I Gdy z wiosną życia duch Artysta Poi się jej tchem jak motyle, Wolno mu mówić tylko tyle: „Ziemia jest krągła -- jest kulista!”
II Lecz gdy późniejszych chłodów dreszcze Drzewem wzruszą -- i kwiatki zlecą -- Wtedy dodawać trzeba jeszcze: „U biegunów -- spłaszczona nieco...”
II Ponad wszystkie wasze uroki -- Ty! poezjo, i ty, wymowo -- Jeden wiecznie będzie wysoki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Odpowiednie dać rzeczy słowo!
ogolniki Źródło: Cyprian Norwid, Ogólniki, [w:] tegoż, Vade-mecum, oprac. J. Fert, Wrocław 2003, s. 13–14.
RlnRVzR1Y1mOQ
Nagranie dźwiękowe Cyprian Norwid Ogólniki.
Nagranie dźwiękowe Cyprian Norwid Ogólniki.
Cyprian Norwid
Ogólniki
I
Gdy z wiosną życia duch Artysta
Poi się jej tchem jak motyle,
Wolno mu mówić tylko tyle:
„Ziemia jest krągła – jest kulista!”
II
Lecz gdy późniejszych chłodów dreszcze
Drzewem wzruszą – i kwiatki zlecą –
Wtedy dodawać trzeba jeszcze:
„U biegunów – spłaszczona nieco...”
III
Ponad wszystkie wasze uroki –
Ty! poezjo, i ty, wymowo –
Jeden wiecznie będzie wysoki:
Odpowiednie dać rzeczy słowo!
1
Pokaż ćwiczenia:
R18sVpstbxcYd1
Ćwiczenie 1
Ogólniki Cypriana Norwida są przykładem liryki: Możliwe odpowiedzi: 1. miłosnej, 2. religijnej, 3. patriotycznej, 4. autotematycznej, 5. refleksyjno-filozoficznej
Ogólniki Cypriana Norwida są przykładem liryki:
miłosnej
religijnej
patriotycznej
autotematycznej
refleksyjno-filozoficznej
111
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij metaforyczne sformułowania o młodych i doświadczonych poetach:
Wolno mu mówić tylko tyle: Ziemia – jest krągła – jest kulista! Wtedy dodawać trzeba jeszcze: U biegunów – spłaszczona – nieco…
REQLOGGJXVM3M
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie, jakie cechy przypisuje się ludziom młodym i starym. Zwróć również uwagę, jakie funkcje w podanych wypowiedzeniach pełnią wykrzyknik i wielokropek.
Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi pojawiły się sformułowania świadczące o tendencji młodych artystów do kategorycznego formułowania sądów oraz o ambiwalentnym i refleksyjnym stosunku do rzeczywistości, który jest charakterystyczny dla doświadczonych artystów.
111
Ćwiczenie 3
Rt43wpm3fC6qe
Do podanych przykładów dopasuj nazwy środków artystycznych oraz funkcję, jaką pełnią w wierszu Ogólniki.
1. Ty! poezjo, i ty, wymowo. Nazwa środka stylistycznego (Uzupełnij). Funkcja środka stylistycznego (Uzupełnij).
2. Gdy z wiosną życia duch. Nazwa środka stylistycznego (Uzupełnij). Funkcja środka stylistycznego (Uzupełnij).
3. Artysta Poi się jej tchem jak motyle. Nazwa środka stylistycznego (Uzupełnij). Funkcja środka stylistycznego (Uzupełnij).
4. Ziemia krągła, kulista, spłaszczona. Nazwa środka stylistycznego (Uzupełnij). Funkcja środka stylistycznego (Uzupełnij).
Do podanych przykładów dopasuj nazwy środków artystycznych oraz funkcję, jaką pełnią w wierszu Ogólniki.
1. Ty! poezjo, i ty, wymowo. Nazwa środka stylistycznego (Uzupełnij). Funkcja środka stylistycznego (Uzupełnij).
2. Gdy z wiosną życia duch. Nazwa środka stylistycznego (Uzupełnij). Funkcja środka stylistycznego (Uzupełnij).
3. Artysta Poi się jej tchem jak motyle. Nazwa środka stylistycznego (Uzupełnij). Funkcja środka stylistycznego (Uzupełnij).
4. Ziemia krągła, kulista, spłaszczona. Nazwa środka stylistycznego (Uzupełnij). Funkcja środka stylistycznego (Uzupełnij).
Jeśli nie pamiętasz nazw i funkcji środków artystycznych, możesz skorzystać ze słownika terminów literackich.
