Tekst do ćwiczeń

Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim

Indeks górny Do tego, który by sprawowałsprawowaćsprawował tę historyją Indeks górny koniec

Ta historyja może być sprawowana inter festa Paschae et Ascensionis Domininter festa Paschae et Ascensionis Dominiinter festa Paschae et Ascensionis Domin w kościele abo na cmyntarzu, petita admissione a praesidibus ecclesiarumpetita admissione a praesidibus ecclesiarumpetita admissione a praesidibus ecclesiarum.

Non moveat autem bonum lectoremNon moveat autem bonum lectoremNon moveat autem bonum lectorem, iż się szeroko rozciągnęła i na tak wiele person, bo wszytkich 35. Wszakże gdzie by nie był dostatek tak wiela persongdzie by nie był dostatek tak wiela persongdzie by nie był dostatek tak wiela person, tedy z biskupów, z Piłata, ze trzech stróżów i z aptekarza mogą być Ojcowie święci, odprawiwszy trzy części swoje. A z Filemona może być Łotr. I zasięzasięzasię z Ojców świętych mogą być uczniowie Pańscy, odprawiwszy czwartą część swoję. Tedy tym porządkiem odprawi historyją 21 person. A komu by się też zdało, dla prętszego odprawienia historyjej, może nie czytać Ewanjelijej, która jest per totam historiam in suis locisper totam historiam in suis locisper totam historiam in suis locis. Może, kto chce, opuścić i śpiewanie, które jest też per totam historiam, ale dobrze by z śpiewanim.

Najpierwej, dla uspokojenia ludzi, może śpiewać: „Przez Twe Święte Zmartwychwstanie”, raz tylko. A potym

PROLOGUS

WciórnastkiewciórnastkieWciórnastkie rzeczy stworzone,
Tak niebieskie jako ziemne,
Krześcijanie mili, wierni,
W Panu Bogu zgromadzeni,
Pokazowały po sobie,
Na ziemi i też na niebie,
Jak się wszytkie weseliły
I też barzo radowały
Czasu onego świętego
Zmartwychwstania Krystowego.

[…]

Przestanie trochę

To wszytko my uważając
I k temu się przykładając,
Tochmy sobie umyślili
I na to się przyprawiliprzyprawić sięsię przyprawili,
Iżbychmy wam pokazali
I wierszami powiadali
Istą prawie historyjąIstą prawie historyjąIstą prawie historyją,
Z Pisma świętego zebraną,
O Krystowym Zmartwychwstaniu,
Ku naszemu pocieszeniu.

[…]

Którą świętą historyją
Odprawim częściami sześciąOdprawim częściami sześciuOdprawim częściami sześcią.

[…]

A ten uczynim ordynekordynekordynek
Przez teraźniejszyteraźniejszyteraźniejszy akt wszytek:
Będziem czyść po sentencyjejczyść po sentencyjejczyść po sentencyjej
Tekst świętej Ewanjelijej,
Z którejechmy uczynili
To, co będziem sprawowali.

Przestanie trochę

WaszmośćWaszmośćWaszmość się już uspokójcie,
A rzeczy pilno słuchajcie.
A chcąc Waszmość mieć czujniejsze
I też w słuchaniu pilniejsze,
Dla poobiedniego spania
Będziem używać śpiewania,
Które Waszmość budzić będzie
Miedzy wierszykami wszędzie.

[…]

CZĘŚĆ WTÓRA

[…]

Ewanjelija

R. A gdy przeminęła sobota, Maryja Magdalena i Maryja Jakóbowa, i Salome, L. Joanna i insze, R. nakupiły i L. nagotowały zioła i wonne maści, R. aby przyszedszy pomazały JezusaIndeks górny 1„A gdy przeminęła sobota […] pomazały”1 Indeks górny koniec.

[…]

MARYJA MAGDALENA
Nie mamy tak co inszego
Uczynić dla umarłego:
Nakupmy ziół woniejących
WódekwódkiWódek, olejków pachniących,
Z których maści naczynimy,
Którymi ciało natrzemy,
Iżby w grobie nie cuchnęło
Ani od ziemie próchniało.

MARYJA JACOBI
Dobrze więc, tak udziałajmy,
WieczórciwieczórciWieczórci już, nie mieszkajmy!

Wysypie liczmanyliczmanliczmany na stół

AwoawoAwo sto dukatówdukatdukatów moich,
Przyłóżcież wy też co do nich!

MARYJA SALOME
wysypie talary

Awo też moje talarytalartalary,
Pięćdziesiąt, a kożdy stary.

[…]

JOANNA
wysypie monetę

Awo też moja moneta,
Bo tu z sobą nie mam złota.

[…]

MAGDALENA
zbierając pieniądze do kupy

Będzieć dosyć! Pochowajmy,
A w drogę się nagotujmy!
Pójdziem zaraz do aptekiaptekaapteki,
Pobrawszy z sobą koszyki.

I pójdą do apteki z koszykami

MARYJA JACOBI
do aptekarza

Pomóż Bóg, panie Rubenie,
Cnotliwy krześcijaninie,
Tego miasta aptekarzu
dostatecznydostatecznydostateczny kramarzu!

RUBEN
Witajcież, me miłe panie!

Rozłoży ręce […]

Cóż mi powiecie dobrego
Tego wieczoru świętego?

