Posługując się Kantowską definicją oświecenia, wskaż cechy charakterystyczne epoki świateł.
R1bCziDYAxxBs
R10JTL55jqLj51
Ćwiczenie 2
2
Ćwiczenie 3
RzoJb0ESvjaf3
Autor
@Jan Jakub Rousseau. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@Immanuel Kant. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@John Locke. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@Thomas Hobbes. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@Wolter. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@Monteskiusz. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
Autor
@Jan Jakub Rousseau. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@Immanuel Kant. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@John Locke. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@Thomas Hobbes. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@Wolter. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
@Monteskiusz. Dzieło: 1. Co to jest oświecenie, 2. Emil, czyli o wychowaniu, 3. O duchu praw, 4. Dwa traktaty o rządzie, 5. Kandyd, czyli optymizm, 6. Lewiatan.
Dopasuj oświeceniowych autorów do ich dzieł.
Jan Jakub Rousseau, Immanuel Kant, John Locke, Thomas Hobbes, Wolter, Monteskiusz
Autor
Dzieło
Jan Jakub Rousseau
Immanuel Kant
John Locke
Thomas Hobbes
Wolter
Monteskiusz
2
Ćwiczenie 4
Porównaj poglądy na państwo Hobbesa, Locke’a, Woltera, Monteskiusza i Rousseau.
R1bVhR2K3B7s3
21
Ćwiczenie 5
Wyjaśnij, dlaczego za prekursorów oświecenia uznaje się Isaaca Newtona i innych uczonych angielskich XVII w. Które ich idee wpłynęły na myśl oświeceniową?
RNURWQ19SYLLV
Na jakich zasadach sformułowanych przez Newtona wzorowali się „filozofowie”? W jaki sposób je zmienili i w jakim celu?
Wzorując się na sformułowanych przez Newtona zasadach dynamiki, „filozofowie” zaczęli poszukiwać reguł rządzących historią i życiem społecznym, ale popularyzując jego dokonania, oczyścili je z treści religijnych.
21
Ćwiczenie 6
Na podstawie materiałów i posiadanej wiedzy wykonaj poniższe polecenia.
R1DBE2MLEgq2H
Wymień metody, którymi posługiwali się „filozofowie”.
W jakim tonie pisali „filozofowie”? W jaki sposób uderzali w przesądy?
Napisz, czym można wyjaśnić fakt, że „filozofowie” często bywali na dworach, a nawet schlebiali despotycznym władcom.
Co umożliwiał im pobyt na dworze, a zwłaszcza schlebianie władcy?
Wyjaśnij, jaką rolę odegrała intelektualna moda w upowszechnianiu poglądów „filozofów”.
Co wymusza moda?
Wymień metody, którymi posługiwali się „filozofowie”.
Pisali w różnym tonie; schlebiali przesądowi, aby później mocniej w niego uderzyć; starali się nie uderzać w więcej przesądów jednocześnie.
Napisz, czym można wyjaśnić fakt, że „filozofowie” często bywali na dworach, a nawet schlebiali despotycznym władcom.
Robili to, aby móc uderzać w inne przesądy.
Wyjaśnij, jaką rolę odegrała intelektualna moda w upowszechnianiu poglądów „filozofów”.
Intelektualna moda sprawiała, że z ich opiniami można się było zgadzać lub nie, niemniej wypadało je znać.
311
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z tekstami źródłowymi, a następnie wykonaj polecenia.
Źródło A
1
Charles Louis de MontesquieuO duchu praw
Wolność polityczna obywatela jest to ów spokój ducha pochodzący z przeświadczenia o własnym bezpieczeństwie. Aby istniała ta wolność, trzeba rządu, przy którym by żaden obywatel nie potrzebował się lękać drugiego obywatela. Kiedy w jednej i tej samej osobie, lub w jednym i tym samym ciele, władza prawodawcza zespolona jest z wykonawczą, nie ma wolności; ponieważ można się lękać, aby ten sam monarcha albo ten sam senat nie stanowił tyrańskich praw, które będzie tyrańsko wykonywał. Nie ma również wolności, jeśli władza sędziowska nie jest oddzielona od prawodawczej i wykonawczej. Gdyby była połączona z władzą prawodawczą, władza nad życiem i wolnością obywateli byłaby dowolną; sędzie bowiem byłby prawodawcą. Gdyby była połączona z władzą wykonawczą, sędzia mógłby mieć siłę ciemiężyciela.
c1 Źródło: Charles Louis de Montesquieu, O duchu praw, tłum. T. Boy-Żeleński, tekst dostępny online: wolnelektury.pl.
