Wysłuchaj uważnie wykładu prof. Michała Kuziaka. Jego autor przypomina definicję tego pojęcia. 10’36’’. Sprawdź ewentualnie w słowniku pojęć.

Pensjonat pani Vauquer jest nie tylko opisem zewnętrzności i szczegółów związanych z topografią realnego miejsca, ale również oddaje klimat zgnilizny na poziomie dosłownym i przenośnym. Chodzi o uchwycenie atmosfery zepsucia moralnego. Każdy z pensjonariuszy, a także właścicielka posiadają jakiś defekt konieczny do ukrycia lub są w skrajnej biedzie, która też nie jest powodem do dumy. W tej sytuacji niejako są wtrąceni do pensjonatu jak skazańcy i muszą poddać się otoczeniu brudu, upadku itp. Atmosfera niższości i ubóstwa moralnego pensjonariuszy wynika bezpośrednio z opisu miejsca.

Przypomnij, czym charakteryzuje się epopeja i jak wyglądało społeczeństwo francuskie po wojnach napoleońskich. O określeniu Hegla wspomina w wykładzie prof. Michał Kuziak.

Balzak w powieści Ojciec Goriot przedstawia nowoczesne społeczeństwo, którego transformacja nastąpiła po Wielkiej Rewolucji Francuskiej oraz wojnach Napoleona. Krytycznie ocenia nową burżuazyjną część swoich rodaków, która, zdobywszy pieniądze, prze do arystokracji i chce się do niej upodobnić, jest żądna jej przywilejów. Epopeja jest zwykle osadzona w momencie przełomowym dla dziejów narodu i rzeczywiście autor przedstawia w powieści zmierzch starego świata opartego na strukturze feudalnej, a początek nowoczesnego mieszczańskiego społeczeństwa z całym bagażem konsekwencji, które z tego wynikają.

Zwróć uwagę na zagadnienie czasu i przestrzeni w powieści omawiane przez badacza literatury.

Pensjonat pani Vauquer jest miejscem spotkania reprezentantów różnych środowisk. Jest to również dobra okazja, aby prześledzić ich poczynania, zajęcia, procedery, którymi się parali. Balzak przeprowadza socjologiczne studium „tu i teraz” i zmusza odbiorcę do analitycznego podejścia do obserwowanych zachowań. Można to zjawisko prześledzić na przykładzie ojca Goriot (miejsca, w którym się znalazł – jego postępującą degradację i upadek). Realizm zastosowany przez autora służy zatem głębszej wnikliwości w ukazaniu świata jemu współczesnemu (realizm atmosfery - milieu).

Wykładowca omawia każde z tych zagadnień, staraj się wyłuszczyć informację na dany temat i ją zanotować.

Przykładowa odpowiedź:

1. Powieść jako język współczesnego przekazu – Balzak nadał powieści realistycznej znamiona powstającej ówcześnie nauki, jaką jest socjologia. W formie narracyjnej przekazuje swoje przemyślenia i konstatacje dotyczące społeczeństwa po zmianach rewolucyjnych. Stosuje technikę narracyjną, która z dokładnością i drobiazgowością odzwierciedla życie społeczne jemu współczesne. 

2. Porewolucyjny świat mieszczaństwa francuskiego – Mieszczaństwo francuskie podczas rewolucji i po niej miało okazję wzbogacić się. Nie posiadało jednak przywilejów, co widać na przykładzie Delfiny de Nucingen, żony bankiera i córki handlarza mąką – ojca Goriot. Starania tej grupy społecznej skupione są zatem na wniknięciu w sferę arystokracji i korzystaniu z wysokiego statusu społecznego.

3. Socjologia, ekonomia, rozwój cywilizacyjny – Balzak z dużym talentem i spostrzegawczością opisuje relacje społeczne, procesy ekonomiczne, szanse i zagrożenia rozwoju cywilizacyjnego, np. Rastignac jest i uczestnikiem, i obserwatorem życia w Paryżu w 1819 r.

4. Triumf i upadek człowieka nowoczesnego – na przykładzie wielu postaci (np. ojca Goriot i jego córek) można zauważyć, w jakich skomplikowanych czasach przychodzi żyć człowiekowi. Aspiracje społeczne i polityczne rozbijają więzi i tradycyjne pojmowanie rodziny. Dominuje wartość pieniądza i możliwość ustawienia się jak najwyżej na drabinie społecznej, aby czerpać z tego profity lub następuje degradacja, upadek, odrzucenie i poniżenie, jeśli nie jest się w stanie wkupić w społeczeństwo. 

5. Summa wiedzy o świecie w czasach połowy XIX wieku – Balzak pokazuje z dużą wnikliwością przekrój społeczeństwa I połowy XIX wieku oraz warunki panujące w Paryżu i na prowincji w tym czasie. Rastignac, bohater Ojca Goriot, jest postacią, która obserwuje i wchodzi w bliższy kontakt z różnymi stanami ówczesnego społeczeństwa. Komentuje niejednokrotnie to, czego doświadcza i nie jest to jedynie pozytywny obraz. Podobnie narrator, tam gdzie bohaterowie nie mają szansy zdiagnozować sytuacji, robi to za nich – jest trzecioosobowy i wszechwiedzący. Wnikliwie opisuje i ocenia świat otaczający bohaterów literackich.

6. Historia obyczajów – Na przykładzie powieści Ojciec Goriot możemy zauważyć styl życia, zachowanie, zwyczaje i codzienną rutynę nie tylko świata salonów, który Balzac opisuje z dużą wnikliwością, ale również nizin społecznych, a nawet szumowin i przestępców (Colin). Każdej z tych grup nadał narrator osobny rys charakterologiczny, język, styl bycia. 

7. Romantyzm i realizm Balzaka – Balzac jest prekursorem powieści realistycznej, choć tworzy w epoce romantycznej i pozostaje pod jej wpływem. Powołuje do życia postaci awanturników, takich jak Colin, którzy jednak nie są zupełnie źli i na straconej pozycji w oczach czytelnika. Gloryfikuje również romantyczną miłość, która uwzniośla postaci - tak dzieje się w sytuacji romantycznej i nieszczęśliwej miłości wicehrabiny de Beauséant. Romantyczne jest również postrzeganie procesów historycznych i tego, co nieuniknione, w rozwoju społeczeństw.