Sprawdź się
Czym różni się erystyka od retoryki?
dążenie do prawdy, sztuka pięknego wysławiania się, przekonywanie do swoich racji, chwyty często nieetyczne, używanie perswazji w sposób etyczny, chwyty zgodne z etyką, krasomówstwo, manipulacja, nieistotność prawdy, sztuka prowadzenia dyskusji
| retoryka | |
|---|---|
| erystyka |
Wybierz trzy grafiki z sekcji „Grafika interaktywna”, a następnie przekształć dialogi tak, by jeden ze współrozmówców manipulował drugą osobą poprzez odwoływanie się do pozytywnych emocji i uczuć.
Odwołując się do poprzedniego ćwiczenia, odpowiedz na pytanie: czy manipulacja za pomocą odwołania się do pozytywnych emocji i uczuć jest konstruktywna?
Przeczytaj fragment tekstu Susan Sontag Choroba jako metafora, a następnie przytocz trzy przykłady erystycznego wykorzystania metafory choroby w przestrzeni publicznej.
Zapoznaj się z fragmentem tekstu Susan Sontag Choroba jako metafora, a następnie przytocz trzy przykłady erystycznego wykorzystania metafory choroby w przestrzeni publicznej.
Choroba jako metaforaChoroby zawsze wykorzystywane były jako metafory wzmacniające oskarżenia społeczeństwa o korupcję czy niesprawiedliwość. Tradycyjne metafory tego typu miały przede wszystkim nadać wypowiedzi odpowiednią siłę; w porównaniu z metaforami współczesnymi nie niosły one raczej konkretnej treści. U Szekspira znajdujemy wiele odmian obiegowej metafory zakażenia „organizmu politycznego” — przy czym nie czyni on rozróżnień między zakażeniem, infekcją, otwartą raną, ropniem, wrzodem lub czymś, co nazwalibyśmy guzem. Choroby używane jako inwektywy dzielą się jedynie na dwa rodzaje: bolesne, lecz uleczalne, i potencjalnie śmiertelne. Choroby konkretne występują jako przykłady choroby w ogóle; żadna choroba nie rządzi się własną, szczególną logiką. Obraz choroby wyraża troskę o ład społeczny, zaś zdrowie jest czymś oczywistym. Takie metafory nie wyrażają współczesnej koncepcji „choroby głównej”, koncepcji, w której chodzi przede wszystkim o pojęcie zdrowia.
Źródło: Susan Sontag, Choroba jako metafora, tłum. B. Grzegorzewska. Cytat za: Osoby, wybór, opracowanie i redakcja M. Janion i S. Rosiek, Gdańsk 1984, s. 230.
Przyporządkuj zastosowane chwyty erystyczne do postaci z grafik, które również je zastosowały.
Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytanie: jakie konsekwencje społeczne ma stosowanie argumentum ad Hitlerum?
Zapoznaj się z tekstem i odpowiedz na pytanie: jakie konsekwencje społeczne ma stosowanie argumentum ad Hitlerum?
Elementy retoryki i erystyki w przykładachArgumentum ad Hitlerum to element tzw. prawa Godwina, które zostało żartobliwie sformułowane w 1990 r. przez Mike’a Godwina na podstawie obserwacji internetowych grup dyskusyjnych. Prawo Godwina brzmi następująco: Wraz z trwaniem dyskusji w internecie prawdopodobieństwo przyrównania czegoś lub kogoś do nazizmu bądź Hitlera dąży do 1. Polski wariant prawa Godwina sformułowany jako wynik analizy telewizyjnych dyskusji politycznych (prawo Witkowskiej‑Maksimczuk) brzmi: Wraz z trwaniem polskiej dyskusji politycznej prawdopodobieństwo nazwania kogoś komuchem wzrasta do 1.
Źródło: Beata Witkowska-Maksimczuk, Elementy retoryki i erystyki w przykładach, s. 159.
