Jarosław Kostrubiec Istota prawnej legitymizacji władzy

Termin legitymizacja pochodzi od łacińskiego słowa legitimusa, czyli zgodny z prawem, lub nawiązując do łaciny średniowiecznej od słowa legitimo. (…) W doktrynie na określenie legitymizacji używa się zamiennie terminu uprawomocnienie. Jest to na tyle istotne, iż jeżeli przez legitymację należy rozumieć pewien stan systemu politycznego, to legitymizacja jest procesem, który do tego stanu prowadzi. Dodatkowo podkreśla się tożsamość pojęć: legitymacja, prawowitość czy prawomocność. Niektórzy autorzy podkreślają, iż takie podejście jest nie do końca właściwe, ponieważ legitymacja jest lub może być przedmiotowo szersza od zagadnień legalizmu: Legalność źródeł władzy i działania władzy zgodne z prawem (czyli rządy prawa) są jedną z wielu możliwych podstaw legitymizacji.

1 Źródło: Jarosław Kostrubiec, Istota prawnej legitymizacji władzy, dostępny w internecie: bazhum.muzhp.pl [dostęp 1.10.2020 r.].

Krzysztof Dowgird Maxa Webera teoria socjologii stosunków politycznych

Weber skonstruował (…) typ panowania tradycyjnego, który nazywał „sułtanizmem”; jego cechą miałoby być uwolnienie się władcy od tradycyjnych ograniczeń (…). Sułtanizm jest możliwy wówczas, gdy władca tradycyjny w drodze podbojów rozszerza zakres swej władzy i może ją w końcu opierać znacznie bardziej na wymuszonym posłuszeństwie poddanych niż na ich wierze w prawowitość tradycyjnej władzy. Do tego jednak potrzebne jest sprawne wojsko.

sułtanizm Źródło: Krzysztof Dowgird, Maxa Webera teoria socjologii stosunków politycznych, 11.09.2003 r., dostępny w internecie: reporterzy.info [dostęp 30.10.2020 r.].

Encyklopedia Zarządzania: Władza

Według Roberta Green'a władza to proces zarządzania iluzjami ludzi. Ze względu na charakter relacji możemy mówić o władzy:

• Indywidualnej – panowania nad sobą i postępowaniem własnym względem innych przez wybór między alternatywnymi wariantami zachowań społecznych;

• Wspólnotowej – wynikającej z bezpośrednich relacji międzyosobniczych (np. rodzinnych, sąsiedzkich, towarzyskich, mafijnych);

• Publicznej obejmującej duże, bez powiązań więzami osobistymi społeczności; wyróżnić możemy władze państwa, ekonomiczną, ideologiczną.

2 Źródło: Encyklopedia Zarządzania: Władza, dostępny w internecie: mfiles.pl [dostęp 9.10.2020 r.].

Władza społeczna: definicje i typy

Tak więc władza społeczna oznacza zdolność narzucania swojej woli innym. Może się to objawiać się w wielu różnych formach. Tymczasem dominacja, rozumiana jako forma posłuszeństwa nakazowego, jest ostatecznym wyrazem władzy. Istnieją także różne rodzaje dominacji. Jedną z najważniejszych podkategorii jest dominacja uprawniona lub legalna. Dzieje się tak, gdy istnieje powszechna wiara w ważność określonego porządku społecznego lub relacji. Według Maxa Webera istnieją trzy różne typy dominacji legalnej (Weber, 2007):

Dominacja uprawniona lub legalna: powszechna wiara w legalność ustanowionych praw i prawo posiadacza danego rodzaju władzy do mandatu i sprawowania jej zgodnie z obowiązującymi i akceptowanymi zasadami.

Tradycyjna: powszechna wiara w świętość istniejących tradycji i zasadność wykorzystania tych tradycji do sprawowania władzy.

Dominacja charyzmatyczna: powszechna wiara w potocznie rozumianą „świętość”, bohaterstwo lub wzorowy status osoby lub systemu prawnego przez nią opracowanego.

3 Źródło: Władza społeczna: definicje i typy, 4.10.2019 r., dostępny w internecie: pieknoumyslu.com [dostęp 9.10.2020 r.].

Władza społeczna: definicje i typy

Chociaż Michel Foucault analizował władzę w różnych kontekstach i czasach, jednym z jego najważniejszych pomysłów jest tak zwana koncepcja „biowładzy” (Foucault, 2000). Biowładza to metoda stosowana przez współczesne państwa do kontrolowania swojej populacji.

Współczesna władza społeczna według analizy Foucaulta tworzona jest w oparciu o praktyki społeczne i ludzkie zachowania. Dzieje się tak zawsze wtedy, gdy uciskana populacja stopniowo akceptuje subtelne regulacje i oczekiwania dotyczące porządku społecznego.

