Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard Wiek V-XV w źródłach

Naszym zadaniem jest z pomocą Boga św. Kościół Chrystusa na zewnątrz bronić orężem przeciwko napadowi pogan i spustoszeniu niewiernych, a na wewnątrz wzmocnić go przez uznanie katolickiej wiary. Wasze zadanie, ojcze święty, polega na wspieraniu naszej służby wojennej ze wzniesionymi do Boga razem z Mojżeszem rękoma, aby lud chrześcijański, dzięki za wszystko waszym  modłom, przez Boga prowadzony i wyposażony, zawsze i wszędzie uzyskiwał zwycięstwo nad wrogami w Jego imieniu.

1 Źródło: Stanisław Bogusław Lenard, Melania Sobańska-Bondaruk, Wiek V-XV w źródłach, Warszawa 1997, s. 69.

Krzysztof Juszczyk, Teresa Maresz Historia w źródłach – nie tylko pisanych dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Starożytność i średniowiecze

Gdyśmy się szczęśliwie (…) zjechali i wszystko, co dotyczy dobra i bezpieczeństwa publicznego omawiali, uznaliśmy za konieczne (…) a mianowicie chrześcijanom i wszystkim dać zupełną wolność wyznawania religii, jaką kto zechce. W ten sposób bowiem bóstwo w swej niebieskiej siedzibie i dla nas, i dla wszystkich, którzy naszej poddani są władzy, zjednać będzie można i usposobić łaskawie. Ze zbawiennych więc i słusznych powodów postanowiliśmy powziąć uchwałę, że nikomu nie można zabronić swobody decyzji, czy myśl swą skłoni do wyznania chrześcijańskiego, czy do innej religii, którą sam za najodpowiedniejszą dla siebie uzna, a to dlatego, by najwyższe bóstwo, któremu cześć według swobodnego przekonania oddajemy, mogło nam we wszystkich okolicznościach okazać zwykłą swą względność i przychylność.

2 Źródło: Krzysztof Juszczyk, Teresa Maresz, Historia w źródłach – nie tylko pisanych dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Starożytność i średniowiecze, t. 1, Toruń 2004, s. 77.

Jan Baszkiewicz Myśl polityczna wieków średnich

Następstwem tego poglądu jest uznanie państwa za bicz boży, smagający bezlitośnie grzesznych śmiertelników, by zmusić ich surową represją do powściągania rozpasanych egoizmów. „Nie na darmo zatem ustanowione są władza króla, prawo miecza sędziego, sznur oprawcy, oręż żołnierza, rygor dozorcy, surowość nawet dobrego ojca (…) Bo tego boją się źli i to ich powstrzymuje, i spokojniej wśród złych żyją dobrze”. Oczywiście, państwo nie może sprawić, by ludzie źli stali się cnotliwymi; dobrych wybiera przecież sam Bóg arbitralnym i nieobliczalnym aktem swojej Łaski. Państwo tylko na zewnątrz ogranicza złość człowieka. Nie zna ono ludzkich serc, nie wiadomo nigdy, czy nie karze zbyt surowo, a nawet czy nie karze niewinnego. Sprawiedliwość ziemska jest więc zawsze niedoskonała, ziemski pokój to tylko słaba „pociecha w ludzkiej nędzy”, to brak zewnętrznych konfliktów. W swych katowskich funkcjach państwo jest omylne i okrutne; ale odrażające środki działania władzy – śmierć, loch, tortury – dostosowane są do grzesznej kondycji człowieka. Bez nich ludzie pożarliby się wzajem.

3 Źródło: Jan Baszkiewicz, Myśl polityczna wieków średnich, Poznań 1998, s. 49.

Ignacy Antiocheński List do Rzymian

Za nic mam cały świat, aż po krańce ziemi, za nic wszystkie królestwa doczesne. Więcej sobie cenię śmierć w Chrystusie Jezusie, niż największe ziemskie królowanie. Szukam tylko Tego, który dla nas umarł; pragnę tylko Tego, który dla nas zmartwychwstał. I oto właśnie nadeszła chwila moich prawdziwych narodzin. Zrozumcie mię więc bracia i nie zagradzajcie mi drogi do prawdziwego życia, nie chciejcie prawdziwej mej śmierci. Skoro pragnę należeć do Boga, nie wydajcie mię na łup światu, nie zwódźcie mię korzyściami cielesnymi. Pozwólcie mi wchłonąć czystą światłość, bo dopiero wtedy stanę się prawdziwym człowiekiem; pozwólcie mi naśladować mękę Boga mojego. Kto z was ma Boga w sercu, niechże zrozumie czego pragnę, a jeśli mi współczuje, to niech współczuje w tym, co mi naprawdę dolega.