We wzajemnych kontaktach możemy się posługiwać językiem dominacji lub językiem wzbogacającym życie. Dla zobrazowania tej idei Marshall B. Rosenberg wybrał dwa symbole: szakala i żyrafę. Język żyrafy określał jako język empatii i szacunku, używany z perspektywy „JA”. Szakal z kolei posługuje się językiem, który odcina nas od kontaktu – używa oceny, osądu i obwiniania, mówi z perspektywy „TY”. Dlaczego żyrafa?
Żyrafa jest ssakiem, który w stosunku do swojej masy ciała ma największe serce. Dzięki swojej długiej szyi spogląda na świat z szerokiej perspektywy – ma bardzo szeroki ogląd sytuacji i może objąć całokształt tego, co się dzieje. Jest też fizycznie bardzo silna.
W świecie Porozumienia bez Przemocy żyrafa posługuje się „językiem serca” – uczuć i potrzeb. Mówi w liczbie (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację, mówi o sobie, używa komunikatu (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację. W czasie rozmowy chce usłyszeć drugiego człowieka i chce być sama (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację. Chce docierać do swoich i cudzych potrzeb, zarówno tych zaspokojonych, jak i niezaspokojonych. Chce być w kontakcie ze swoimi uczuciami i z uczuciami innych – także wtedy, kiedy jest (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację. Żyrafa jest przede wszystkim szczera i mówi o tym, co dzieje się w jej sercu. Mówi „nie”, kiedy myśli „nie” (dokładnie tak, jak robią to małe dzieci!). Odnosi się z szacunkiem i (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację do każdego człowieka. Chce wzbogacać życie – swoje i innych. Chce dawać z serca i brać z serca.
Jeśli pojawia się (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację – mówi o nim otwarcie, jasno i ze zrozumieniem, bez obrażania się, zawstydzania, oskarżania innych czy szukania (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację. Stara się rozwiązać go w „żyrafi” sposób, czyli tak, aby potrzeby wszystkich zostały usłyszane. Wtedy szuka rozwiązania, które zadowoli wszystkie strony.
Co z tym szakalem?
Szakal posługuje się językiem (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację, osądów, często obwinia, mówi z perspektywy (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację. Szakal chętnie powie, co z tobą jest nie tak, (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację twoją osobowość, twoje problemy i zupełnie o to nieproszony – udzieli mnóstwa (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację. Szakal po prostu wie i zawsze (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację!
Łatwo go rozpoznać – w czasie rozmowy posługuje się etykietami – mówi, jaki jesteś (np. leniwy, nieodpowiedzialny, dziecinny…) i chętnie sięga po (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację w „porządkowaniu” świata (np. dzieci są głupiutkie, profesjonaliści nie okazują uczuć, kobiety są zbyt emocjonalne…). Szakal chce dominować i mieć rację. Żąda (tu wybierz) 1. niewłaściwych rad, 2. ofiary, 3. stereotyp, 4. usłyszana, 5. mnogiej, 6. „TY”, 7. dobrych rad, 8. ogólnych, 9. trudno, 10. konkretnych, 11. się myli, 12. empatią, 13. JA, 14. pojedynczej, 15. ocen, 16. konflikt, 17. serca, 18. winnego, 19. zdiagnozuje, 20. ma rację rozwiązań i często, aby je uzyskać, posługuje się karami i nagrodami.”
(Tekst pochodzi ze strony Stowarzyszenia Trenerów NVC [Nonviolent Communication])
Uzupełnij tekst tak, aby był zgodny z poniższymi założeniami:
We wzajemnych kontaktach możemy się posługiwać językiem dominacji lub językiem wzbogacającym życie. Dla zobrazowania tej idei Marshall B. Rosenberg wybrał dwa symbole: szakala i żyrafę. Język żyrafy określał jako język empatii i szacunku, używany z perspektywy „JA”. Szakal z kolei posługuje się językiem, który odcina nas od kontaktu – używa oceny, osądu i obwiniania, mówi z perspektywy „TY”.
dobrych rad, się myli, ofiary, empatią, ma rację, usłyszana, stereotyp, JA, pojedynczej, ogólnych, konkretnych, „TY”, konflikt, zdiagnozuje, mnogiej, winnego, ocen, niewłaściwych rad, serca, trudno
Dlaczego żyrafa?
