Richard Shusterman Myślenie poprzez ciało. Rozwinięcie nauk humanistycznych – uzasadnienie dla somaestetyki

Filozofia jest znana z radykalnej krytyki ciała i jego zmysłów, jako instrumentu służącego do zdobywania wiedzy. Odkąd Sokrates w Platońskim Fedonie widział cel filozofii w oddzieleniu mądrego rozumu od jego zwodniczego cielesnego więzienia, cielesne zmysły i pragnienia były wielokrotnie potępiane za wprowadzanie naszych sądów w błąd, jak i zarazem za odciąganie naszej uwagi od dążenia do prawdy (…).

Chociaż pole nauk humanistycznych ustanowiono pierwotnie w opozycji do teologicznych studiów nad boskością, humaniści wydają się niezadowoleni z bycia ludźmi. Chcą bowiem w sposób sekretny przekroczyć śmiertelność, słabość oraz grzech i żyć jak bogowie. Ponieważ życie cielesne nie zezwala na to, skupili się więc na rozumie.

Instrumentalna funkcja ciała jest etymologicznie wskazana w takich słowach jak „organizm” i „organ”, wywodzących się od greckiego terminu organon, który oznacza „narzędzie”. Tak więc, kiedy humaniści bronią ciała i są zwolennikami jego kultywowania, zwykle robią to w terminach jego instrumentalności, jego niezbędnej roli w podtrzymywaniu życia oraz jego użyteczności względem wyższych funkcji organizmu utożsamianych z duszą. Aby postrzegać ciało jako podstawowe i niezbędne narzędzie ludzkości, należy wypracować jednoznaczny argument świadczący za humanistyczną kultywacją ciała. Niestety, samo pojęcie instrumentalności zachowuje w kulturze humanistycznej silne negatywne konotacje, z tej racji, że na ogół mechaniczne środki przeciwstawia się i podporządkowuje szlachetnym celom. Ów negatywny niuans daje się zauważyć w ujęciu Rousseau, u którego ciało jest sługą duszy – bliska analogia wywodząca się z filozofii starożytnej Grecji i chrześcijańskiej teologii, która przetrwała do nowoczesności.

2 Źródło: Richard Shusterman, Myślenie poprzez ciało. Rozwinięcie nauk humanistycznych – uzasadnienie dla somaestetyki, tłum. S. Stankiewicz, s. 54–55.