Sprawdź się
Zapoznaj się z definicjami i wpisz przy nich odpowiednie pojęcia (od wielkiej litery).
| Definicja | Pojęcie |
|---|---|
Termin techniczny na oznaczenie cudzoziemców, którzy z racji długości swojego pobytu odróżniali się od zwyczajnych podróżnych. […] W zamian za płacenie podatków i służbę wojskową cieszyli się ochroną prawną państwa. |
|
Najwyższy organ […] zarządzający. […] Do kompetencji należały: polityka zagraniczna, przyjmowanie posłów, […] zarządzanie skarbem państwa. […] Zbierał się rzadko, stale obradowała dziesiąta jego część. |
|
Sąd przysięgłych, najwyższy organ sądowniczy w Atenach […]. W okresie klasycznym składał się z 600 [sędziów] wybieranych losowo po 600 z każdej fyli. |
|
W Atenach najwyższy organ władzy; uczestnikami mogli być wszyscy obywatele […]. Do kompetencji należały: wybór urzędników, którzy nie byli wyznaczani losowo, zawieranie traktatów z innymi państwami, wydawanie ustaw, sprawy wojskowe, nadawanie praw obywatelskich […]. |
Indeks górny Źródło: Wszystkie opisy pochodzą ze Słownika kultury antycznej pod red. R. Kuleszy, Warszawa 2012. Indeks górny koniecŹródło: Wszystkie opisy pochodzą ze Słownika kultury antycznej pod red. R. Kuleszy, Warszawa 2012.
Uzupełnij schemat najważniejszych instytucji ateńskiego ustroju, przeciągając podane elementy w odpowiednie miejsca.
W muzeum na wystawie poświęconej Atenom w V–IV w. p.n.e. trafisz na poniższy zabytek z końca V w. p.n.e. Jest to stela nagrobna z cmentarza na Keramejku (dzielnica Aten). Określ prawdopodobny status społeczny ukazanych postaci, odwołując się do elementów widocznych na płaskorzeźbie.
Poniżej znajduje się fragment komedii najsławniejszego komediopisarza ateńskiego Arystofanesa (ok. 445–385 p.n.e.). Przygotowujesz tekst do wydania gazetki szkolnej. Opatrz go odpowiednim komentarzem, tak by był zrozumiały nie tylko dla miłośników historii.
RycerzeA więc zaczynam: mamy swego pana.
Wieśniak to, zjadacz bobu, często gniewny,
Zwie się Demos Pnyksowiec, ponure dziadzisko,
Trochę przygłuche. Ten zeszłego nowiu
Kupił sobie nowego niewolnika […].
Źródło: Arystofanes, Rycerze, t. w. 40–44, tłum. J. Ławińska-Tyszkowska z jedną zmianą, Wrocław 1991.
Korzystając z poniższych danych liczbowych, odpowiedz na pytanie: czy obywatele Aten częściej niż obywatele współczesnych państw demokratycznych brali udział w życiu politycznym? Uzasadnij odpowiedź.
6000 – średnia liczba obywateli biorąca udział w posiedzeniu zgromadzenia ludowego;
2000 – liczba obywateli zasiadająca w trybunałach sądu ludowego;
700 – liczba ludzi pełniących urzędy (poza 500 członkami Rady Pięciuset);
30–40 – liczba posiedzeń zgromadzenia ludowego w roku;
200 – liczba dni w roku, podczas których funkcjonowały trybunały sądu ludowego;
30 000 – liczba obywateli w IV w. p.n.e.
Określ, czy rozdawnictwo przekazanego w darze Ateńczykom zboża, o którym mowa w poniższym źródle, odbyło się przed wprowadzeniem prawa Peryklesa o obywatelstwie ateńskim, czy później. Uzasadnij odpowiedź.
Żywot PeryklesaKról egipski przysłał w darze dla ludu ateńskiego czterdzieści tysięcy miar pszenicy i trzeba je było rozdzielić między obywateli. […] Blisko pół tysiąca ludzi uznano wówczas za mieszańców i sprzedano w niewolę.
Źródło: Plutarch, Żywot Peryklesa, tłum. M. Brożek, rozdz. 37.
Zapoznaj się z podanymi źródłami, a następnie na podstawie źródła B wyjaśnij sens porównania demokracji ateńskiej do „kolorowego płaszcza w kwiatki” ze źródła A.
