Sprawdź się
Sofijówka w sposobie topograficznym opisana wierszem to poemat:
- stworzony przez Stanisława Szczęsnego Potockiego jako wyraz miłości dla żony Zofii.
- napisany przez Zofię Potocką, żonę Szczęsnego Potockiego – zafascynowaną architeturą romantycznych ogrodów.
- zamówiony u przebywającego w dobrach Szczęsnego Potockiego poety, Stanisława Trembeckiego.
- stworzony przez Ludwika Metzella, projektanta parku w Humaniu.
Forma Sofijówki jest zgodna z założeniami:
- klasycyzmu.
- sentymentalizmu.
- naturalizmu.
- romantyzmu.
Odnosząc się do konkretnych fragmentów poematu Sofijówka znajdujących się w prezentacji multimedialnej, udowodnij, że park Potockich w Humaniu to ogród w stylu angielskim.
Oceń prawdziwość zdań. Zaznacz Prawda, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub Fałsz – jeśli jest fałszywe.
| Zdanie | Prawda | Fałsz |
| Najważniejszym przesłaniem Sofijówki jest przekonanie podmiotu lirycznego o tym, że człowiek nigdy nie podporządkuje sobie natury. | □ | □ |
| Osią kompozycyjną Sofijówki jest spacer podmiotu po ogrodzie, w którym przyroda została podporządkowana człowiekowi. | □ | □ |
| Sofijówka to tekst o charakterze panegirycznym. | □ | □ |
| Opisy natura pojawiające się w Sofijówce są tylko pretekstem do prezentacji postawy podmiotu oraz jego stosunku do świata. | □ | □ |
Na podstawie fragmentów Sofijówki zamieszczonych w prezentacji multimedialnej zaznacz sformułowania najlepiej oddające charakter humanieckiego ogrodu Potockich.
- zielony
- nawiązania do kultury antycznej
- harmonijny
- pełen przepychu
- nieokiełznany
- romantyczny
- tajemniczy
- wielowymiarowy
- sielankowy
Zapoznaj się z fragmentem Sofijówki, a następnie wyjaśnij, jakie refleksje na temat natury czyni spacerowicz w humańskim ogrodzie.
SofijówkaNagły mię smutek objął i walczy z rozumem.
Pójdę tam, gdzie gwałtownym rzeka lecąc szumem,
gdy słuch zaprząta brzękiem i wejźrzenie bawi,
zbyt ściśnionemu sercu jakąś ulgę sprawi.
Dostatek, moc przemysłu i sztuka rzemiosła
bliższe wody ściągnęła, złączyła, podniosła.
Z nich kanały, fontanny, z nich obrusy szklane
płyną, skaczą, błyskoczą, pod wagą rozlane:
ale przemogła inne ogromna kaskada,
którą, od siebie większa, Kamionka wypada.
Rozścielać się, nurkować czy piąć się na głazy,
wzięte posłuszna nimfa dopełnia rozkazy
i mimo praw swej równi, służąc do igrzyska,
albo ryje otchłanie, albo w obłok tryska.Źródło: Stanisław Trembecki, Sofijówka, Warszawa 2000, s. 37.
Zapoznaj się z fragmentem Sofijówki, a następnie wyjaśnij, jakie wnioski o postawie życiowej można wyciągnąć na podstawie stosunku podmiotu lirycznego do obserwowanej w parku przyrody.
SofijówkaWraz mię na wszystkie strony rozmaitość woła.
Pierwszość otrzyma brzegów zieloność wesoła.
Mierzę potem, na garbek wstępując wysoki,
jedne więcej nad drugie żądniejsze widoki.Spuszczając się w niziny, dobiegłem ponika,
który hojnie z otworów kamiennych wynika.
Wkoło kryty, gałązka żadna go nie trąci
ani promień rozświetli, ani ptak zamąci.Przejźrzystość dyjamentu, a lekkość deszczowa sprawia,
że się ta woda zda innych królowa.
Podoba się smakowi, podoba się oku:
pragnienia nigdy w milszym nie złożyłem stoku.
Gdyby taki znaleźli Arabowie spiekli,
sami by się o jego użycie wysiekli.
Okoliczne osady, bliższe tego zdroju,
jak wy szukać możecie innego napoju!
Wszak on wszystkich, którym go kosztować się godzi, cieniuchną rzeźwi treścią, odwilżą i chłodzi,
a trunkiem wyrabianym napełniane czasze,
obrażając wnętrzności, ćmią pojęcia wasze.Ziemia, przychylna matka, odpędzając głody,
na pokarm dała ziarna, owoce, jagody:
ale my, onym inne stanowiąc przepisy,
przez sztuczne pokarm w napój mieniemy zakisy.
Pracował ludzki dowcip i doszedł sposobu
ująć sobie rozsądku i przysunąć grobu.Źródło: Stanisław Trembecki, Sofijówka, Warszawa 2000, s. 30–31.
Zapoznaj się z fragmentem artykułu Agnieszki Warnke Jak opowiadają ogrody?, a następnie, odnosząc się do poznanych fragmentów Sofijówki, wskaż dwa przykłady bodźców oraz znaków, które napotyka w czasie swej wędrówki
po ogrodzie podmiot liryczny i omów ich funkcję.
Jak opowiadają ogrody?Przestrzeń opowiada, więc można ją traktować jako tekst. Opowieść rozwija się w czasie rzeczywistym i fabularnym. W teorii literatury te dwa wymiary, czasu i przestrzeni, łączy narracja. Katarzyna Kaczmarczyk, która bada narracyjność ogrodów, przekonuje: „Ogród można więc rozumieć jako medium narracji, które dostarcza odbiorcy bodźców i przedstawia mu różnego rodzaju znaki w określonej kolejności w czasie”.
Źródło: Agnieszki Warnke, Jak opowiadają ogrody?, dostępny w internecie: https://culture.pl/pl/artykul/jak-opowiadaja-ogrody [dostęp 7.05.2021].
Zastanów się, czy współczesne ogrody i parki są tylko miejscem relaksu i odpoczynku, czy też kryją w sobie opowieść o kondycji człowieka i jego związkach z naturą. Swoją odpowiedź uzasadnij, formułując dwa argumenty.
Stwórz literacką opowieść o ogrodzie, która w sensie metaforycznym byłaby wykładnią stosunku współczesnego człowieka do natury.