Zwróć uwagę na ustawienia kamery, rodzaj zastosowanych ujęć, kreowaną przez aktora relację między Bohaterem a widzami.

Bohater jest centralną postacią, to narrator, komentator, rozmówca. Mówi nie tylko do ludzi przechodzących przez jego „ulicę”, ale również zwraca się wprost do widzów (zastosowanie kamery subiektywnej).

Twarz aktora wielokrotnie jest pokazana w dużym zbliżeniu. Widz obserwuje grymasy twarzy, patrzy w oczy. Zastosowanie takiego sposobu filmowania wynika z potrzeby stworzenia osobistej relacji między Bohaterem a odbiorcą. To zabieg charakterystyczny m.in. dla reportażu i filmu dokumentalnego.

Bohater spogląda w lustro – to spojrzenie na siebie, jedna z najtrudniejszych umiejętności zmierzenia się z własnymi słabościami, poznanie prawdy o sobie.

Przypomnij sobie lub sprawdź w Słowniku symboli, jakie znaczenie symboliczne mają ręka i dłoń.

Przykładowa odpowiedź:

Ręka w spektaklu nabiera różnych znaczeń. Kojarzy się z działaniem, pracą, powitaniem i serdecznością. Służy do zasłaniania czegoś, co należy ukryć, oddzielenia od czegoś, co przeszkadza, wskazania czegoś, co warte jest uwagi. Dłoń na piersi może kojarzyć się z mędrcem, o ile nie jest to cudza dłoń. Otwarta dłoń na sercu symbolizuje miłość i oddanie.

Ręka to także broń i symbol zdrady, może przynieść ból i cierpienie. Klaskanie jest wyrazem aprobaty, zgody na coś. Umywanie rąk może być świadectwem niewinności, ale także symbolizować ucieczkę od odpowiedzialności. Ręce mogą być splamione atramentem lub krwią, w dłoniach można ukrywać coś cennego,  ręce bywają też puste.

Te wszystkie (i inne znaczenia) wpisane są w kadry spektaklu. Odnoszą się do ludzkich postaw i podejmowanych przez Bohatera decyzji.

Zwróć uwagę na ustawienia kamery, przypomnij sobie, czego dotyczą rozmowy.

Proponowane odpowiedzi:

Bohater jest filmowany nieco z góry albo znajduje się niżej niż pozostali. Ustawienie kamery w taki sposób (plan wysoki) podkreśla samotność, bezradność, budzi litość dla postaci. Inni bohaterzy dominują nad nim, co podkreśla uczucie niepewności. Nie widać zrozumienia ani komunikacji między rozmówcami, mimo to Bohater czuje potrzebę mówienia o przeszłości.

Reżyser stosuje półzbliżenie lub zbliżenie. Dzięki temu wyodrębnia najważniejsze w danym momencie osoby, skupia uwagę widza. Obraz staje się sugestywny, budowany jest portret postaci, podkreślona zostaje gra uczuć, dochodzi do introspekcji.

Bohater w obiektywie kamery jawi się jako przedstawiciel sfrustrowanego pokolenia; komentuje to, co kiedyś, i to, co teraz, jest zrezygnowany, choć świadomy bezsensowności egzystencji, niczego nie zmienia, trwa w tym stanie, wyznaje swoją bezsilność (rozmowa z Dziennikarzem).

Zwróć uwagę, w jakich scenach występuje jabłko. O czym wtedy mówią bohaterowie?

W każdej ze scen jabłko niesie nowe znaczenia. Może być symbolem niewinności dziecka (chłopiec jedzący jabłko), grzechu (kuszenie przez Sekretarkę), początku życia i jego kresu (refleksje Sekretarki), niebezpieczeństwa i śmierci (rozmowa z Niemką o polowaniu w lasach).

Zwróć uwagę na to, co widać na ekranie telewizora. W jakich momentach jest uruchamiany?

Każde uruchomienie telewizora wpływa na wymowę konkretnej sceny. Telewizor jest nie tylko elementem scenografii i nośnikiem informacji. To również bohater spektaklu Kieślowskiego – sędzia, obserwator, krytyk, komentator.

Przykładowe odpowiedzi:

a. Przeszukiwanie mieszkania [00:06:14–00:06:36] – włączenie telewizora i tekst o właściwym zacumowaniu jachtu przez kapitana, o byciu wzorem; mężczyźni odczytują życiorys Bohatera, który jest przeciwieństwem ideału.
b. Zapowiedź przez lektora prezentacji sztuk współczesnych [00:08:28–00:09:10] – nieprzypadkowy wybór tytułów Dwa teatry Jerzego Szaniawskiego, Pierwszy dzień wolności Leona Kruczkowskiego, Dekret Zdzisława Skowrońskiego, Kartoteka Tadeusza Różewicza w reżyserii Konrada Swinarskiego. Wszystkie sztuki podejmują w jakimś stopniu temat wojny, dewaluacji systemu wartości, dylematów bohaterów.
c. Wizyta rodziców [00:10:20–00:10:37] – tekst Mickiewicza (Oda do młodości) gwałtownie przerwany przez Ojca, który wyłącza telewizor.
d. Detonacja w telewizji [00:12:58–13:50] – słowa Bohatera o wojnie, które bagatelizują wyjaśnienia Sekretarki dotyczące aktualnych wydarzeń.
e. Rozmowa z Olgą [00:16:00–00:16:20] – z odbiornika dobiegają kpiące słowa na temat postawy Bohatera.
f. Czytanie gazety przez Bohatera [00:17:58–00:20:00] – komentarz z telewizji jest ironiczny, wypowiedzi dotyczą współczesnego bohaterstwa.
g. Dialog: Bohater – Chór Starców [00:48:25–00:49:30] – komentarz lenistwa, który wywołuje gwałtowną reakcję Bohatera i wyłączenie odbiornika. Końcowe słowa „Znów zasypiasz” można rozumieć jako zarzut pod adresem Bohatera, który pozostaje bierny.
h. Sekretarka włącza telewizor [01:08:50–01:10:20] – Starcy wypowiadają fraszki Kochanowskiego, dwuznaczne w kontekście relacji Bohatera z Sekretarką; obraz matki z dzieckiem zapowiada rozważania Sekretarki na temat mężczyzny i roli kobiety.
i. Na ekranie widać wspinających się na górę ludzi, komentarzem jest fragment tekstu Mickiewicza [1:16:51–1:17:23] – siła człowieka tkwi w jego chęci podejmowania trudu, znalezienia celu w życiu, którego osiągnięcie wymaga determinacji. Chwilę później następuje wywiad, w którym Dziennikarz zadaje pytanie o cel, sens, wartości.

Zwróć uwagę na to, co robi w łóżku Bohater. Jakie ma ono dla niego znaczenie?

Bohater w łóżku zasypia, śni, budzi się, leży, siedzi, wstaje z niego, odchodzi i wraca. Tu spotyka się z ludźmi, tu zaprasza kobiety. Czyta gazetę, pije kawę, zerka na telewizor, podsłuchuje rozmowy. Łóżko staje się miejscem ucieczki, izolacji i spotkania, pozwala na odpoczynek, umożliwia bierne przyglądanie się własnemu życiu, „nicnierobienie”, gdy trzeba się na coś zdecydować. Taka ucieczka świadczy o samotności Bohatera i braku sensu w jego życiu.

Łóżko jako rekwizyt koncentruje uwagę widzów na Bohaterze i jego przeżyciach.