Źródło B
1
Jan Jakub RousseauUmowa społeczna
O demokracji
Ten, kto tworzy prawo, wie najlepiej, jak je należy wykonywać i tłumaczyć. Zdawałoby się więc, że nie może być lepszego ustroju niż ten, przy którym władza wykonawcza połączona jest z ustawodawczą; ale to właśnie czyni taki rząd pod pewnymi względami niedostatecznym, gdyż nie są rozróżnione rzeczy, które powinny być odróżnione, a panujący i zwierzchnik, stanowiąc jedną osobę, tworzą, że tak powiem, rząd bez rządu. Nie jest dobrze, aby ten, kto wydaje ustawy, wykonywał je i aby cały lud odwracał swą uwagę od celów ogólnych, pochłonięty celami partykularnymi.
O monarchii
Najdotkliwsza wada rządów jednoosobowych polega na braku ciągłego następstwa […]. Wynikiem tego braku ciągłości jest niestałość rządów królewskich, które kierując się to jednym planem, to znowu innym, zależnie od charakteru władcy albo też ludzi panujących zamiast niego, nie mogą trzymać się długo określonego celu ani konsekwentnego postępowania […].
c2 Źródło: Jan Jakub Rousseau, Umowa społeczna, Warszawa 1966.
R18FU5s5BzqVA
RCOi0QQRwe0hE
Zwróć uwagę, jakie pojęcia są kluczowe dla Monteskiusza, a jakie dla Rousseau.
Monteskiusz zwraca uwagę na wolność i bezpieczeństwo jednostki, które będzie zagwarantowane poprzez oddzielenie władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej – ich niezależność jest gwarancją swobód obywateli w ramach ustalonego prawa. Dla Rousseau istotna jest skuteczność i stałość rządów, a tego nie gwarantuje władza monarsza, trzymająca w jednej ręce ustawodawstwo i nadzór nad wykonywaniem praw.
311
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z materiałami źródłowymi, a następnie odpowiedz na pytania.
Źródło A
RXXpqwWPmiXZY
Źródło B
1
Norman DaviesEuropa. Rozprawa historyka z historią
Oświecenie było, zdaniem Kanta, okresem w rozwoju europejskiej cywilizacji, w którym „ludzkość wyrosła z narzuconej sobie przez samą siebie niedojrzałości”. Ujmując rzecz prościej, można by powiedzieć, że Europejczycy weszli w „epokę rozumu”. […] Być może najłatwiej zrozumieć, czym było oświecenie, odwołując się do mroków, które starało się rozjaśnić owo „światło rozumu”. Mroku tego nie stwarzała sama religia, którą les philosophes uznali za czynnik spełniający podstawową potrzebę człowieka, lecz wszelkie bezmyślne, irracjonalne i dogmatyczne stanowiska, tworzące skorupę wokół europejskiego chrześcijaństwa. Wszystkie te postawy – z bigoterią, nietolerancją, zabobonem, mnichowatością i fanatyzmem włącznie – zawierają się w określeniu, które jest najbardziej pejoratywnym słowem tej epoki: „entuzjazm”. Owe Lumières – które dla Francuzów są etykietą całego ruchu – miały rozświetlić wiele rzeczy: filozofię, naukę i religię naturalną, ekonomię, politykę, historię i oświatę.
Davies Źródło: Norman Davies, Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 2001, s. 639–640.
RgJzLp99dSWtu
W jaki sposób źródło B potwierdza wymowę źródła A?
Zwróć uwagę na centralną postać – jak została przedstawiona? W jakim otoczeniu?
Czego symbolami są pozostałe postacie na ilustracji? Wymień trzy przykłady.
Przyjrzyj się przedmiotom trzymanym przez postacie.
W jaki sposób źródło B potwierdza wymowę źródła A?
Oba źródła przedstawiają symbolikę oświecenia, w którym króluje „światło rozumu” (na ilustracji oświecające postać Prawdy; Rozum jest też jedną z postaci ściągających z Prawdy welon dotychczas ją zasłaniający). Ma ono oświetlać całą rzeczywistość, także naukę i historię. Na ilustracji światłość oświetlająca prawdę spływa na różne dziedziny nauki i sztuki, również te wymieniane przez historyka we fragmencie tekstu.
Czego symbolami są pozostałe postacie na ilustracji? Wymień trzy przykłady.
Na ilustracji można znaleźć m.in. symboliczne przedstawienia religii (postać trzymająca księgę z napisem Biblia), matematyki, historii lub literatury (postać pisząca w księdze), muzyki (harfa – może też symbolizować poezję), astronomii (postać z globusem i wieńcem gwiazd) czy nauk przyrodniczych (mikroskop).