Sprawdź się
Pobierz materiał źródłowy do ćwiczeń.
Zasadnicza równość między ludźmi polega na równości roszczeń, a także równości sytuacji życiowej – każdy (bez względu na posiadaną siłę) może utracić życie.
Nie ma w nim, poza siłą i podstępem, żadnych zasad, które regulują życie jednostek ludzkich. Nie ma zaufania, więzi, żadnych elementów wspólnych. Jest to stan wojny każdego z każdym.
Stan wojny porównany jest do stanu złej pogody, o której można powiedzieć, iż nie ogranicza się tylko do samej ulewy (bezpośredniej walki), ale także do czasu, kiedy się na nią zanosi (kiedy jest się w stanie zagrożenia). Czas przedpaństwowy zaś jest permanentnym stanem złej pogody.
Ponieważ dla swego istnienia potrzebuje ona gwarantującej ją mocy. Sama sprawiedliwość nie istnieje realnie jak zmysły i uczucia, które są w ludzkim ciele namacalnie, fizycznie, empirycznie; sprawiedliwość jest jedynie wymysłem ludzkiego rozumu. Sprawiedliwość zatem to reguły, co do których ktoś z kimś musiałby się umówić. W stanie wojny nie ma jednak żadnych reguł.
Jeżeli cnotę uznamy za słuszne postępowanie, to w stanie wojny jedynymi słusznymi regułami muszą być siła i podstęp. Inne rozwiązania byłyby naiwnością, bezrozumnym godzeniem się na własne unicestwienie. Moralność okazałaby się słabością.
Uczucia sprawiają, że człowiek odczuwa drżenie z powodu tej sytuacji, jaka panuje w stanie wojny, a zatem z permanentnego zagrożenia życia. Rozum zaś podpowiada, jak się z tego stanu wydostać.
Jeżeli istniałyby tylko uczucia, człowiek odczuwałby stały strach, jednak nie umiałby uwolnić się z tej przygnębiającej sytuacji. Jeżeli istniałby tylko rozum, nie byłoby siły, która wzbudzałaby w człowieku dążenie do zmian i szukania ratunku.
T. Hobbes pojmował stan natury jako brutalną walkę wszystkich przeciwko wszystkim. J. Locke w przeciwieństwie do autora Lewiatana uważał, że:
stan natury zbliżony jest do społeczności ludu plemiennego, w której istniały elementarne mechanizmy i normy społeczne;
umowa społeczna nie musi prowadzić do ubezwłasnowolnienia jednostek i przekazania całej władzy suwerenowi;
w odpowiednich warunkach ludzie są zdolni do działań altruistycznych.