nas nauczono. Trzeba zapomnieć, żeby nie umrzeć rojąc to wszystko. Wstajemy nocą. Ciemno jest, ślisko. Szukamy serca – bierzemy w rękę, nasłuchujemy: wygaśnie męka, ale zostanie kamień – tak – głaz.
I tak staniemy na wozach, czołgach, na samolotach, na rumowisku, gdzie po nas wąż się ciszy przeczołga, gdzie zimny potop omyje nas, nie wiedząc: stoi czy płynie czas. Jak obce miasta z głębin kopane, popielejące ludzkie pokłady na wznak leżące, stojące wzwyż, nie wiedząc, czy my karty iliady rzeźbione ogniem w błyszczącym złocie, czy nam postawią, z litości chociaż, nad grobem krzyż.
22 VI 43 r.
ktro3 Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Pokolenie, [w:] Antologia poezji polskiej, oprac. Jan Grzybowski, Katowice 2007, s. 772.
R1TsKdUqagtzw
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na to, o czym podmiot liryczny mówi w zaznaczonych przez ciebie fragmentach, na jakich elementach wojennej rzeczywistości się skupia.
Twoja odpowiedź jest poprawna, jeśli odnosi się m.in. do następujących elementów:
ciągłe zagrożenie śmiercią; przeświadczenie o jej bliskości,
tortury,
lęk przed zapomnieniem.
11
Ćwiczenie 2
Wskaż cztery cechy opisanego przez Baczyńskiego pokolenia. Każdą poprzyj odpowiednim fragmentem wiersza.
Znajdź fragmenty utworu, w których podmiot liryczny mówi o rozterkach swojego pokolenia i doświadczeniach, które go dotknęły.
Przykładowa odpowiedź:
Cecha: pozbawione uczuć. Cytat: Szukamy serca – bierzemy w rękę, nasłuchujemy: wygaśnie męka, ale zostanie kamień – tak – głaz
Cecha: doświadczone wojennym okrucieństwem Cytat: Po nocach śni się brat, który zginął, któremu oczy żywcem wykłuto, Któremu kości kijem złamano, i drąży ciężko bolesne dłuto, nadyma oczy jak bąble – krew
Cecha: pozbawione nadziei na przyszłość, przeświadczone o własnej śmierci Cytat: I tak staniemy na wozach, czołgach, na samolotach, na rumowisku, gdzie po nas wąż się ciszy przeczołga, gdzie zimny potop omyje nas, nie wiedząc: stoi czy płynie czas
Cecha: Pozbawione zasad, wartości Cytat: Nas nauczono. Nie ma miłości. Nas nauczono. Nie ma sumienia
11
Ćwiczenie 3
Zapoznaj się z fragmentem szkicu Kazimierza Wyki Rzecz wyobraźni. List do Jana Bugaja. Wskaż trzy cechy poezji Baczyńskiego, do których odnosi się krytyk literacki. Nie cytuj.
Zapoznaj się z fragmentem szkicu Kazimierza Wyki Rzecz wyobraźni. List do Jana Bugaja. Wskaż trzy cechy poezji Baczyńskiego, do których odnosi się krytyk literacki. Nie cytuj.
Zapoznaj się z fragmentem szkicu Kazimierza Wyki Rzecz wyobraźni. List do Jana Bugaja. Wskaż trzy cechy poezji Baczyńskiego, do których odnosi się krytyk literacki. Nie cytuj.
Przeczytaj fragment szkicu Kazimierza Wyki Rzecz wyobraźni. List do Jana Bugaja. Wskaż trzy cechy poezji Baczyńskiego, do których odnosi się krytyk literacki. Nie cytuj.
Kazimierz WykaRzecz wyobraźni. List do Jana Bugaja
W najlepszych lirykach Pana dojrzewa z naszych konkretnych przeżyć coś, co bym nazwał prawem tych przeżyć, coś, co jest pokorą i ściszeniem wobec naszych bólów i spraw, albowiem taka jak nasza i niezmienna jest norma bytu historycznego i bytu ludzkiego. Dlatego zapewne w utworach Pana kilkakrotnie tematem zamyślenia jest prawda historii. Najpiękniej w wierszu Historia jawi się ta znamienna dla owych zamyśleń równość historii wobec cierpienia. Odpatetycznia Pan historię, ściera łatwość legendy, lecz by ukazać wspólność i współczucie ludziom, którzy zawsze cierpieć musieli: Arkebuzy dymiące jeszcze widzę, jakby to wczoraj u głowic lont spłonął i kanonier jeszcze rękę trzymał, gdzie dziś wyrasta liść zielony. W błękicie powietrza jeszcze te miejsca puste, gdzie brak dłoni i rapierów śpiewu, gdzie teraz dzbany wrzące jak usta pełne, kipiące od gniewu. Ach, pułki kolorowe, kity u czaka, pożegnania wiotkie jak motyl świtu i rzęs trzepot, śpiew ptaka, pożegnalnego ptaka w ogrodzie. Nie to, że marzyć, bo marzyć krew, to krew ta sama spod kit czy hełmu. Czas tylko tak warczy jak lew przeciągając obłoków wełną. To równość skierowana ku przeszłości. Cierpieli jak my i przeminęli. Krew jest ta sama spod kity czy hełmu. Ta równość posiada także oblicze drugie. Przepływają w nas cierpienia nasze, one są dla nas najważniejsze, ale mimo ich doniosłości naszej – przeminą.