Źródło A
PaństwoTo gotów być najpiękniejszy z ustrojów. Jak pstry płaszcz malowany we wszystkie możliwe kwiatki, tak i ten ustrój […] może się wydawać najpiękniejszy. I może być, że wielu go potrafi uważać za najpiękniejszy, podobnie jak dzieci i kobiety, kiedy patrzą na różnobarwne materiały.
Źródło: Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1990, s. 557.
Źródło B
Wojna peloponeskaW sporach prywatnych każdy obywatel jest równy w obliczu prawa […]. W naszym życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności. W życiu prywatnym nie wglądamy z podejrzliwą ciekawością w zachowanie naszych współobywateli, nie odnosimy się z niechęcią do sąsiada, jeśli zajmuje się tym, co sprawia mu przyjemność […]. Kierując się wyrozumiałością w życiu prywatnym, szanujemy prawa w życiu publicznym.
Źródło: Tukidydes, Wojna peloponeska, t. ks. II, rozdz. 37, tłum. K. Kumaniecki, Warszawa 1988.
Dieta za udział w posiedzeniu trybunału sądu ludowego za czasów Peryklesa wynosiła jeden obol, szybko jednak w wyniku inicjatywy Kleona (zmarł w 422 r. p.n.e.) wzrosła do trzech oboli. Na podstawie poniższych źródeł wyciągnij wnioski dotyczące pozycji społecznej i wieku przeciętnych sędziów. Odwołaj się do każdego tekstu.
Źródło A: fragment komedii wystawionej w 422 r. p.n.e.
OsyZ tej sędziowskiej naszej płacy na troje trzeba: i chleba, i mięsa, i drew, a tobie fig się zachciało?
Źródło: Arystofanes, Osy, tłum. J. Ławińska-Tyszkowska, w. 300–303.
Źródło B: fragment komedii wystawionej w 422 r. p.n.e.
Ważne: Kwestię wypowiada chór sędziów. Ateńczycy zdobyli Naksos w 467 r. p.n.e.
OsyA pamiętasz, jak wtedy, gdyśmy w wojsku służyli, ty drąg gdzieś długi ukradłeś i oparłszy się na nim, skoczyłeś przez mur – myśmy Naksos podówczas zdobyli?
Źródło: Arystofanes, Osy, tłum. J. Ławińska-Tyszkowska, w. 300–303.
Źródło C: tekst z IV w. p.n.e.
Każdego rozsądnego człowieka musi boleśnie ranić widok tłumów obywateli poddających się przed trybunałami losowaniu, od którego zależy, czy będą mieli co jeść.
Źródło: Izokrates, tłum. R. Kulesza, 7, 54.
Źródło D: tekst z IV w. p.n.e.
Ważne: Mowa wygłoszona przed trybunałem sędziowskim.
Przeciw MeidiasowiTen człowiek, Ateńczycy, może jest biednym człowiekiem, ale z pewnością nie jest złym człowiekiem. Kiedyś był obywatelem i służył we właściwym wieku we wszystkich kampaniach; nie uczynił nic nagannego, a teraz milczy, pozbawiony nie tylko wszystkich naszych wspólnych przywilejów, ale także prawa do mówienia lub narzekań; nie wolno mu nawet powiedzieć, czy cierpiał sprawiedliwie, czy niesprawiedliwie.
Źródło: Demostenes, Przeciw Meidiasowi, ust. 95.
Źródło E: fragment opracowania historycznego
Historia starożytnych GrekówInskrypcja z końca wieku V (publiczne rachunku z budowy Erechtejonu na Akropolu) wskazuje, że zarobki wykwalifikowanego robotnika […] wynosiły jedną drachmę dziennie, a więc sześć razy więcej niż dieta sędziowska za Peryklesa i dwa razy więcej niż za Kleona. […] Na podstawie bardzo przybliżonych wyliczeń niektórzy badacze stwierdzili, że podstawowe produkty (tańsze gatunki zboża, jak jęczmień, a do tego oliwa, figi i wino) wystarczające do wyżywienia czteroosobowej rodziny (mąż, żona i dwoje dzieci) kosztowały co najmniej 1,65 obola, ale maksymalnie niewiele więcej niż 2,5 obola dziennie.
Źródło: Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka, Aleksander Wolicki, Marek Węcowski, Historia starożytnych Greków, t. 2, Warszawa 2009, s. 429.