4 Źródło: Ignacy Antiocheński, List do Rzymian, [w:] Historia idei politycznych. Wybór tekstów, t. 1, tłum. Marian Michalski, Warszawa 2000, s. 125.

Charles Taylor Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej

Jak pisze Kalwin w swoim komentarzu do Listu do Rzymian, obowiązkiem chrześcijańskiego pastora jest „czyniąc ludzi posłusznymi Ewangelii, złożyć ich jednocześnie Bogu w ofierze”. (…) Innymi słowy, podczas gdy ludzie nie są w stanie nic zrobić, aby doprowadzić do pojednania, osoba już pojednana odczuwa potrzebę naprawy porządku rzeczy, ponownego ich uporządkowania zgodnie z boskim planem. Jej dążenia i wysiłki w tym kierunku są tylko owocem boskiego działania pojednawczego; wypływają one z jej odrodzenia. Kalwinistom wydawało się oczywiste, że osoba duchowo odrodzona będzie przede wszystkim przerażona występkiem popełnionym przeciw Bogu na tym grzesznym, zepsutym świecie; i że dlatego jednym z jej głównych celów będzie zadośćuczynienie mu i zaprowadzenie porządku w ludzkim świecie lub co najmniej załagodzenie tej straszliwej obrazy, stale czynionej Bogu. (…) Nic nie może ocalić tych przeznaczonych do potępienia. Ale nie to jest celem. Celem jest raczej uprzątnięcie śmietnika, którego przykry zapach nieustannie drażni boskie nozdrza.

5 Źródło: Charles Taylor, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, Warszawa 2001, s. 423.

Alasdair MacIntyre Krótka historia etyki

Jakkolwiek Luter miał poprzedników wśród średniowiecznych katolików – gdy idzie o wiele elementów doktrynalnych – nie miał sobie równych w głoszeniu koncepcji o absolutnych prawach władzy świeckiej i bardzo się tym szczycił. Na tym właśnie polega jego znaczenie dla historii teorii moralności. Pozostawienie świeckiego świata samego sobie ułatwia jego doktryna grzechu i usprawiedliwienia. Ze względu na to bowiem, że w każdym czynie jesteśmy zupełnymi grzesznikami i jesteśmy zarazem całkowicie zbawieni i usprawiedliwieni przez Chrystusa, nie ma znaczenia natura takiego czy innego czynu. Założenie, że jakiś czyn może być lepszy od innego, oznacza, że nadal posługujemy się wzorcami prawa, od którego więzów Chrystus nas wyzwolił.

6 Źródło: Alasdair MacIntyre, Krótka historia etyki, tłum. Adam Chmielewski, Warszawa 2000, s. 168.

Stanisław Filipowicz Historia myśli polityczno-prawnej

Cesarz jest władcą najwyższym, swej władzy nie dzieli z nikim. Nie musi jej w żaden sposób usprawiedliwiać, czy to odwołując się do idei korzyści, czy też szukając aprobaty w oczach poddanych dzięki jakimś szczególnym zasługom. Ponieważ przez usta cesarza przemawia sam Bóg, zaś w stanowionym przez niego prawie zawarta jest doskonałość, wszyscy, na całym świecie, winni są bezwzględne posłuszeństwo – cesarz to dominus mundi.

7 Źródło: Stanisław Filipowicz, Historia myśli polityczno-prawnej, Gdańsk 2001, s. 95.

Stanisław Filipowicz Historia myśli polityczno-prawnej

I cesarstwo, i papiestwo pragną władzy uniwersalnej – ogarniającej całą przestrzeń chrześcijańskiego świata, dotyczącej wszystkich i wszystko przenikającej. Rosnące w siłę papiestwo domaga się uznania nadrzędnej pozycji władzy duchownej. Charakterystyczny dla średniowiecza prymat wiary zdaje się takie poglądy w pełni usprawiedliwiać. Jeśli wiara jest największym dobrodziejstwem, to ludzie stojący na jej straży najlepiej potrafią służyć wszystkim. (…) Z drugiej strony zwolennicy cesarza będą powtarzać, iż władzę otrzymuje on nie od papieża lecz od Boga. Kapłan jest jedynie pośrednikiem, jego działanie nie może mieć charakteru konstytutywnego.

8 Źródło: Stanisław Filipowicz, Historia myśli polityczno-prawnej, Gdańsk 2001, s. 109–110.