Sprawdź się
Tekst do ćwiczeń
Na sprowadzenie prochów Napoleona1
I wydarto go z ziemi popiołem,
I wydarto go wierzbie płaczącej;
Gdzie sam leżał ze sławy Aniołem,
Gdzie sam leżał, nie w purpurze błyszczącej,
Ale płaszczem żołnierskim spowity,
A na mieczu jak na krzyżu rozbity.2
Powiedz, jakim znalazłeś go w grobie,
Królewicu, dowódźco korablikorabli?
Czy rąk dwoje miał krzyżem na sobie?
Czy z rąk jedną miał przez sen na szabli?
A gdyś kamień z mogiły podźwignął,
Powiedz, czy trup zadrżał, czy się wzdrygnął?3
On przeczuwał, że przyjdzie godzina,
Co mu kamień grobowy rozkruszy,
Ale myślał, że ręka go syna
W tym grobowcu podźwignie i ruszy,
I łańcuchy zeń zdejmie zabojcze,
I na ojca proch zawoła: „Ojcze!”4
Ale przyszli go z grobu wyciągać,
Obce twarze zajrzały do lochu;
I zaczęli prochowi urągać,
I zaczęli nań wołać: „Wstań, prochu!”
Potem wzięli tę trochę zgnilizny
I spytali — czy chce do ojczyzny?5
Szumcie! szumcie więc morza lazury,
Gdy wam dadzą nieść trumnę olbrzyma.
Piramidy! wstępujcie na góry
I patrzajcie nań wieków oczyma.
Tam! — na morzach — mew gromadka szara
To jest flota z popiołami Cezara.6
Z tronów patrzą szatany przestępne,
Car wygląda blady spoza lodów —
Orły siedzą na trumnie posępne
I ze skrzydeł krew trzęsą narodów.
Orły, niegdyś zdobywcze i dumne,
Już nie patrzą na słońce — lecz w trumnę.7
Prochu! prochu! o! leż ty spokojny,
Gdy usłyszysz trąby śród odmętu,
Bo nie będzie to hasło do wojny,
Ale hasło pacierzy — lamentu…
Raz ostatni hetmanisz ty rotyhetmanisz ty roty
I zwyciężysz — lecz zwycięstwem Golgoty.8
Ale nigdy — o! nigdy! choć w ręku
Miałeś berło, świat i szablę nagą:
Nigdy — nigdy nie szedłeś śród jęku
Z tak ogromną litości powagą,
Z taką mocą… i z tak dumnym obliczem
Jak dziś, wielki! gdy powracasz tu niczem.Źródło: Juliusz Słowacki, Na sprowadzenie prochów Napoleona, [w:] tegoż, Wiersze, oprac. J. Brzozowski, Z. Przychodniak, Wrocław 2013, s. 243–247.
Uzasadnij, że wiersz Na sprowadzenie prochów Napoleona jest przykładem liryki funeralnej.
Udowodnij, że w wierszu Na sprowadzenie prochów Napoleona Juliusz Słowacki częściowo odwzorował schemat retoryczny epicedium. W tym celu wpisz do tabeli cytaty lub odpowiednie sformułowania z utworu.
Wypisz co najmniej cztery elementy świadczące o elegijności wiersza Na sprowadzenie prochów Napoleona. Zwróć uwagę, co różni wiersz Juliusza Słowackiego od typowej elegii.
Prochu! prochu! o! leż ty spokojny,/ Gdy usłyszysz trąby śród odmętu, 2.
Powiedz, jakim znalazłeś go w grobie, / Królewicu, dowódco korabli?, 3.
Gdzie sam leżał, nie w purpurze błyszczącej,/ Ale płaszczem żołnierskim spowity, 4.
I wydarto go z ziemi popiołem,/ I wydarto go wierzbie płaczącejpytanie retoryczne Możliwe odpowiedzi: 1.
Prochu! prochu! o! leż ty spokojny,/ Gdy usłyszysz trąby śród odmętu, 2.
Powiedz, jakim znalazłeś go w grobie, / Królewicu, dowódco korabli?, 3.
Gdzie sam leżał, nie w purpurze błyszczącej,/ Ale płaszczem żołnierskim spowity, 4.
I wydarto go z ziemi popiołem,/ I wydarto go wierzbie płaczącejmetonimia Możliwe odpowiedzi: 1.
Prochu! prochu! o! leż ty spokojny,/ Gdy usłyszysz trąby śród odmętu, 2.
Powiedz, jakim znalazłeś go w grobie, / Królewicu, dowódco korabli?, 3.
Gdzie sam leżał, nie w purpurze błyszczącej,/ Ale płaszczem żołnierskim spowity, 4.
I wydarto go z ziemi popiołem,/ I wydarto go wierzbie płaczącejapostrofa Możliwe odpowiedzi: 1.
Prochu! prochu! o! leż ty spokojny,/ Gdy usłyszysz trąby śród odmętu, 2.
Powiedz, jakim znalazłeś go w grobie, / Królewicu, dowódco korabli?, 3.
Gdzie sam leżał, nie w purpurze błyszczącej,/ Ale płaszczem żołnierskim spowity, 4.
I wydarto go z ziemi popiołem,/ I wydarto go wierzbie płaczącej
Zapoznaj się z fragmentami Pamiętników zza grobu Françoisa‑René Chateaubrianda, a następnie wypisz cytaty z wiersza Juliusza Słowackiego, które można uznać za aluzje do wspomnień zapisanych przez francuskiego romantyka. Odpowiedz, czemu twoim zdaniem służą te odwołania?
Pamiętniki zza grobuW wąskiej dolinie zwanej doliną Slane albo Geranium, a teraz doliną Grobu, płynie źródło [...] dwie wierzby płaczące pochylają się nad źródłem.
[...]
Kamień, którego miano użyć do budowy nowego domu dla wygnańca, spuszczono na jego trumnę, zamykając na zawsze to ostatnie jego więzienie.
Źródło: François-René de Chateaubriand, Pamiętniki zza grobu, tłum. J. Guze, Warszawa 1991, s. 363–364.
Pan TadeuszTakie były zabawy, spory w one lata
Śród cichej wsi litewskiej, kiedy reszta świata
We łzach i krwi tonęła; gdy ów mąż, bóg wojny,
Otoczon chmurą pułków, tysiącem dział zbrojny,
Wprzągłszy w swój rydwan orły złote obok srebrnych,
Od puszcz Libijskich łatał do Alpów podniebnych,
Ciskając grom po gromie, w Piramidy, w Tabor,
W Marengo, w Ulm, w Austerlitz. Zwycięstwo i Zabor
Biegły przed nim i za nim. Sława czynów tylu,
Brzemienna imionami rycerzy, od Nilu
Szła hucząc ku północy, aż u Niemna brzegów
Odbiła się, jak od skał, od Moskwy szeregów,
Które broniły Litwę murami żelaza
Przed wieścią dla Rosyi straszną jak zaraza.Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Kraków 2015, s. 29.
Odpowiedz na pytanie, czy zgadzasz się z opinią, że w wierszu Na sprowadzenie prochów Napoleona Juliusz Słowacki stworzył hagiograficzną legendę cesarza Francuzów? Uzasadnij swoje zdanie, przytaczając odpowiednie cytaty z wiersza.