Zwróć uwagę, że w odpowiedzi powinny się znaleźć nazwy często stosowanych środków artystycznych.
11
Ćwiczenie 4
Wyjaśnij, w jakim celu Norwid posłużył się historią ewolucji wyobrażeń ludzi na temat globu ziemskiego.
RKb3ves337HLg
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie, jakie wyobrażenia na temat Ziemi pojawiały się w dziejach ludzkości. Zwróć uwagę, w jaki sposób Cyprian Norwid przedstawia ich historię.
Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi pojawiły się informacje o stopniowym poszerzaniu wiedzy jako metaforze ludzkiego poznania.
21
Ćwiczenie 5
Na podstawie wiersza Ogólniki wyjaśnij, na czym – według Cypriana Norwida – polega rola poety.
R19RTytK8E2Jv
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie, jakie funkcje przypisywano artystom i ludziom pióra w poszczególnych epokach historycznoliterackich. Zwróć szczególną uwagę na status, jaki poeta zyskał w epoce romantyzmu. Skonfrontuj go z koncepcją poezji Norwida.
Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi zostały uwzględnione różnice między koncepcją romantycznego poety jako wieszcza i rewelatora prawd objawionych a pełnym dystansu stosunkiem Norwida do języka poetyckiego, za pomocą którego trudno oddać bogactwo świata wewnętrznego człowieka.
Cyprian NorwidCiemność
I Ty skarżysz się na ciemność mojej mowy; – Czy też świécę zapalałeś sam? Czy sługa ci zawsze niósł pokojowy Światłość?... patrz – że ja cię lepiej znam.
II Knot, gdy obejmiesz iskrą, wkoło płonie, Grzeje wosk, a ten kulą wstawa I w biegunie jej nagle płomień tonie; Światłość jego jest mdła – bladawa –
III Już – już mniemasz, że zgaśnie, skoro z dołu Ciecz rozgrzana światło pochłonie – Wiary trzeba – nie dość skry i popiołu... Wiarę dałeś?... patrz – patrz, jak płonie!...
IV Podobnie są i słowa me, o! człeku, A ty im skąpisz chwili marnéj, Nim – rozgrzawszy pierwej zimnotę wieku – Płomień w niebo rzucą... ofiarny.
ciemnosc Źródło: Cyprian Norwid, Ciemność, [w:] tegoż, Vade-mecum, oprac. J. Fert, Wrocław 2003, s. 31–32.
1
21
Ćwiczenie 6
Wyjaśnij tytuł wiersza Cypriana Norwida Ciemność. Swoje propozycje zapisz w formie mapy myśli.
RMsBoufWXh11i
Mapa myśli.
Mapa myśli.
[italic]Ciemność[/]
Zwróć uwagę na niejednoznaczność sformułowania użytego przez poetę w tytule wiersza. Wskaż co najmniej trzy prawdopodobne interpretacje, które wynikają z kontekstu utworu oraz koncepcji poezji Norwida.
Sprawdź, czy na twojej mapie myśli pojawiły się takie sformułowania, jak na przykład: niezrozumiałość, oryginalność poezji, przyzwyczajenia czytelników, ironiczny komentarz do własnego tekstu, autoironia, niewystarczające możliwości intelektualne adresata, zło przesłaniające prawdę.
2
Ćwiczenie 6
RFxmqEbqQMjhQ
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z fragmentem listu Cypriana Norwida do Kajetana Koźmiana (1771‒1856), który był konserwatywnym krytykiem literackim. Odpowiedz na pytanie, czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że „ciemność” poezji Norwida można interpretować jako sytuację komunikacyjną. Określ swoje stanowisko i sformułuj co najmniej trzy argumenty uzasadniające twoją opinię.
Miejcie trochę pokory i wyznajcie, żem nie wariat — że nie ciemno piszę, ale wy ciemno czytacie.
próba Źródło: wybór Cyprian Norwid, Pisma wszystkie, tom 8: Listy 1839-1861, wybór, wstęp i uwagi krytyczne J. W. Gomulicki, Warszawa 1971, s. 109.
Zastanów, co może utrudniać komunikację między poetą a odbiorcami jego twórczości. Możesz skorzystać z mapy myśli dołączonej do lekcji.
Sprawdź, czy w twojej argumentacji pojawiły się elementy charakterystyczne dla zabiegów poetyckich Norwida lub informacje związane z biografią poety i recepcją (odbiorem) jego twórczości.
31
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z opisami galerii grafik wykonanych przez Cypriana Norwida. Zapoznaj się także z fragmentem tekstu Anny Borowiec i na jego podstawie wyjaśnij związek między zabiegami poetyckimi autora Vade‑mecum a jego ogólną koncepcją sztuki.