MARYJA SALOME
Przedajcie nam ziół pachniących
I olejków woniających,
Iż z nich maści naczynimy.

[…]

RUBEN
nakładszy słojków

Otóż tu już wszytko macie –
Każcież ważyć, ile chcecie.
[…]

Tu może aptekarz uczynić jaką wonność z wódek i olejków

[…]

MARYJA SALOME
A po czemuż nam funt dacie? –
Jednym słowem nam powiedzcie,
Iż pieniądze będziem liczyć,
A wy też będziecie ważyć.

RUBEN
Jużci ja waszmościam przedam
Tak, jako sam od kupca mam.
Zwłaszcza dla mistrza waszego,
Bom też sam jest z uczniów jego.
A wam się też chcę zachować,
Iżbyście do mnie kupować
Potym częściej przychadzały
I insze panie stręczyłystręczyćstręczyły.
Dam wam balsam po sta złotach,
Mirę po ósmi talarach.

Będzie rozstawiaj stójki, banki, zioła, wódki etc. […]

MAGDALENA
Wierzymyć jako dobremu
Człowieku krześcijańskiemu,
Iż się nie będziesz targować,
Z nami długo handrykowaćhandrykowaćhandrykować.
Weźmiesz od nas to, coć damy,
Wszak ci straty nie życzymy.
[…]

I wysypie mu pieniądze na stół

A masz wyborną monetę,
Talary, czerwone złote.
Odlicz je, a przestań na tym,
A my też odchodzim zatym.

I pójdą precz, nabrawszy słojków i baniek, i ziół z apteki.

2 Źródło: Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, oprac. J. Okoń, Wrocław 1971, s. 6–35.
sprawować
inter festa Paschae et Ascensionis Domini
petita admissione a praesidibus ecclesiarum
Non moveat autem bonum lectorem
gdzie by nie był dostatek tak wiela person
zasię
per totam historiam in suis locis
wciórnastkie
przyprawić się
Istą prawie historyją
Odprawim częściami sześciu
ordynek
teraźniejszy
czyść po sentencyjej
Waszmość
„A gdy przeminęła sobota […] pomazały”
wódki
wieczórci
awo
dukat
talar
apteka
dostateczny
stręczyć
handrykować
liczman
1
Pokaż ćwiczenia:
Rr4FgsbVRUgbv11
Ćwiczenie 1
Oceń prawdziwość zdań. Historyję... można było wystawiać w dowolnym czasie. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W trakcie wystawiania Historyi... czytanie Biblii było możliwością, a nie nakazem. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Zalecano, by w przedstawieniu Historyi... wykorzystywać odpowiednie śpiewy. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Autor Historyi... sugeruje, że jedna osoba może w przedstawieniu zagrać różne role. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wśród Marii, które odwiedziły Rubena, była też Matka Boża. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
RQwNoRWlQKP981
Ćwiczenie 2
Uzupełnij prawidłowo zdania. W średniowieczu nie istniały / istniały specjalne budynki teatralne, w których grano misteria. Potwierdza to tekst Historyi..., którą można było pokazywać np. na cmentarzach / w amfiteatrze.
RbCLtlsxkZQ2j1
Ćwiczenie 3
Historyja... to przedstawienie, które mogło być grane...
Wybierz poprawne dokończenie zdania. Możliwe odpowiedzi: 1. w okresie od Wielkanocy do Wniebowstąpienia., 2. tylko w Wielki Piątek., 3. tylko w Wielkanoc., 4. w dowolnym dniu roku., 5. w każdy dzień roku poza Bożym Narodzeniem.
11
Ćwiczenie 4

Współcześnie początek przedstawienia zapowiadany jest np. za pomocą dźwięku gongu. Na podstawie Historyi o zmartwychwstaniu Pańskim wyjaśnij, jaką metodę stosowano podczas spektakli średniowiecznych.

R1AFAoC91JFIN
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 5

Makaronizowanie to częste zjawisko w piśmiennictwie staropolskim. Czy dotyczy to również Historyi...? Odpowiedź uzasadnij.

R1Q8rKNuFCE7f
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 6

Wyjaśnij, dlaczego makaronizowanie w Historyi... dotyczy tylko części wstępnej, a w głównym tekście nie występuje.

RzjFP5NAE44Jm
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 7

W tekście Historyi można dostrzec polonizowanie treści dzieła. Wyjaśnij, na czym ono polega i jaka była jego funkcja? W odpowiedzi przywołaj odpowiedni cytat.

R11YCMUQuDkfQ
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8
W misteriach często przedstawiano motywy (sytuacje, postaci), które w Biblii były tylko zasygnalizowane albo w ogóle nieobecne. Stwórz krótki tekst, w którym objaśnisz sens takiego postępowania autora Historyi...
W misteriach często przedstawiano motywy (sytuacje, postaci), które w Biblii były tylko zasygnalizowane albo w ogóle nieobecne. Stwórz krótki tekst, w którym objaśnisz sens takiego postępowania autora Historyi...
R1AOG2kspMnzK
(Uzupełnij).
Praca domowa

Czy rzeczywiście Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim jest misterium? Na podstawie fragmentów tego dzieła napisz tekst, w którym uzasadnisz przynależność gatunkową utworu.

R1O9N2L6TFCJP