Sprawdź się
Wskaż właściwe dokończenia zdań.
Głównym ideologiem nurtu zwanego socjaldemokracją był…
- Michaił Bakunin.
- Eduard Bernstein.
- Karol Marks.
- Fryderyk Engels.
Całokształt poglądów charakterystyczny dla danej grupy społecznej lub orientacji politycznej nazywa się…
- doktryną.
- teorią.
- partią polityczną.
- ideologią.
Grupą społeczną, która stanowiła przedmiot ostrej krytyki socjalistów…
- było ziemiaństwo.
- był proletariat.
- była burżuazja.
- było chłopstwo.
Do cech ruchu chadeckiego…
- należały solidaryzm społeczny i krytyka socjalizmu.
- należało gloryfikowanie narodu.
- należała krytyka konserwatyzmu.
Socjaldemokratyczna Partia Niemiec dążyła do…
- zniesienia podziału klasowego.
- rewolucji społecznej.
- poprawy losu robotników na drodze walki parlamentarnej i stopniowej zmiany prawa.
- wprowadzenia rolno-przemysłowych wspólnot.
Przeanalizuj poniższe postulaty i zaznacz, do którego z ideologów XIX w. można je przypisać.
| Postulaty | Karol Marks | Michaił Bakunin | Eduard Bernstein |
| utworzenie federacji luźnych społeczności | □ | □ | □ |
| rewolucja proletariatu | □ | □ | □ |
| legalna działalność polityczna | □ | □ | □ |
| likwidacja własności prywatnej | □ | □ | □ |
| poprawa warunków życia robotników na drodze parlamentarnej | □ | □ | □ |
| likwidacja państwa jako instytucji | □ | □ | □ |
| uspołecznienie środków produkcji | □ | □ | □ |
Wyjaśnij znaczenie jednego z najpopularniejszych haseł ruchu robotniczego: „Proletariusze wszystkich narodów, łączcie się”.
Zapoznaj się z poniższym tekstem i wykonaj polecenie.
Wśród przewrotu zeszłego stulecia zburzono urządzenia cechowe robotników, nie zastąpiwszy ich czymkolwiek innym; oprócz tego system państwowy odrzucał coraz więcej zasady chrześcijańskie i dlatego powoli rzemiosła i prace oddane zostały na łaskę i niełaskę nieludzkich chlebodawców […]. Produkcja, handel, stały się monopolem niewielu, i w ten sposób potrafili nieliczni bogacze nałożyć prawie niewolnicze jarzmo na ogromny stan pracujący. Ażeby to złe powiększyć, socjaliści podburzają biednych przeciwko bogatym i szerzą przekonanie, że wszelkie prywatne posiadanie powinno ustać. Podobny program skrzywdziłby przede wszystkim strony pracujące; nadto jest on niesprawiedliwy, gdyż gwałci prawa właścicieli i zmierza do zupełnego przewrotu porządku społecznego. Więcej atoli znaczy to, że zalecany społeczeństwu przez socjalistów środek sprzeciwia się wyraźnie zasadom sprawiedliwości, prawo bowiem do posiadania prywatnej własności otrzymał człowiek od natury. […]
Nigdy dawniej nie mnożyły się tak, jak dzisiaj stowarzyszenia wszelkiego rodzaju, szczególnie robotnicze. Panuje zdanie, że zwykle kierują nimi tajni przywódcy i że są one posłuszne hasłu równie nieprzychylnemu dla imienia chrześcijańskiego, jak dla bezpieczeństwa narodów. W tym stanie rzeczy robotnicy mają tylko wybór: albo przystąpić do towarzystw, od których można się tylko spodziewać wielkiej szkody dla religii, albo uorganizować się samym i połączyć swe siły.
Źródło: Robert Śniegocki,Historia. Od kongresu wiedeńskiego do I wojny światowej, cz. 2, Nowa Era, Warszawa 2004, s. 173.
Wskaż, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Autor tekstu uważał, że doktryna socjalistyczna jest w stanie rozwiązać konflikty i sprzeczności systemu kapitalistycznego. | □ | □ |
| Autor tekstu twierdził, że odwet i nienawiść nie są metodami, które mogą przynieść poprawę warunków pracy i płacy robotnikom, i preferował środki pokojowe. | □ | □ |
| Autor tekstu wierzył w prawo własności i sprzeciwiał się jego naruszeniu. | □ | □ |
Przeanalizuj poniższą karykaturę pochodzącą z drugiej połowy XIX w. Rozstrzygnij, w jakim czasopiśmie się ona pojawiła. Uzasadnij odpowiedź.
Zapoznaj się z opisem poniższej karykatury pochodzącej z drugiej połowy XIX w. Rozstrzygnij, w jakim czasopiśmie się ona pojawiła. Uzasadnij odpowiedź.
Kapitalizm: my rządzimy wami, my ogłupiamy was, my strzelamy do was. Grupa na środku:
My jemy dla was. Grupa na samym dole:
My pracujemy dla was, my karmimy was.
Karykatura pojawiła się w czasopiśmie…
- nacjonalistycznym.
- chadeckim.
- liberalnym.
- konserwatywnym.
- socjalistycznym.