Zapoznaj się z opisami galerii grafik wykonanych przez Cypriana Norwida. Zapoznaj się także z fragmentem tekstu Anny Borowiec i na jego podstawie wyjaśnij związek między zabiegami poetyckimi autora Vade‑mecum a jego ogólną koncepcją sztuki.
Zapoznaj się z opisami galerii grafik wykonanych przez Cypriana Norwida. Zapoznaj się także z fragmentem tekstu Anny Borowiec i na jego podstawie wyjaśnij związek między zabiegami poetyckimi autora Vade‑mecum a jego ogólną koncepcją sztuki.
Obejrzyj galerię grafik wykonanych przez Cypriana Norwida. Zapoznaj się z fragmentem tekstu Anny Borowiec i na jego podstawie wyjaśnij związek między zabiegami poetyckimi autora Vade‑mecum a jego ogólną koncepcją sztuki.
R1BXRelUNMOhs
Rysunek przedstawiający mężczyznę przed ruinami.
Cyprian Norwid, Echo ruin, 1861
Źródło: domena publiczna.
REc0ikaB8qcjg
Obraz prezentuje postać kobiety stojącej nad brzegiem wody. W pobliżu widać przewrócone drzewo, leżące w wodzie.
Cyprian Norwid, Solo, 1861
Źródło: domena publiczna.
RAWfUjRS0RdIE
Rysunek przedstawiający trzech mężczyzn. Ich twarze są nienaturalnie powykrzywiane, asymetryczne, zdeformowane.
Cyprian Norwid, Scherzo, 1861
Źródło: domena publiczna.
R1RNsDxwZhS8X
Obraz przedstawiający kobietę modlącą się przed dużym grobowcem. W górze widać postać anioła grającego na trąbie.
Cyprian Norwid, Na cmentarzu (Alleluja!), 1857
Źródło: domena publiczna.
Anna BorowiecGrafik-montażysta. O pracach graficznych Cypriana Norwida
Trzeba zaznaczyć, że Norwid tytułował tylko grafiki oraz większe studia akwarelowe i rysunkowe, zaś drobne szkice pozostawiał niepodpisane. W tytułach ujawnia się język, ustawiany i wstawiany do wewnątrz kompozycji plastycznej przez Norwida poetę. W języku zawiera się myśl – twórcza intencja, nieuformowana w jeden kształt, ale określana przez słowo. Norwid tytuły wybiera nieprzypadkowo: Echo ruin, Solo, Scherzo, Skrzypek niepotrzebny, Alleluja (Na cmentarzu). Grafiki te konstruowane są jak rebusy. Myśl, a zatem esencja „całości”, staje się rdzeniem struktury, na której budowany jest każdorazowo wewnętrzny porządek przedstawienia. Myśl ta pojawia się w postaci motywu. Oplatana, obklejana dodatkowymi elementami – pęcznieje. Można też powiedzieć, że struktury tych kompozycji przypominają sieć, w którą „złapane” zostały elementy tworzące coś na kształt rebusu. Wydaje się jednak, że istniej jądro każdego z tych przedstawień, ale nie jest ono w nich powierzchniowo obecne, nie ukrywa się w żadnym pojedynczym elemencie. Znalezienie, a raczej stworzenie Myśli – a zatem dotarcie do pierwotnego rdzenia struktury obrazowej – jest zadaniem odbiorcy, a który musi ustalić zależności, dopasować do siebie i na koniec złożyć w całość poszczególne cząstki kompozycji.
cw8 Źródło: Anna Borowiec, Grafik-montażysta. O pracach graficznych Cypriana Norwida, „Studia Norwidiana” 2009-2010, nr 27-28, s. 203–204.
R110WYbJBn269
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na charakterystyczne rysy fizjonomii postaci przedstawionych na grafikach oraz na to, czy Norwid zachowuje odpowiednie proporcje między wielkością figur i tworzy iluzję głębi perspektywicznej. Zastanów się, co świadczy o tym, że Norwid stosuje technikę montażu. Następnie skonfrontuj swoje spostrzeżenia z informacjami na temat koncepcji poezji Norwida, które były przedstawione na mapie myśli dołączonej do lekcji. Jakie punkty wspólne dostrzegasz?
Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi zostały uwzględnione podobieństwa między wieloznacznością tytułów grafik i wierszy poety, skomplikowana metaforyka, tendencja do kondensacji sensu (myśli), oryginalna technika plastyczna i tendencja do graficznego wyróżniania słów i znaków interpunkcyjnych w wierszach.