Żyrafa jest ssakiem, który w stosunku do swojej masy ciała ma największe serce. Dzięki swojej długiej szyi spogląda na świat z szerokiej perspektywy – ma bardzo szeroki ogląd sytuacji i może objąć całokształt tego, co się dzieje. Jest też fizycznie bardzo silna.
W świecie Porozumienia bez Przemocy żyrafa posługuje się „językiem serca” – uczuć i potrzeb. Mówi w liczbie ......................................, mówi o sobie, używa komunikatu ....................................... W czasie rozmowy chce usłyszeć drugiego człowieka i chce być sama ....................................... Chce docierać do swoich i cudzych potrzeb, zarówno tych zaspokojonych, jak i niezaspokojonych. Chce być w kontakcie ze swoimi uczuciami i z uczuciami innych – także wtedy, kiedy jest ....................................... Żyrafa jest przede wszystkim szczera i mówi o tym, co dzieje się w jej sercu. Mówi „nie”, kiedy myśli „nie” (dokładnie tak, jak robią to małe dzieci!). Odnosi się z szacunkiem i ...................................... do każdego człowieka. Chce wzbogacać życie – swoje i innych. Chce dawać z serca i brać z serca.
Jeśli pojawia się ...................................... – mówi o nim otwarcie, jasno i ze zrozumieniem, bez obrażania się, zawstydzania, oskarżania innych czy szukania ....................................... Stara się rozwiązać go w „żyrafi” sposób, czyli tak, aby potrzeby wszystkich zostały usłyszane. Wtedy szuka rozwiązania, które zadowoli wszystkie strony.
Co z tym szakalem?
Szakal posługuje się językiem ......................................, osądów, często obwinia, mówi z perspektywy ....................................... Szakal chętnie powie, co z tobą jest nie tak, ...................................... twoją osobowość, twoje problemy i zupełnie o to nieproszony – udzieli mnóstwa ....................................... Szakal po prostu wie i zawsze ......................................!
Łatwo go rozpoznać – w czasie rozmowy posługuje się etykietami – mówi, jaki jesteś (np. leniwy, nieodpowiedzialny, dziecinny…) i chętnie sięga po ...................................... w „porządkowaniu” świata (np. dzieci są głupiutkie, profesjonaliści nie okazują uczuć, kobiety są zbyt emocjonalne…). Szakal chce dominować i mieć rację. Żąda ...................................... rozwiązań i często, aby je uzyskać, posługuje się karami i nagrodami.”
(Tekst pochodzi ze strony Stowarzyszenia Trenerów NVC [Nonviolent Communication])
Poszukaj w internecie i posłuchaj piosenki Zoil w wykonaniu Katarzyny Nosowskiej oraz Kazika, a następnie wykonaj polecenia.
Zapoznaj się z tekstem piosenki Zoil autorstwa Andrzeja Smolika i wykonaj polecenia.
ZoilKurdupel nadęty
Miernota przeklęty
Z rybą w nazwisku
Bliźniemu po pysku
Z pretensjami do tronu
Tronu po Napoleonu
Ostatni z miotu
Bez krzty polotuOceniaj mnie,
Niech jad strumieniami leje się
Oceniaj mnie,
Niech jad strumieniami leje sięPrzez świat niedoceniony
Bez szansy na żonę
A po co mu żona
Przecież żadna niegodna
Bo każda kobieta
Ma w sobie coś z dziwki
Zadasz się z taką
Oskubie do‑centaOceniaj mnie,
Niech jad strumieniami leje się
Oceniaj mnie,
Niech jad strumieniami leje sięNa te wszystkie smutki
Z nienawiści do sztuki
On został krytykiem
Pewnie jest tutaj dzisiaj
I jad mu się leje
I z jadu kałuża
I jad mu się leje i z jadu kałużaOceniaj mnie,
Niech jad strumieniami leje się
Oceniaj mnie,
Niech jad strumieniami leje sięŹródło: Andrzej Smolik, Zoil.