W analizie przytoczonego tekstu pomoże ci film, w którym profesor Marta Wojtkowska‑Maksymik mówi o listach Jana Sobieskiego do Marysieńki.

Przytoczony list Jana Sobieskiego ma charakter miłosny i informacyjny – nadawca wyznaje miłość swojej żonie, pisze o tęsknocie za nią, ale również informuje ją o swoich planach i prosi o wieści z domu.

Akapit I. – Wyznanie miłosne, opis tęsknoty, pochwała cnót Marysieńki.
Akapit II. – Informacja o planach dalszych podróży wojennych.
Akapit III. – Zapewnienie Marysieńki o powrocie i swojej miłości, prośba o zadbanie o zdrowie, aby ukochana szczęśliwie doczekała ponownego spotkania.
Akapit IV. – Pozdrowienia dla domowników i prośba o wysłanie posłańca z wiadomościami domowymi.

Zastanów się, czy Marysieńka została przedstawiona jako kobieta idealna.

Jan Sobieski przedstawił swoją żonę jako kobietę idealną, perfekcyjną, ziemskie uosobienie anioła. Zastosował zabieg idealizacji.

Zwróć uwagę na to, jaki obraz Marii Kazimiery i Jana III Sobieskiego wyłania się z przytoczonego listu, zestaw swoje wnioski z treścią wykładu profesor Wojtkowskiej‑Maksymik i treścią przywołanego artykułu. Następnie to samo zrób w stosunku do obrazu lat 60. XVII wieku, który widoczny jest w liście Jana Sobieskiego.

W twojej odpowiedzi powinny się znaleźć określenia dotyczące charakteru i wyglądu postaci, a także cech charakterystycznych dla czasów im współczesnych, np.:

Jan III Sobieski - odważny, zakochany w Marysieńce, wspierający, zainteresowany sprawami domowymi, życzliwy dla wszystkich domowników, tęskni za żoną;

Maria Kazimiera - piękna, dobra, przewrażliwiona na punkcie swojego zdrowia, z opóźnieniem odpisuje na korespondencję, tęskni za mężem, niecierpliwa;

Lata 60. XVII wieku - okres wojen, narodowej niepewności; listy dostarczane były przez posłańców.

Zastanów się, która forma jest dla ciebie najodpowiedniejsza do przekazania całej treści. Zwróć uwagę, że pierwszy akapit merytoryczny tego listu to ten, który znajduje się pod zwrotem do adresatki.

Sprawdź, czy twój tekst ma cechy języka współczesnego.

Przykład współczesnego e‑maila:

Tak bardzo tęskniłem za Tobą dzisiejszej nocy, że nawet nie zmrużyłem oka. Przez cały czas myślałem o tym, jak jesteś piękna i jak bardzo mi Ciebie brakuje. Na szczęście miałem kompana - towarzyszył mi M. Koniecpolski i to z nim przegadałem całą noc. Nie mam pojęcia, jak zniosę naszą rozłąkę. Dziś też nie mogę ani jeść, ani spać, ciągle myślę o Tobie i naszej miłości. Twoje spojrzenie tak mocno mnie urzekło, że mam pewność, iż uczucie, które nas połączyło, jest wieczne. Od jakiegoś czasu miałem przeczucie, że nie da się kochać mocniej, ale muszę przyznać, że im bardziej Cię znam, tym bardziej Cię podziwiam. Królewno mojego serca, możesz być pewna moich wiecznych uczuć i wierności.

Porównaj wyznanie miłosne Jana Sobieskiego z tym zredagowanym przez siebie w ćwiczeniu 6. Jakie dostrzegasz różnice językowe?

Współczesna polszczyzna znacząco różni się od języka, którym władał Jan Sobieski w 1665 r. Obecnie ograniczony jest zakres wpływów innych języków na polszczyznę. Jeśli pojawiają się wtrącenia z innych języków, to obejmują one zazwyczaj pojedyncze słowa, a nie całe zdania. Zmienił się również język, z którego zapożyczamy - obecnie jest to angielski, podczas gdy w XVIII w. pojawiały się wtrącenia głównie z francuskiego i łaciny. W zakresie składni w liście Jana Sobieskiego widać wpływy łacińskie, np. orzeczenie na końcu zdania, we współczesnej polszczyźnie orzeczenie najczęściej znajduje się w środku zdania. Zwroty grzecznościowe nadal odgrywają ważną rolę w komunikacji bezpośredniej, ale nie są to już figury retoryczne jak w dawnej polszczyźnie.

Zastanów się, które elementy, wymienione w przytoczonym haśle słownikowym, są obecne w liście Jana Sobieskiego, a których nie ma.

Jan III Sobieski trzymał się popularnych w XVIII w. zasad epistolografii – w jego liście znajdują się wtrącenia w języku łacińskim, odniesienia do francuskiego romansu, a także ozdobne figury i tropy. Odstępstwem od epistolograficznej normy jest natomiast niewyszukana erudycyjność - Jan Sobieski odwołuje się tylko do jednej książki w swojej korespondencji, brak odwołań do autorów łacińskich.