Biowładza ustępuje biologicznej regulacji życia. Klasyczny przykład można znaleźć w szpitalach psychiatrycznych, więzieniach i sądach. Są to instytucje dyscyplinarne definiujące własne, specyficzne normy i zasady, które łamią te uznawane przez niektóre inne segmenty społeczeństwa, a tym samym odchodzą od ogólnej linii preferowanej przez ogół społeczeństwa (Foucault, 2002).

3 Źródło: Władza społeczna: definicje i typy, 4.10.2019 r., dostępny w internecie: pieknoumyslu.com [dostęp 9.10.2020 r.].

Alina Gutek Władza – co nam daje, co nam odbiera?

Dorota Wiśniewska‑Juszczak: – Według mnie to, czym jest władza, najlepiej oddaje definicja mówiąca, że to asymetria wpływu, czyli taka relacja, w której jedna strona ma wpływ na drugą, podczas gdy ta druga strona nie ma wpływu na tę pierwszą. A dodatkowo jedna ze stron ma dostęp do zasobów, a druga ich nie ma. Te zasoby mogą być różne: polityczne, zawodowe, prywatne, na przykład dostęp do stanowisk, pieniędzy, a w sferze prywatnej – do dzieci, przyjaciół, seksu. Partnerzy rozgrywają tymi zasobami w trakcie rozwodu – mąż chce odciąć żonę od pieniędzy, żona męża od dzieci. Partner o mniejszych zasobach ma, oczywiście, mniejsze szanse w tej próbie sił.

Psycholożka podkreśla, że władza nie istnieje sama dla siebie. Jak wynika z badań, jakie przeprowadziła na Uniwersytecie SWPS razem z Janiną Szwykowską‑Ziemniak, władza zawsze występuje w jakiejś relacji. Pokazuje to między innymi eksperyment polegający na tym, że zaproponowano ludziom, żeby wybrali sobie niski lub wysoki fotel. Z wcześniejszych badań wynikało, że wysoki fotel, podobnie jak duży gabinet albo gabinet położony wyżej, aktywizują poczucie władczości. I co się okazało? Że ludzie siedzący na wysokim fotelu przejawiali władczość tylko wtedy, gdy ktoś siedział na niskim fotelu, gdy natomiast ten fotel był pusty, poczucie władczości się nie ujawniało.

4 Źródło: Alina Gutek, Władza – co nam daje, co nam odbiera?, 5.03.2018 r., dostępny w internecie: zwierciadlo.pl [dostęp 9.10.2020 r.].

Ewa Bujwid-Kurek Władza polityczna a system polityczny – wokół kategorii politologicznych uwag kilka

Do tego, że władza polityczna przybiera różne oblicze, nie trzeba nikogo przekonywać, jednakowoż rozpoznaje się ją po tym, że jest predystynowana do realizowania polityki zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej (czytaj: zagranicznej) danego państwa. Zatem bez trudu daje się ustalić, iż władza państwowa jest jedną z wielu i chyba jedną z najważniejszych jak dotąd w dziejach ludzkości postacią władzy politycznej, która bynajmniej nie zamyka się w ramach względnie izolowanych grup społecznych, lecz przejawia się w układzie makrostruktur, a w wielu przypadkach (np. władzy państwowej) odnosi się do społeczeństwa jako całości (Kowalski, Lamentowicz i Winczorek, 1986, s. 81).

5 Źródło: Ewa Bujwid-Kurek, Władza polityczna a system polityczny – wokół kategorii politologicznych uwag kilka, dostępny w internecie: ruj.uj.edu.pl [dostęp 9.10.2020 r.].

Włodzimierz Wesołowski Legitymizacja jako potoczna filozofia władzy

Dalszym przykładem są rozważania o procesach biurokratyzacji nowożytnego państwa. Z wielkim podziwem, a równocześnie sarkazmem Weber opisuje narastającą potęgę aparatów biurokratycznych, zwłaszcza w państwie pruskim. Diagnozuje lub przepowiada zepchnięcie wszelkich innych politycznych instytucji do faktycznie drugoplanowej roli. Jak te zjawiska mają się do procesów psychologicznej legitymizacji – nie jest jasne. Należy zakładać, że biurokratyczny model działania odpowiada założeniom legitymizacji instrumentalno‑racjonalnej. Dlaczego jednak Weber pisze w sposób sugerujący, że jedynie on sam był w stanie dostrzec dwoistość biurokracji, pozytywne i negatywne jej aspekty? Czyżby uważał, że zwykły lud niczego nie przeczuwa i akceptuje „dobre strony” biurokracji? Mimo powyższych uwag, sądzę, że Weber byłby zdolny do dodania interesujących uzupełnień o wierze w prawomocność scentralizowanego państwa i jego biurokracji.

6 Źródło: Włodzimierz Wesołowski, Legitymizacja jako potoczna filozofia władzy, „Studia Socjologiczne” 2011, nr 1 (200), s. 559.