Zuzanna Krystyna Kobos Mów do mnie kotku..., czyli o uczuciach po polsku i po słoweńsku

Zanim wkroczymy do zamkniętego świata intymnych pseudonimów, którymi obdarzamy osoby drogie naszemu sercu, warto objaśnić termin deminutywum (zdrobnienie), czyli kategorię, której podstawową funkcją jest oznaczanie osób i rzeczy niewielkich rozmiarów, np. półka do półeczka [...]. Wtórnie za pomocą deminutywów można wyrazić stosunek uczuciowy mówiącego do nazywanej osoby, rzeczy lub pojęcia, np. mateczka do matka, kotek do kot [...]. Tego typu forma to deminutywum emfatyczne. O ile pierwsza kategoria związana jest z momentami wyobrażeniowymi, druga stanowi odzwierciedlenie momentów emocjonalnych. Zastosowanie formy zdrobniałej czy spieszczonej nie oznacza w tym wypadku niewielkiego rozmiaru (kotek może być przecież olbrzymim kocurem), lecz ilustruje stosunek emocjonalny osoby mówiącej.

Deminutywum w funkcji ekspresywnej może mieć dwojaki charakter. Spieszczone formy, choć najczęściej kojarzone z uczuciami pozytywnymi (np. pieseczek jako określenie ukochanego psa) mogą zostać w kontekście danej wypowiedzi użyte przekornie - w funkcji pejoratywnej, ironicznej, np. docencik, oficerek (pogardliwe określenie docenta, oficera).

[...]

W zagadnieniu form deminutywnych należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną przewrotność tej kategorii. Typowe sufiksy form augmentatywnych mogą być w danym kontekście wykładnikiem pozytywnych emocji, np. kocisko, psisko mogą określać ukochanego kota czy psa.

2 Źródło: Zuzanna Krystyna Kobos, Mów do mnie kotku..., czyli o uczuciach po polsku i po słoweńsku, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 2011, s. 262–263.

Małgorzata Milewska-Stawiany Deminutiva i Hipokoristika w podręcznikach do religii

Deminutiva stanowią jedną z podstawowych kategorii modyfikacyjnych rzeczownika, która informuje głównie o małości obiektu oznaczonego podstawą. Na znaczenia zdrabniające nakładają się jednak często znaczenia ekspresywne, które przekazują informację o emocjonalnej postawie nadawcy. Hipokoristika zaś obejmują formacje o charakterze wyłącznie emocjonalnym. Zaliczane są na ogół do kategorii słowotwórczej nazw ekspresywnych, budują klasę zróżnicowaną semantycznie, liczną i nieograniczenie pomnażaną przy użyciu różnorodnych wykładników formalnych, ciągle zmienianych i odświeżanych po to, by mogły spełnić funkcję indywidualnej ekspresji. Wyraźna jest tendencja do oryginalności i inwencji twórczej w tym zakresie. Ekspresywne formanty deminutywne i hipokorystyczne wyrażają przede wszystkim emocje pozytywne.

Dodatnie znaczenie derywatów deminutywnych i hipokorystycznych najłatwiej dostrzec w sytuacjach ich najczęstszego użycia, w rozmowach z dziećmi i istotami uczuciowo bliskimi. Kiedy się charakteryzuje język, jakim się posługuje dziecko, zwłaszcza w przedszkolnym okresie, zwykle zwraca się uwagę przede wszystkim na jego specyfikę. Usiłuje się wydobyć te elementy i cechy, które nadają mu swoiste piętno. Wymienia się tu m.in. słownictwo ekspresywne, a z cech morfologicznych szczególnie częste używanie formantów zdrabniających i spieszczających.

1 Źródło: Małgorzata Milewska-Stawiany, Deminutiva i Hipokoristika w podręcznikach do religii, „Język - Szkoła - Religia” 2006, s. 129.