Sprawdź się
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Nauka administracji 30 IIIMonokratyczny (jednoczłonowy) model władzy wykonawczej. Całość władzy skupiona jest w ręku jednoosobowego organu (monarcha, prezydent). Odpowiednicy ministrów, czyli sekretarze stanu, są pomocnikami prezydenta (monarchy) w wykonywaniu przez niego władzy wykonawczej. Nie występuje samodzielny, kolegialny organ posiadający kompetencje wykonawcze (rząd). Osoby kierujące poszczególnymi działami administracji (sekretarze stanu) są tylko organami pomocniczymi, nie odpowiadają politycznie przed parlamentem, a ich powołanie na stanowisko zależy w dużej mierze od zaufania prezydenta (monarchy).
Źródło: Stanisław Wrzosek, Nauka administracji 30 III, dostępny w internecie: kul.pl [dostęp 20.05.2021 r.].
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznychW reżimie parlamentarnym władzę wykonawczą powierza się organowi kolegialnemu, zwyczajowo określanemu jako rząd. Jest to „kolegialne centrum decyzyjne, poprzez którego działania najpełniej objawia się wola partii lub koalicji określanych jako rządzące”. Nawet jeśli głowa państwa formalnie uznawana jest za organ władzy wykonawczej, to nie zmienia to faktu, że podstawowym organem egzekutywy pozostaje rząd. Z kolei pozycja ustrojowa prezydenta (monarchy) jako organu władzy wykonawczej tylko w pewnym stopniu (i to niewielkim) wyczerpuje zagadnienie statusu tej instytucji w ramach reżimu parlamentarnego.
Źródło: Rafał Glajcar, Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznych, [w:] Władza wykonawcza w teorii i praktyce politycznej okresu transformacji: doświadczenia państw Grupy Wyszehradzkiej, red. Marek Barański, Anna Czyż, Robert Rajczyk, Katowice 2014, s. 36.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznychBezpośrednio z tym zagadnieniem powiązana jest kwestia reprezentowania woli suwerena. Dla parlamentarnego modelu reżimu politycznego charakterystyczne jest to, że tylko jeden organ posiada demokratyczną legitymizację. Oczywiście dotyczy to parlamentu. W konsekwencji jemu została przypisana kompetencja powoływania organu egzekutywy, jakim jest rząd, i permanentnego egzekwowania jego odpowiedzialności. Warto zwrócić uwagę na to, że kształtuje się w tym względzie określony łańcuch, którego poszczególnymi ogniwami są: elektorat, parlament i rząd. Jego wyodrębnienie jest konsekwencją realizacji kreacyjnej funkcji wyborów w reżimach demokratycznych. W wyniku decyzji podjętej przez wyborców wykreowany zostaje określony układ sił politycznych w parlamencie. Może on bezpośrednio bądź pośrednio wpływać na powołanie rządu.
Źródło: Rafał Glajcar, Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznych, [w:] Władza wykonawcza w teorii i praktyce politycznej okresu transformacji: doświadczenia państw Grupy Wyszehradzkiej, red. Marek Barański, Anna Czyż, Robert Rajczyk, Katowice 2014, s. 39.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznychProcedurę wotum nieufności analizuje się najczęściej w świetle relacji pomiędzy legislatywą i egzekutywą. Jednocześnie nie sposób pominąć logiki relacji rządzący – opozycja. Odwołanie się do wotum nieufności w sposób naturalny wiąże się bowiem z występującym w parlamentach demokratycznych podziałem na zwolenników i przeciwników władzy wykonawczej, czyli rządzących i opozycję. Jak podkreśla Juan J. Linz, w każdym systemie politycznym i w każdym czasie funkcjonują podmioty, które są opozycyjnie nastawione względem rządzących. W konsekwencji w reżimach demokratycznych powinno się im stworzyć warunki do uczestnictwa w sprawowaniu władzy w ramach obowiązującego prawa. Takim zabezpieczeniem praw opozycji jest możliwość złożenia wniosku o wotum nieufności.