ktro6 Źródło: Kazimierz Wyka, Rzecz wyobraźni. List do Jana Bugaja, [w:] tegoż, Rzecz wyobraźni, Kraków 1977, s. 72.
Weź pod uwagę fragmenty wypowiedzi Kazimierza Wyki, w których krytyk odnosi się do utworu Baczyńskiego, omawia go.
Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi pojawiają się takie cechy poezji Baczyńskiego jak:
zestawienie historii i cierpienia,
wyzbycie się patetyczności, odejście od łatwych ocen, postrzegania poświęcenia w kategoriach legendy,
pokora, wyciszenie wobec cierpienia i doświadczeń.
1
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z wierszem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Z głową na karabinie i zdecyduj, które informacje dotyczące wiersza są prawdziwe, a które fałszywe. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F - jeśli jest fałszywe.
Zapoznaj się z wierszem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Z głową na karabinie i zdecyduj, które informacje dotyczące wiersza są prawdziwe, a które fałszywe. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F - jeśli jest fałszywe.
Zapoznaj się z wierszem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Z głową na karabinie i zdecyduj, które informacje dotyczące wiersza są prawdziwe, a które fałszywe. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F - jeśli jest fałszywe.
Przeczytaj wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Z głową na karabinie i zdecyduj, które informacje dotyczące wiersza są prawdziwe, a które fałszywe. Zaznacz w tabeli P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Krzysztof Kamil BaczyńskiZ głową na karabinie
Nocą słyszę, jak coraz bliżej drżąc i grając krąg się zaciska. A mnie przecież zdrój rzeźbił chyży, wyhuśtała mnie chmur kołyska.
A mnie przecież wody szerokie na dźwigarach swych niosły ptaki bzu dzikiego; bujne obłoki były dla mnie jak uśmiech matki.
Krąg powolny dzień czy noc krąży, ostrzem świszcząc tnie już przy ustach, a mnie przecież tak jak innym ziemia rosła tęga – nie pusta.
I mnie przecież jak dymu laska wytryskała gołębia młodość; teraz na dnie śmierci wyrastam ja - syn dziki mego narodu.
Krąg jak nożem z wolna rozcina, przetnie światło, zanim dzień minie, a ja prześpię czas wielkiej rzeźby z głową ciężką na karabinie.
Obskoczony przez zdarzeń zamęt, kręgiem ostrym rozdarty na pół, głowę rzucę pod wiatr jak granat, piersi zgniecie czas czarną łapą;
bo to była życia nieśmiałość, a odwaga – gdy śmiercią niosło. Umrzeć przyjdzie, gdy się kochało wielkie sprawy głupią miłością.
4 XII 43 r.
ktro7 Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Z głową na karabinie, [w:] Śpiew z pożogi, Warszawa 1974, s. 9.
RPWLSqsbXc8yV
Utwór został zbudowany na zasadzie kontrastu mającego podkreślić tragizm podmiotu lirycznego. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pojawiające się w ostatniej strofie sformułowanie ,,głupia miłość” ma charakter ironiczny. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Podmiot liryczny wiersza to osoba młoda, ale już doświadczona przez los. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wiersz Z głową na karabinie to przykład liryki pośredniej. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Utwór został zbudowany na zasadzie kontrastu mającego podkreślić tragizm podmiotu lirycznego. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pojawiające się w ostatniej strofie sformułowanie ,,głupia miłość” ma charakter ironiczny. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Podmiot liryczny wiersza to osoba młoda, ale już doświadczona przez los. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wiersz Z głową na karabinie to przykład liryki pośredniej. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
21
Ćwiczenie 5
Udowodnij, że w wierszu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Z głową na karabinie zostały zestawione ze sobą dwie płaszczyzny czasowe. Nie cytuj.
Weź pod uwagę, do jakich okresów swojego życia odnosi się podmiot liryczny w poszczególnych strofach.
Przeszłość: Podmiot liryczny odnosi się do swojego szczęśliwego dzieciństwa, twierdzi, że był wychowywany do innych rzeczy niż walka i tytułowe spanie z „głową na karabinie”.
Teraźniejszość: Tytułowa „głowa na karabinie”, konieczność walki, odrzucenia marzeń, radzenie sobie z rozterkami towarzyszącymi młodemu człowiekowi.
