Sprawdź się
Na początku spotkania ze Śmiercią Polikarp zachowuje się jak „wiła”. Wskaż wers, który przedstawia tytułowego bohatera Rozmowy... w sposób skontrastowany w stosunku do tego określenia. Możliwe odpowiedzi: 1.
Mędrzec wieliki, mistrz wybrany., 2.
Polikarpus, tak wezwany., 3.
Już odetchni, nieboraku., 4.
Mirziączki se mną nabywasz.
Zaznacz poprawną odpowiedź.
Na początku spotkania ze Śmiercią Polikarp zachowuje się jak „wiła”. Wskaż wers, który przedstawia tytułowego bohatera Rozmowy... w sposób skontrastowany w stosunku do tego określenia.
- Mędrzec wieliki, mistrz wybrany.
- Polikarpus, tak wezwany.
- Już odetchni, nieboraku.
- Mirziączki se mną nabywasz.
Śmierć nazywa „wiłami” złych mnichów. Które ich zachowania usprawiedliwiają taką ocenę? Możliwe odpowiedzi: 1. wymykanie się z klasztoru, 2. ukrywanie przynależności do zakonu, 3. wykonywanie sztuczek akrobatycznych w trakcie jazdy konnej, 4. niechlujny wygląd, 5. udział w wyścigach, 6. brak wiary w Boga, 7. nieumiejętność czytania
Zaznacz poprawne odpowiedzi.
Śmierć nazywa „wiłami” złych mnichów. Które ich zachowania usprawiedliwiają taką ocenę?
- wymykanie się z klasztoru
- ukrywanie przynależności do zakonu
- wykonywanie sztuczek akrobatycznych w trakcie jazdy konnej
- niechlujny wygląd
- udział w wyścigach
- brak wiary w Boga
- nieumiejętność czytania
Spośród propozycji wybierz te uzupełnienia, które są poprawne.
Polikarp to uczony. W utworze Śmierć nazywa go jednak {#żakiem} / {epistołą} / {kanonikiem} / {proboszczem}, czyli {#studentem} / {dzieckiem} / {księdzem}. Autor Rozmowy użył więc {#kontrastu} / {anafory} / {aliteracji} / {przerzutni}, by pokazać, jak dalece zachowanie Mistrza odbiega od tego, czego można się spodziewać po osobie należącej do {#elity intelektualnej} / {władz państwowych} / {arystokracji}. Takie {#obniżenie} / {podwyższenie} rangi Polikarpa ma go {#ośmieszyć} / {dowartościować} / {uspokoić}.
Przeczytaj fragment wystąpienia Śmierci. Odszukaj w nim te wersy, które – według ciebie – zawierają ironię. Zaznacz je kolorem.
żółty
Czemu się tako barzo lękasz?
Wrzekomoś zdrow, a wżdy stękasz!
[…]
Otoż ci przed tobą stoję,
Oględaj postawę moję:
Każdemu się tak ukażę,
Gdy go żywota zbawię.
Nie lękaj się mie tym razem,
Iż mię widzisz przed obrazem.
[…]
Wstań, mistrzu, odpowiedz, jestli umiesz!
Za po polsku nie rozumiesz?
Snadź ci Sortes nie pomoże,
Przelęknąłeś się, nieboże!
Na podstawie dwóch fragmentów Rozmowy... nazwij emocje Polikarpa i wyjaśnij powody jego zachowania.
Dialog mistrza Polikarpa ze ŚmierciąUźrzał człowieka nagiego,
Przyrodzenia niewieściego,
Obraza wielmi skaradego,
Łoktuszą przepasanego.
[…]
Wypięła żebra i kości,
Groźno siecze przez lutości.
Mistrz widząc obraz skarady,
Żołte oczy, żywot blady,
Groźno się tego przelęknął,
Padł na ziemię, eże stęknął.
[...]
Mistrz przemowił wielmi skromnie:
Lęknąłem się, eż nic po mnie.
Ta mi rzecz21 barzo niemiła,
Iżeś mię tako postraszyła;
By była co przykrego przemowiła,
Zerwałaby się we mnie każda żyła;
Nagle by mię umorzyła
I duszę by wypędziła.
[…]
Miła Śmierci, nie mow mi tego,
Zbawisz mię żywota mego;
Już ci nie wiem, coć mi się złego stało:
[...]
Głowa mi się wkoło toczy,
S niej chcą wypaść oczy.Źródło: Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią, [w:] Wojciech R. Rzepka, Wiesław Wydra, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1984, s. 268–277.
Po zapoznaniu się z dwoma fragmentami Rozmowy... opisz, w jaki sposób i dlaczego Polikarp chce się spoufalić ze Śmiercią. Na czym polega komiczność tej sytuacji?
Dialog mistrza Polikarpa ze ŚmierciąMagister dicit:
[…] Chcem do ciebie poczty nosić,
Aby się dała przeprosić;
Dałbych dobry kołacz upiec,
Bych mogł przed tobą uciec.”[...]
Magister respondit:
Jać nie wiem, s kim się ty zbracisz,
Gdy wszytki ludzie potracisz,
Gdy wszytki ludzie posieczesz –
A gdzież sama ucieczesz?
Wszędyć trzeba ludzkiej przyjaźni,
By cię zgrzeli w swojej łaźni,
Aby się w niej napociła,
Gdyby się urobiła –
A potem lepiej <robiła>.Źródło: Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią, [w:] Wojciech R. Rzepka, Wiesław Wydra, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1984, s. 271–273.
Stwórz katalog ofiar Śmierci, opisz każdą z nich, uwzględniając cechy, jakie im kostucha przypisuje.
Dialog mistrza Polikarpa ze ŚmierciąW grzechu się ludzkiem kocham,
A tego nigdy nie przeniecham.
Duchownego i świecskiego,
Zbawię żywota każdego,
A każdego morzę, łupię,
O to nigdy nie pokupię:
Kanonicy i proboszcze
Będą w mojej szkole jeszcze,
I plebani s miąszą szyją,
Jiżto barzo piwo piją
I podgardłki na pirsiach wieszają;
[…]
Szlachcicom bierzę szypy, tulce,
A ostawiam je w jenej koszulce;
[…]
Wszytki, co na ostre gonią,
Biegam za nimi s pogonią;
Kto się rad ku bitwie miece,
Utnę mu rękę i plece,
Rozdzielę ji [s] swoją miłą,
A ostawię ji prawym wiłą;
Chcę mu sama trafić włosy,
Iże smieni głosy.
[…]Źródło: Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią, [w:] Wojciech R. Rzepka, Wiesław Wydra, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1984, s. 273.
Na podstawie fragmentu Rozmowy…, w którym pokazane są śmieszne zachowania Śmierci, napisz, czemu miały służyć elementy satyryczne i komiczne w utworze.
Dialog mistrza Polikarpa ze ŚmierciąSama w lisie jamy łażę,
Wszytki liszki w zdrowiu każę;
Za kunami łażę w dzienie,
Łupieże dam na odzienie;
Ja dawię gronostaje
I wiewiorkam się dostaje;
Jać też kosą siekę wilki,
Sarny łapam drugiej filki;
Przez płoty chłopie
Gonię żorawie i dropie;
Z gęsi też wypędzam <duszki>,
Pierze dawam na poduszki –
Źwierzęta i wszytki ptaki
Ja posiekę, nieboraki.
Cokoli martwym niosą,
Ci byli pod mą kosą.Źródło: Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią, [w:] Wojciech R. Rzepka, Wiesław Wydra, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1984, s. 275.