Przypomnij sobie wiadomości o przenośnym znaczeniu przypowieści biblijnych.

Budowanie na skale symbolizowało postawę człowieka roztropnego, słuchającego słów Boga i wcielającego je w życie. Budowniczy, który postawił dom na piasku, nie słuchał Boga, postąpił nierozsądnie i lekkomyślnie.

Przeczytaj uważnie Przypowieść o budowaniu na skale i budowaniu na piasku. Sprawdź, które wersy wiersza nawiązują do biblijnych wersetów. Zauważ, w jakiej kolejności pojawiają się obrazy w przypowieści. Określ funkcje kontrastu w przypowieści oraz w wierszu.

Podobieństwa: widoczne jest nawiązanie do przypowieści o domu na skale i domu na piasku oraz do Księgi Przysłów (rada dotycząca budowania domu). Podmiot literacki w obu przypadkach odnosi się do budowania na skale oraz na piasku i ukazuje upadek stworzonych budowli. Zarówno w Biblii, jak i w wierszu Staffa skała oraz piasek mają znaczenie symboliczne.

Różnice: w przypowieści najpierw jest mowa o budowaniu na skale, a później na piasku, w wierszu kolejność jest odwrotna: najpierw pojawia się informacja o budowaniu na piasku, a następnie - na skale, dodatkowo wiersz wieńczy informacja o budowie opartej na dymie z komina. Można to odczytać jako próbę rozpoczęcia budowy świata wartości od kultury chrześcijańskiej, a następnie świeckiej. Różnica dotyczy przede wszystkim linii, w której przebiega kontrast. W przypowieści biblijnej zachodzi on między budowaniem na skale a budowaniem na piasku (obrazując różnicę między słuchaniem słów Chrystusa a nieprzyjmowaniem Jego prawd), a w wierszu - między obiema próbami budowania (zarówno na piasku, jak i na skale) a zakładaną próbą budowania opartego na dymie z komina.

Zwróć uwagę na czas i znaczenie czasowników dotyczących budowania oraz postawę podmiotu mówiącego wobec niepowodzeń.

Przykładowe odpowiedzi:

Budowałem, zwaliło się...

Teraz budując, zacznę...

Proces budowania się nie kończy.

Zastanów się, dlaczego poeta wskazuje dwa razy na niepowodzenie „budowania”? Co mówi ta sytuacja o wartościach, które przyświecały pokoleniu Staffa?

Leopold Staff napisał wiersz Podwaliny po wojnie. Utwór ten możemy zatem zaliczyć do powojennego nurtu kryzysu wartości w obliczu tragedii II wojny światowej. Jak pisze Teresa Dobrzyńska, „chodzi już nie o osobistą porażkę nierozważnego budowniczego, lecz o upadek świata wartości fundamentalnych dla kultury europejskiej. Jeśli wziąć pod uwagę czas powstania wiersza, stanie się jasne, że przedstawia on kondycję człowieka przeżywającego upadek świata wartości: klęskę humanistycznych i religijnych idei stanowiących podstawy cywilizacji”.

Rozstrzygnij, czy jest to postawa optymistyczna czy pesymistyczna. Czy budowniczy z wiersza jest realistą czy fantastą? Zwróć uwagę na funkcję czasownika budować.

Dwa ostatnie wersy wyrażają postawę optymistyczną, ponieważ budowniczy nie rezygnuje z budowania, nie poddaje się. Poszukuje nowych rozwiązań i wartości mimo niepowodzeń. Uważa, że trzeba budować na wartościach takich jak zaufanie do życia, wiara w sens działania.