Przyszłość: Podmiotowi lirycznemu towarzyszy przeświadczenie o nieuchronnej śmierci, które najpełniej wyraża ostatnia strofa. Podkreśla, że jest młodym człowiekiem, który poświęcił wszystko dla jednej sprawy i zapłaci za to najwyższą cenę.
21
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z wierszem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Niebo złote ci otworzę…. Wskaż po trzy cechy dwóch rzeczywistości opisanych w utworze oraz wyjaśnij, w jaki sposób zostały one ze sobą zestawione. Nie cytuj.
RUTCUuj0yTRRj
(Uzupełnij).
Zastanów się nad tym, w jaki sposób poeta opisuje rzeczywistość w pierwszej i drugiej części wiersza, jakich sformułowań używa, co może mieć wpływ na zaprezentowany przez niego obraz świata.
Zwróć uwagę na to, czy w twojej odpowiedzi znalazły się następujące elementy:
zestawienie dwóch rzeczywistości – wojennej i idyllicznej, sielskiej – za pomocą poetyckiego obrazowania (zasada kontrastu);
świat wojennej rzeczywistości wypełniony jest śmiercią, przemocą, złem, gniewem,
świat idylliczny (związany z miłością) to życie, cisza, spokój, ukojenie.
R1fEXvJ1qXgbj21
Ćwiczenie 7
Wybierz sformułowania, które można odnieść do utworu Niebo złote ci otworzę…. Możliwe odpowiedzi: 1. Wiersz stanowi przykład poezji miłosnej., 2. Ostatnia strofa jest podsumowaniem wcześniejszych rozważań podmiotu lirycznego., 3. Wiersz to przykład liryki inwokacyjnej., 4. Metafory pojawiające się w wierszu budują nastrój zadumy, nostalgii.
31
Ćwiczenie 8
Określ, czym różni się nastrój utworu Niebo złote ci otworzę… od tego, który panuje w utworach Pokolenie oraz Z głową na karabinie.
RRyNEMOWgsKzO
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na tematykę utworu oraz sposób, w który wypowiada się podmiot liryczny. Przeanalizuj obrazy poetyckie.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź odnosi się do następujących elementów:
refleksyjność, nastrojowość wiersza Baczyńskiego.
metaforyka zupełnie inna niż ta pojawiająca się w pozostałych jego utworach, a wpływająca na nastrój wiersza.
31
Ćwiczenie 9
Przeczytaj fragment monologu Hamleta – tytułowego bohatera sztuki Williama Szekspira. Zastanów się, czy mogliby wygłosić go młodzi ludzie doświadczający wojennej rzeczywistości. Wyraź swoją opinię oraz uzasadnij ją dwoma argumentami, w których odniesiesz się do poznanych wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
Zapoznaj się z fragmentem monologu Hamleta – tytułowego bohatera sztuki Williama Szekspira. Zastanów się, czy mogliby wygłosić go młodzi ludzie doświadczający wojennej rzeczywistości. Wyraź swoją opinię oraz uzasadnij ją dwoma argumentami, w których odniesiesz się do poznanych wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
William SzekspirHamlet
Akt III, scena I (komnata w zamku, Hamlet)
[…]
HAMLET
Być albo nie być; oto jest pytanie: Czy szlachetniejszym jest znosić świadomie Losu wściekłego pociski i strzały, Czy za broń porwać przeciw morzu zgryzot, Aby odparte znikły? – Umrzeć, – usnąć, – Nic więcej; snem tym wyrazić, że minął Ból serca, a z nim niezliczone wstrząsy, Które są ciała dziedzictwem: kres taki Błogosławieństwem byłby. Umrzeć, – usnąć, – Usnąć! Śnić może? Tak, oto przeszkoda; Bowiem sny owe, które mogą nadejść Pośród snu śmierci, gdy już odrzucimy Wrzawę śmiertelnych, budzą w nas wahanie, Zmieniając życie nazbyt długie w klęskę.
ktro9 Źródło: William Szekspir, Hamlet, tłum. Maciej Słomczyński, Warszawa 2006, s. 73.
Zastanów się, jaki dylemat dręczy Hamleta oraz jakich wyborów musi dokonywać podmiot liryczny utworów Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź uwzględnia następujące elementy:
egzystencjalne rozterki pojawiające się zarówno u Hamleta, jak i w wierszach Baczyńskiego,
rozdarcie między powinnością a chęcią decydowania o własnym życiu,
przeświadczenie o uwikłaniu jednostki w sprawy świata.
Praca domowa
Krytyk literacki Kazimierz Wyka napisał w jednym ze swoich esejów dotyczących twórczości Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, że losem narodu polskiego jest strzelać do wroga z brylantów. Wyjaśnij sens tej metafory, odnosząc się także do tekstów poety, które poznałeś.