Przeanalizuj fragment tekstu i zapoznaj się z mapą, a następnie oceń, czy postulaty, o których mówi autor w poniższym tekście, były łatwe do spełnienia. Co mogło sprzyjać ich realizacji, a co ja utrudniać? Podaj co najmniej dwa czynniki.
Szczerze próbowaliśmy wszędzie połączyć się z narodowymi społecznościami w których żyjemy, starając się jedynie zachować wiarę naszych ojców. Nie wolno nam tego. Na próżno jesteśmy lojalnymi patriotami, czasami super lojalnymi; na próżno ponosimy ofiary z życia i mienia jako współobywatele; na próżno staramy się powiększyć sławę naszych rodzimych ziem w sztuce i nauce, lub jej bogactwo przez handel. W naszych rodzimych krajach, w których żyjemy od wieków, wciąż jesteśmy potępiani jako obcy, często przez ludzi, których przodkowie nie pochodzą z czasów, do których […] wzdychamy […].
Źródło: tekst dostępny online: pl.wikipedia.org.
Zapoznaj się z poniższymi fragmentami, a następnie wykonaj polecenie.
Tekst A
Państwo jest organizacją klasy posiadającej dla obrony przed nieposiadającą. […] Najwyższa forma państwa, republika demokratyczna, w której jedynie rozegrać może się ostateczna, decydująca walka między proletariatem a burżuazją, nie zna oficjalnie różnic własnościowych. […] Klasa posiadająca panuje bezpośrednio przy pomocy powszechnego prawa głosowania. Dopóki klasa uciskana, w naszym wypadku proletariat, jeszcze nie dojrzała do wyzwolenia się własnymi siłami, będzie ona uznawała istniejący ustrój za jedynie możliwy. Ale w miarę, jak będzie dojrzewała do swego wyzwolenia, ukonstytuuje się jako własna partia, będzie wybierała własnych przedstawicieli, a nie przedstawicieli kapitalistów. Powszechne prawo głosowania jest więc miernikiem stopnia dojrzałości klasy robotniczej. […]
Klasy zginą tak samo nieuniknienie, jak poprzednio powstały. Wraz z nimi nieuchronnie zginie państwo. Społeczeństwo, które zreorganizuje produkcję na podstawie wolnego i równego zrzeszenia producentów, przeniesie całą maszynę państwową tam, gdzie odtąd będzie jej miejsce: do muzeum starożytności, obok kołowrotka i topora brązowego.
Cytat za: Historia doktryn politycznych. Materiały źródłowe, wyb. A. Reiss, F. Ryszka, A. Szcześniak, Warszawa 1972, s. 15.
Tekst B
Demokracja jest zasadniczym zniesieniem panowania klasowego. W państwie demokratycznym partie i stojące za nimi klasy prędko poznają granice swej władzy […]. Prawo wyborcze w państwie demokratycznym robi każdego obywatela potencjalnym uczestnikiem w sprawach społecznych, a to potencjalne uczestnictwo koniec końców musi stać się rzeczywistym. Ze wzrostem liczby i wykształcenia robotników prawo to staje się narzędziem do przerobienia przedstawicieli ludu z panów na rzeczywiste sługi.
Czy ma np. sens powtarzanie frazesu o dyktaturze proletariatu, wtedy, kiedy przedstawiciele socjalnej demokracji […] biorą faktyczny udział w pracy parlamentu […]? Przecież wszystko to jest sprzeczne z dyktaturą. […]
Feudalizm z jego zakrzepłymi stanowymi porządkami współczesnego społeczeństwa właśnie tym różnią się od innych, że są elastyczne i dostępne do zmian i rozwoju. Nie potrzeba ich łamać: trzeba je tylko rozwijać dalej. A do tego konieczną jest organizacja i energiczna działalność, a nie dyktatura rewolucyjna.
Cytat za: ibidem.
Dopasuj podane stwierdzenia do właściwego tekstu, wpisując literę A lub B.
| Stwierdzenie | A/B |
|---|---|
| Odrzuca metody rewolucyjne. | |
| Jest przeciwnikiem przejęcia środków produkcji i instytucji państwowych przez reprezentantów klasy robotniczej. | |
| Uważa republikę demokratyczną za narzędzie ucisku. | |
| Uważa, że demokracja jest etapem budowania komunizmu. | |
| Uważa za nieuchronne zniesienie państwa. | |
| Uważa, że republika demokratyczna oznacza koniec panowania klas. |
Narodziny nacjonalizmu jako ruchu politycznego wiązały się z wieloma szansami, ale i zagrożeniami. Angielski historyk J.P.T. Bury w ten sposób podsumował XIX‑wieczny nacjonalizm:
W latach 1830‑1870 nacjonalizm zrobił wielkie postępy. Zainspirował wielką literaturę, przyspieszył naukę i wychował bohaterów. Pokazał, że potrafi jednoczyć […]. Doprowadziło to do wielkich osiągnięć konstrukcji i konsolidacji politycznej w Niemczech i we Włoszech […]. Kultura europejska została wzbogacona przez nowy wkład ludów mało znanych lub zapomnianych […].
Źródło: tekst dostępny online: pl.wikipedia.org, tłum. K. Stojek-Sawicka.