Przypomnij sobie, jak wyglądali wspomniani w ćwiczeniu politycy, upewnij się, że właściwie rozumiesz pojęcia. Układając tytuły, staraj się przykuć uwagę odbiorcy, a jednocześnie za bardzo nie odbiegać od historycznego znaczenia wydarzeń.

Incydent na Checkpoint Charlie – Kilkadziesiąt kroków od wojny

Przemówienie Johna F. Kennedy’ego w Berlinie Zachodnim 26 czerwca 1963 r. – Prezydent John F. Kennedy berlińczykiem

Przemówienie Waltera Ulbrichta krótko przed początkiem budowy muru berlińskiego – Berlińskie kłamstwo

Nieudana próba ucieczki z Berlina Wschodniego do Berlina Zachodniego – Dramat uciekiniera do wolnego świata

Prace nad wzmocnieniem muru berlińskiego – Wschodni berlińczycy umacniają swój mur niewoli

Upewnij się, że właściwie rozumiesz pojęcia.

Władze NRD, podobnie jak innych totalitarnych państw komunistycznych, dążyły do sprawowania możliwie szerokiej kontroli nad mieszkańcami kraju. Sprzyjała temu wszechwładza Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec – SED. System kontroli działał niezwykle sprawnie dzięki Stasi, wschodnioniemieckiej policji politycznej. Ograniczenie prywatności, ciągła inwigilacja stanowiły najważniejsze przyczyny emigracji Niemców wschodnich na Zachód. Niemcy emigrowali na Zachód także z przyczyn ekonomicznych. Nadmierna industrializacja powodowała braki na rynku podstawowych produktów przemysłu lekkiego lub przetwórczego. Intensywna indoktrynacja sprawiała mimo wszystko, że część mieszkańców NRD szczerze sympatyzowała z komunizmem. Innych do milczenia zmuszał terror, jaki władze stosowały wobec niepokornych.

Pamiętaj, że prasa sowiecka była bezwzględnie podporządkowana władzy oraz służyła celom propagandowym.

Notatka powinna zawierać oskarżenie o wywołanie konfliktu Amerykanów oraz charakterystyczne dla komunistycznej propagandy zwroty oczerniające zachodnich polityków (np. imperialiści, zachodni faszyści itp.).

Zwróć uwagę na to, aby zdanie po uzupełnieniu tworzyło logiczną całość ze zdaniem je poprzedzającym oraz kolejnym.

Zwróć uwagę na przyczyny ekonomiczne oraz polityczne wynikające z totalitarnego charakteru NRD.

Odpowiedź powinna zawierać wskazanie niskiego poziomu życia w NRD, ale też terroru, inwigilacji społeczeństwa, cenzury, indoktrynacji, utrudnionych karier w przypadku niechęci do aktywnego popierania polityki partii.

Uwzględnij aspekty moralne i polityczne, ewentualnie także społeczne, gospodarcze lub inne.

Zastanów się, jakie walory – poza estetycznymi – mogą decydować o unikalnym i interesującym charakterze zabytków.

Uwzględnij symboliczny wymiar budowy i upadku muru berlińskiego.

Jak oceniasz decyzję Chruszczowa o budowie muru berlińskiego? Źle: odgrodzenie murem Berlina Wschodniego od Zachodu kojarzy się z uwięzieniem i zniewoleniem mieszkańców NRD oraz całego bloku wschodniego.

Jak oceniasz reakcję prezydenta Kennedy’ego na budowę muru? Pozytywnie: prezydent wygłosił błyskotliwe przemówienie, w którym podkreślił swoją solidarność z berlińczykami oraz wykazał przewagę „wolnego świata” nad komunistycznym totalitaryzmem. Negatywnie: przemówienie wybrzmiało za późno, miało znaczenie jedynie propagandowe, w żaden sposób nie wpłynęło na politykę bloku komunistycznego.

Czy słusznie mur jest atrakcją turystyczną? Tak. Mimo wątpliwych walorów estetycznych mur jest ważną pamiątką historii, symbolem podziału Europy na dwa bloki oraz miejscem pamięci ludzi, którzy zginęli, próbując go przekroczyć.

Czy powinno się upamiętniać ofiary, które spowodował, czy radość z jego zburzenia? Jedno i drugie. Nie można zapominać o krzywdzie, którą wyrządziło wybudowanie muru. Ofiarom należy się szacunek, a także pamięć – jako ostrzeżenie przed konsekwencjami funkcjonowania totalitarnej władzy. Jednocześnie zburzenie muru miało znaczenie epokowe dla Europy i świata, symbolizowało upadek komunizmu, zniesienie podziału na komunistyczny Wschód i demokratyczny Zachód.

Dlaczego to upadek muru berlińskiego stał się międzynarodowym symbolem upadku komunizmu, a nie np. powstanie Solidarności czy wybory 1989 r. w Polsce? Mur jest bardzo wyrazistym symbolem podziału. Jego upadek był spektakularny i medialny. Stąd mocniej przemawiał do wyobraźni niż wybory w Polsce. Dzięki twórczości literatów, muzyków, plastyków mur berliński był niezwykle rozpoznawalną na świecie budowlą. Jego upadek przypieczętował jednocześnie proces upadku komunizmu, podczas gdy powstanie Solidarności go zapoczątkowało.