Karta Narodów Zjednoczonych

Artykuł 33

1. Strony w sporze, którego dalsze trwanie może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, będą przede wszystkim szukały rozwiązania w drodze rokowań, badań, pośrednictwa, pojednania, arbitrażu, rozstrzygnięcia sądowego, odwołania się do organizacji lub układów regionalnych albo w drodze innych środków pokojowych według własnego wyboru.

2. Rada Bezpieczeństwa wezwie strony do rozstrzygnięcia sporu takimi środkami, gdy uzna to za konieczne.

Artykuł 34
Rada Bezpieczeństwa może badać każdy spór lub każdą sytuację, która może doprowadzić do nieporozumień międzynarodowych lub wywołać spór, w celu ustalenia, czy dalsze trwanie sporu lub sytuacji może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Artykuł 35

1. Każdy członek Organizacji Narodów Zjednoczonych może zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa lub Zgromadzenia Ogólnego na wszelkie spory lub sytuacje wymienione w artykule 34.

2. Państwo, które nie jest członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych, może zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa lub Zgromadzenia Ogólnego na spór, w którym jest stroną, jeśli w zakresie tego sporu przyjmie uprzednio zobowiązania wynikające z postanowień niniejszej Karty o pokojowym załatwianiu sporów.

3. Postępowanie przed Zgromadzeniem Ogólnym w sprawach, na które zwrócono jego uwagę w myśl niniejszego artykułu, podlega przepisom artykułów 11 i 12.

Artykuł 36

1. W każdym stadium sporu o charakterze określonym w artykule 33 lub sytuacji o podobnym charakterze Rada Bezpieczeństwa może zalecić odpowiednią procedurę lub sposób załagodzenia.

2. Rada Bezpieczeństwa weźmie pod uwagę procedurę już przyjętą przez strony dla załagodzenia tego sporu.

3. Przy udzielaniu zaleceń na podstawie niniejszego artykułu Rada Bezpieczeństwa uwzględni również, że spory o charakterze prawnym strony powinny w zasadzie wnosić do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, stosownie do postanowień jego Statutu.

Artykuł 37

1. Strony przekazują Radzie Bezpieczeństwa spór należący do kategorii określonej w artykule 33, którego nie zdołały załatwić sposobami wymienionymi w tym artykule.

2. Jeżeli Rada Bezpieczeństwa uzna, że dalsze trwanie sporu może rzeczywiście zagrozić utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, zadecyduje ona, czy należy zastosować środki przewidziane w artykule 36, czy też zalecić takie warunki załatwienia sporu, jakie Rada Bezpieczeństwa uzna za stosowne.

Artykuł 38
Niezależnie od postanowień artykułów 33–37 Rada Bezpieczeństwa może na żądanie wszystkich stron w sporze czynić stronom zalecenia w celu pokojowego załatwienia sporu.

1 Źródło: Karta Narodów Zjednoczonych, 24.10.1945 r., dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl [dostęp 13.01.2021 r.].

(…)

Poddanie się [tej metodzie rozwiązywania sporów międzynarodowych – dop. red.] wymaga zgody stron sporu, wyrażonej po powstaniu sporu, w umowie zwanej kompromisem lub przed powstaniem sporu – w traktacie (…) albo w  [specjalnej] klauzuli (…) zawartej w umowie międzynarodowej. Klauzula taka dotyczy sporów w stosowaniu i interpretacji danej umowy. Wyrok [wydany w tej metodzie rozwiązywania sporów międzynarodowych] jest dla stron wiążący.

3 Źródło: (…), dostępny w internecie: encyklopedia.pwn.pl [dostęp 13.01.2021 r.].

Konwencja o pokojowem załatwianiu sporów międzynarodowych z dnia 18 grudnia 1929 r.

Artykuł 37.

[Ta metoda rozwiązywania sporów międzynarodowych – dop. red.] ma za zadanie załatwianie zatargów między Państwami przez sędziów przez nie wybranych i na zasadzie poszanowania prawa.

Zastosowanie [tej metody] pociąga za sobą obowiązek poddania się z dobrą wiarą jego wyrokowi.

4 Źródło: Konwencja o pokojowem załatwianiu sporów międzynarodowych z dnia 18 grudnia 1929 r., dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 13.01.2021 r.].

Konrad Jan Marciniak (…) z perspektywy rozwoju historycznego prawa międzynarodowego

Komisja ds. roszczeń w sprawie statku Alabama zebrała się w Genewie, a powstała na mocy amerykańsko‑brytyjskiego Traktatu waszyngtońskiego z 18 maja 1871 r. Jej głównym zadaniem było rozstrzygnięcie w przedmiocie zarzutów USA, że Wielka Brytania naruszyła zasady neutralności podczas amerykańskiej wojny secesyjnej (1861 – 1865). Zarzut ten formułowany był w szczególności z tego powodu, że w 1861 r. Prezydent A. Lincoln ogłosił blokadę wszystkich portów Konfederacji, a Wielka Brytania wydała deklarację, w której uznała Konfederatów jako stronę wojującą, a siebie za mocarstwo neutralne. Mimo tego Wielka Brytania zezwoliła na:

1) konstrukcję statków Konfederacji (m.in. „Oreto”, przemianowana na „Florida”, która następnie schwytała 38 statków handlowych, oraz „Enrica”, przemianowana na „Alabama”, która zatopiła 64 okręty); oraz

2) uzupełnienie ich zapasów w portach brytyjskich.

Komisja rozpoczęła swoje obrady 15 grudnia 1871 r., po ukonstytuowaniu się jej składu, zgodnie z art. I Traktatu waszyngtońskiego. Zgodnie ze wskazanym przepisem, Komisja liczyła 5 członków: po jednym (…) nominowanym przez Królową Wielkiej Brytanii, Prezydenta USA, Króla Włoch, Prezydenta Konfederacji Szwajcarskiej oraz Cesarza Brazylii. Decydowali oni większością głosów (…). Tak ukonstytuowany trybunał (…) zasądził od Wielkiej Brytanii na rzecz USA ogromną na ówczesne czasy sumę 15 500 000 USD (w złocie). Wyrok został należycie przez Wielką Brytanię wykonany.

5 Źródło: Konrad Jan Marciniak, (…) z perspektywy rozwoju historycznego prawa międzynarodowego, dostępny w internecie: depot.ceon.pl [dostęp 13.01.2021 r.].