Źródło: Rafał Glajcar, Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznych, [w:] Władza wykonawcza w teorii i praktyce politycznej okresu transformacji: doświadczenia państw Grupy Wyszehradzkiej, red. Marek Barański, Anna Czyż, Robert Rajczyk, Katowice 2014, s. 42.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznychJedna z konstytutywnych cech prezydenckiego modelu reżimu politycznego wiąże się bezpośrednio ze strukturą wewnętrzną egzekutywy. Chodzi mianowicie o jej monizm, co oznacza skupienie władzy wykonawczej w jednym organie. W związku z tym, że dotyczy to instytucji prezydenta, można by mówić wręcz o jednoosobowości egzekutywy. Nie stoi to w sprzeczności z faktem, że wokół prezydenta, dysponującego pełnią władzy wykonawczej, funkcjonuje liczny zespół bliższych lub dalszych jego doradców, których wpływ na proces podejmowania decyzji nie zależy jednak od konstytucyjnie określonych prerogatyw, ale czynników o charakterze behawioralnym. Prezydent dysponuje swobodą w zakresie doboru swoich współpracowników (doradców). Przedstawiane przez nich propozycje nie są w żaden sposób wiążące dla prezydenta, któremu przysługuje prawo do podejmowania ostatecznych decyzji. Członkowie administracji prezydenckiej koordynują co prawda określone obszary aktywności egzekutywy, ale ich znaczenie w relacjach z prezydentem jest z formalnego punktu widzenia drugoplanowe. Za kierunek i sposób realizacji polityki państwa w zakresie przypisanym egzekutywie odpowiada tylko prezydent, który jednocześnie ma wyłączność na egzekwowanie odpowiedzialności członków swojej administracji.
Źródło: Rafał Glajcar, Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznych, [w:] Władza wykonawcza w teorii i praktyce politycznej okresu transformacji: doświadczenia państw Grupy Wyszehradzkiej, red. Marek Barański, Anna Czyż, Robert Rajczyk, Katowice 2014, s. 44–45.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznychPowszechność wyborów prezydenckich należy rozpatrywać nie tylko w kontekście relacji pomiędzy legislatywą i egzekutywą. Ich ważność polega przede wszystkim na tym, że określają one możliwości wpływu aktorów politycznych na funkcjonowanie władzy wykonawczej. W związku z jednoosobowością egzekutywy w prezydenckim modelu reżimu politycznego ten typ elekcji jest de facto grą o sumie zerowej. Tylko jedna z osób ubiegających się o urząd prezydencki zyskuje miano zwycięzcy. Wszyscy pozostali kandydaci, bez względu na różnicę dzielącą ich od zwycięzcy, są przegranymi – podczas gdy zwycięzca bierze wszystko, przegrani wszystko tracą. Obowiązujący w prezydencjalizmie sposób kreowania egzekutywy w połączeniu z jej strukturą, rozstrzyga o jej faktycznej jednopartyjności. (…) Dzięki temu udaje się uniknąć jednego z niebezpieczeństw, którym zagrożone są reżimy parlamentarne, a związanego z niestabilnością podstawowego organu egzekutywy, jako konsekwencją jego koalicyjnego charakteru.
Źródło: Rafał Glajcar, Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznych, [w:] Władza wykonawcza w teorii i praktyce politycznej okresu transformacji: doświadczenia państw Grupy Wyszehradzkiej, red. Marek Barański, Anna Czyż, Robert Rajczyk, Katowice 2014, s. 46.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznychPrzywołana koncepcja doskonale pokazuje, jak różnie może kształtować się zagadnienie dystrybucji władzy wewnątrz egzekutywy w ramach reżimów semiprezydenckich. Wybór odpowiednich rozwiązań konstytucyjnych ma wpływ na to, kto (prezydent czy premier) jest predestynowany do roli przywódcy egzekutywy. Model semiprezydencki charakteryzuje się jednakże dużą elastycznością, co powoduje, że o ukształtowaniu się rzeczywistych relacji w ramach władzy wykonawczej decydują również (a nierzadko przede wszystkim) czynniki pozakonstytucyjne. W związku z powyższym, analizując empiryczne przypadki funkcjonowania semiprezydencjalizmu, należy zwrócić uwagę na polityczny układ sił w ramach trójkąta: prezydent, rząd, większość parlamentarna. On bowiem ma rozstrzygający wpływ na charakter i rozwój współpracy bądź konfliktu pomiędzy organami dualistycznej egzekutywy. Polityczna zbieżność pomiędzy prezydentem oraz rządem i popierającą go większością parlamentarną sprzyja porozumieniu i współpracy. Z kolei sytuację, w której prezydent wywodzi się z partii opozycyjnej względem większości parlamentarnej popierającej rząd, określa się mianem koabitacji, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktu pomiędzy prezydentem i rządem (premierem). W końcu można wyobrazić sobie również sytuację, w której, ani prezydent, ani rząd nie cieszą się trwałym poparciem większości parlamentarnej.
Źródło: Rafał Glajcar, Władza wykonawcza w różnych modelach demokratycznych reżimów politycznych, [w:] Władza wykonawcza w teorii i praktyce politycznej okresu transformacji: doświadczenia państw Grupy Wyszehradzkiej, red. Marek Barański, Anna Czyż, Robert Rajczyk, Katowice 2014, s. 52.