Fragment edyktu mediolańskiego

Przeto zdrową radą powodowani i z najsłusznej wychodząc zasady, uznaliśmy, iż nie należy odmawiać wolności bezwzględnie nikomu, kto by umysł swój skierował czy to ku obrządkowi chrześcijan, czy też ku takiej religii, jaką dla siebie uważa za najodpowiedniejszą; by najwyższe Bóstwo, którego religii dobrowolnie ulegamy, mogło nam we wszystkim użyczać swej łaski i życzliwości.

Fragment Źródło: Fragment edyktu mediolańskiego, [w:] Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, red. B. Lesiński, Poznań 1995, s. 26.

Edykt przeciwko poganom z 392 roku

Jeżeli zaś ktoś posągi stworzone ręką ludzką i skazane na przemijanie będzie czcił przez składanie kadzidła i w sposób godny wyśmiania – obawiając się nagle wizerunków, które sam stworzył – bądź obwiesiwszy drzewo wstęgami, bądź też wzniósłszy ołtarz z wykopanej darni będzie usiłował czcić próżne majaki choćby z pomocą skromnego daru, ale z pełną ujmą dla religii, ów, jako winny obrazy religii, zostanie ukarany konfiskatą tego domu lub posiadłości, o których wiadomo, że były okadzane dymem ofiarnym, postanawiamy wcielić do naszego majątku, jeżeli zostanie udowodnione, że należały do składających ofiarę.

Fragmen Źródło: Edykt przeciwko poganom z 392 roku, [w:] Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, red. B. Lesiński, Poznań 1995, s. 28.

Fragment listu Pliniusza do cesarza Trajana

[...] Przedstawiono mi anonimową listę [wyznawców Chrystusa], zawierającą wiele nazwisk. Uznałem, że należy pozostawić na wolności takich, którzy oświadczyli, że nie są ani nie byli chrześcijanami, zwłaszcza że wzywali bogów powtarzając za mną słowa formułki oraz kadzidłem i winem oddawali cześć Twemu wizerunkowi, który kazałem przynieść wraz z posągami bogów; ponadto złorzeczyli Chrystusowi, do czego podobno nie można przymusić prawdziwych chrześcijan. Inni, wymienieni przez donosiciela, powiedzieli, że są chrześcijanami, ale zaraz temu zaprzeczyli; wprawdzie nimi byli, ale być przestali, jedni przed trzema laty, inni przed wielu, jeden nawet przed - dwudziestu. […] Zapewniali zaś, że to było z ich strony największą winą czy też błędem, iż w oznaczonym dniu przed świtem schodzili się i na przemian śpiewali ku czci Chrystusa jako Boga i zobowiązywali się przysięgą nie do jakieś zbrodni, ale że nie będą popełniać rozboju ani cudzołóstwa, nie będą oszukiwać i wypierać się powierzonego im mienia, gdyby wzywano ich [do zwrotu].

Pliniusz Źródło: Fragment listu Pliniusza do cesarza Trajana, [w:] Pliniusz, Listy, X, 96 w: Antologia listu antycznego, oprac. J. Schnayder, Wrocław 1959, s. 36–40.

Fragment Roczników Tacyta

Schwytano więc naprzód tych, którzy tę wiarę publicznie wyznawali, a potem na podstawie ich zeznań ogromne mnóstwo innych, i udowodniono im nie tyle zbrodnię podpalenia, ile nienawiść ku rodzajowi ludzkiemu. A śmierci ich przydano to urągowisko, że okryci skórami dzikich zwierząt ginęli rozszarpywani przez psy albo przybici do krzyżów, gdy zabrakło dnia, palili się służąc za nocne pochodnie. Na to widowisko ofiarował Neron swój park i wydał igrzysko w cyrku, gdzie w przebraniu woźnicy z tłumem się mieszał lub na wozie stawał. Stąd, chociaż ci ludzie byli winni i zasługiwali na najsurowsze kary, budziła się ku nim litość, jako że nie dla pożytku państwa, lecz dla zadośćuczynienia okrucieństwu jednego człowieka byli traceni.

Tacyta Źródło: Fragment Roczników Tacyta, [w:] M. Sobańska-Bondaruk, S. Lenard, Ćwiczenia źródłowe dla gimnazjum, Warszawa 2002, s. 82.

Fragment aktu prawnego

Jest wolą naszą, by wszystkie ludy, którymi kieruje nasza łaskawość, w takiej żyły religii, jaką przekazał Rzymianom św. Piotr apostoł[…], a mianowicie, abyśmy zgodnie z nauką apostolską i ewangelią wierzyli w jedno bóstwo Ojca, Syna i Ducha św. pod postacią Trójcy św. i w równym majestacie. Postępujących wedle tej zasady nakazujemy nazywać chrześcijanami i katolikami, wszystkich zaś innych - i których za głupców i szaleńców uważamy - nakazujemy utrzymywać w hańbie heretyckiego wyznania. Zbory ich nie mogą nazywać się kościołami; czeka ich wpierw kara Boża, a potem kara także zrodzona z naszego gniewu, którą im zgodnie z wolą Bożą okażemy.

prawnego Źródło: Fragment aktu prawnego, [w:] Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, red. B. Lesiński, Poznań 1995, s. 27.

Fragment aktu prawnego

Postanowiliśmy Troskliwość Twoją jak najgruntowniej o tym uwiadomić, abyś wiedział, że daliśmy także chrześcijanom wolną i bezwzględną możność - wyznawania ich religii. Gdy się dowiadujesz, że tym na to zezwoliliśmy, rozumie Łaskawość Twoja, iż również i dla innych podobnie wolna i otwarta przyznana została możność w naszych spokojnych czasach wybrania sobie przedmiotu Kultu, ponieważ pod żadnym względem nie chcemy uwłaczać ani honorowi kogokolwiek, ani religii.

Historia Źródło: Fragment aktu prawnego, [w:] Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, red. B. Lesiński, Poznań 1995, s. 26.

Fragment kodeksu

Co się tyczy wszystkich innych herezji (a herezjami nazywamy te sekty, które wyznają i praktykują kult sprzeciwiający się katolickiemu i apostolskiemu Kościołowi oraz prawowiernej wierze), to chcemy, aby weszło w życie prawo ogłoszone przez nas i naszego boskiego ojca, w którym zostały ustanowione zarządzenia odnoszące się nie tylko do wspomnianych herezji, lecz także do Samarytan i pogan. Nikt, kto został zdeprawowany przez te herezje, nie może otrzymać stopni w wojsku czy pełnić urzędów publicznych ani też, jako nauczyciel zajmujący się jakąś dyscypliną, nie może pociągać umysłów osób prostych do swoich błędów i nie może czynić ich słabszymi w prawdziwej i czystej wierze prawowiernych. Zezwalamy, aby nauczać i otrzymywać publiczną pomoc finansową mogli tylko ci, którzy wyznają prawdziwą wiarę.

kodeksu Źródło: Fragment kodeksu, [w:] . Cytat za:CODEX IUSTINIANUS, [I,5,18], tekst dostępny online: sady.up.krakow.pl