Sprawdź się
Które sądy są zgodne z drugą drogą Tomasza?
- Porządek przyczynowy jest realnym i obiektywnym zjawiskiem w świecie.
- Porządek przyczynowy jest formą umysłu, w której ujmujemy świat.
- Porządek przyczynowy jest zbudowany koliście – ostatni skutek jest jednocześnie pierwszą przyczyną.
- Porządek przyczynowy jest skończony – musi istnieć w nim przyczyna pierwsza.
Rozwiąż krzyżówkę.
- Największy autorytet starożytny w czasach Tomasza.
- Zawsze po przyczynie.
- Drogi lub argumenty Tomasza.
- Jedno ze źródeł tomizmu.
- Zawsze poprzedza skutek.
| 1 | ||||||||||||||||||
| 2 | ||||||||||||||||||
| 3 | ||||||||||||||||||
| 4 | ||||||||||||||||||
| 5 |
Które sformułowania trafnie oddają charakter pierwszej przyczyny?
- Posiada przyczynę istniejącą poza nią samą.
- Nie istnieje nic, co mogłoby ją poprzedzać.
- Jest skutkiem przyczyny wyższego rzędu.
- Jest tylko jedna.
Uzupełnij tekst podanymi wyrazami, nadając im właściwą formę gramatyczną.
przyczyna, ostatni, sprawczy, skutek, wyższy, pośredni, nieskończoność, niższy, niemożliwy, pierwszy
E. Gilson
Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich
Nic nie może być przyczyną .................. samego siebie, po to bowiem, ażeby wytworzyć siebie, musiałoby to coś być wcześniejsze – jako .................. – wobec siebie jako ............. Każda przyczyna sprawcza zatem zakłada inną, która z kolei zakłada dalszą ..................... Otóż w tym szeregu przyczyn, w którym każda wyższa przyczyna jest przyczyną ................ przyczyny, jest rzeczą ........................ posuwać się w .................................., w przeciwnym razie nie byłoby ani .................. przyczyny sprawczej, ani przyczyn ......................, a skutki, których istnienie postrzegamy, nie mogłyby w ogóle istnieć. Musi być zatem ................ przyczyna sprawcza, aby mogła istnieć przyczyna .................... i ................ (…).
Sporządź krótkie uzasadnienie następującej tezy: Pierwsza przyczyna jest niezależna od czegokolwiek.
Sporządź krótkie uzasadnienie następującej tezy: Żadna rzecz nie może być swoją własną przyczyną sprawczą.
Ćwiczenie logiczno-metodologiczne na temat pierwszej przyczynyObserwujemy, że w świecie każda rzecz ma swoją przyczynę w jakiejś innej rzeczy. Ale z łańcuchem przyczyn nie można iść w nieskończoność. Zatem musi istnieć Pierwsza Przyczyna, którą wszyscy nazywają Bogiem. Tak w daleko idącym streszczeniu przedstawia się jeden z dowodów św. Tomasza z Akwinu (Summa theologiae, 1268–1273) na istnienie Boga. (…)
Ale czy wniosek nie jest sprzeczny z przesłanką? Mówi ona przecież, że każda rzecz ma swoją przyczynę. W takim razie domniemana Pierwsza Przyczyna też powinna mieć swoją przyczynę, a wtedy nie byłaby pierwsza. W tym miejscu jednak św. Tomasz założył na krytyków trudno widoczną pułapkę. Powiedział, że każda rzecz w świecie ma swoją przyczynę, a Bóg jest poza światem. Pierwsza Przyczyna jest poza światem i dlatego pierwsza przesłanka dowodu nie wyklucza jej możliwości. (...)
Dlatego też Immanuel Kant (Krytyka czystego rozumu, 1781) odrzucił dowód z przyczynowości, uznając, że sama kategoria przyczyny stosuje się wyłącznie w dziedzinie doświadczenia.
Źródło: A. Grobler, Ćwiczenie logiczno-metodologiczne na temat pierwszej przyczyny, „Filozofuj” nr 3 (27) 2019, s. 42.
Zapoznaj się z poniższym tekstem. Napisz krótką pracę na temat: Czy i w jaki sposób przyszłe teorie fizyki mogą podważyć Tomasza koncepcję pierwszej przyczyny?
Filozofia przyrody. Zarys historycznyPrawie wszystkie próby zunifikowania fizyki prowadzą do wniosku, że poszukiwana teoria będzie miała wiele do powiedzenia na temat czasu i przestrzeni. Być może będzie to teoria aczasowa i aprzestrzenna, ale ukazująca, w jaki sposób czas i przestrzeń wyłaniają się z podstawowego poziomu; być może czas i przestrzeń będą istnieć, ale w jakiejś innej niż obecnie „konfiguracji” (np. jako jedne z wielu wymiarów jakiejś geometrycznej struktury). Wydaje się mało prawdopodobne, by czas i przestrzeń (czy ogólniej – czasoprzestrzeń) w swojej obecnej postaci przetrwały unifikującą rewolucję. Te hipotetyczne przewidywania nie są całkiem pozbawione racji. Są one bowiem sugerowane – lub nawet bardziej niż sugerowane – przez częściowe wyniki różnych programów, zmierzających do znalezienia teorii fundamentalnej (teoria superstrun, M–teoria, teoria pętli) i wynikających z nich roboczych modeli.
Z czasem i przestrzenią wiąże się problem przyczynowości. Przyczynowo–skutkowe łańcuchy zdarzeń rozciągają się w czasoprzestrzeni. Zmiana jej statusu musi pociągać za sobą daleko idące zmiany w rozumieniu przyczynowości. Np. w aczasowym i aprzestrzennym świecie przyczynowość nie może dotyczyć poszczególnych zdarzeń – bo te identyfikuje się przez podanie chwili i miejsca, w których zachodzą – lecz musi mieć jakiś bardziej globalny charakter.
Nie trzeba dodawać, że głębokie zmiany w rozumieniu czasu, przestrzeni i przyczynowości będą miały znaczenie wychodzące daleko poza obszar samej fizyki. Są to bowiem kategorie, które przenikają faktycznie wszystkie dziedziny filozofii.
Źródło: M. Heller, Filozofia przyrody. Zarys historyczny, Kraków 2004, s. 211.