Michał Rogalski Bohaterowie popkultury: od Robin Hooda do Rambo

Niewielu fikcyjnych bohaterów zapisało się w zbiorowej świadomości tak trwale, jak John Rambo. Postać, w którą wcielił się Sylvester Stallone, stała się ikoną popkultury, symbolem i punktem odniesienia dla hollywoodzkich filmów akcji, uosobieniem twardziela i komandosa, a także obiektem niezliczonych parodii. […]

Stał się archetypem twardziela i żołnierza, czymś w rodzaju współczesnego barbarzyńcy, który nie tylko zadaje ból swym ofiarom, ale wydaje przy tym pierwotny okrzyk wściekłości. Ponadto postać ta stała się jeśli nie wzorcem do naśladowania, to przynajmniej punktem odniesienia dla innych barbarzyńców – bohaterów kina akcji lat osiemdziesiątych. Zmniejszając rolę dialogu na rzecz bijatyki, otworzył drzwi do filmowej kariery niekoniecznie mającym aktorskie wykształcenie, ale za to wysportowanym i muskularnym twardzielom, takim jak Arnold Schwarzenegger, Dolph Lundgren czy Jean‑Claude Van Damme.

5 Źródło: Michał Rogalski, Bohaterowie popkultury: od Robin Hooda do Rambo, Warszawa 2016, s. 39–48.

Piotr Zwierzchowski Herkules brat Supermana

Współczesna kultura popularna tworzy niekiedy na kanwie nowych mitów... stare. Trudno jednoznacznie orzec, czy Joe Shuster i Jerry Siegel wymyślając Supermana pomyśleli o Herkulesie. Według Jerzego Szyłaka zarówno twórcy, jak i wydawcy, zdawali sobie sprawę, że „u źródeł powodzenia opowieści o Supermanie leży jej quasi-mitologiczna natura” [Jerzy Szyłak, Komiks: świat przerysowany, Gdańsk 1998, s. 38]. Owych mitologicznych inspiracji, mających różne uzasadnienia, można zresztą odnaleźć w komiksie bardzo wiele. Dotyczy to wielu postaci. Czytelnicy z łatwością mogli odczytywać wyraźne tropy. W przypadku Supermana zwracano na przykład uwagę na fakt, iż jego odnalezienie w rakiecie przypomina historię Mojżesza w koszyku [tamże: s. 38‑40], Dwunastoletnie nauki Supermana w filmie Richarda Donnera i powrót do świata w wieku trzydziestu lat, to bez wątpienia aluzja do działalności Chrystusa, zwłaszcza biorąc pod uwagę przemowę Jor‑Ela, ojca Supermana, posyłającego jedynego syna pośród ludzi, aby niósł im światło.

Szyłak pisze o herosach amerykańskiego komiksu lat 40., że „byli nader umownymi figurami, bardziej nosicielami pewnych zasad niż żywymi ludźmi. Ich popularność opierała się przede wszystkim na atrakcyjności postawy, jaką proponowali swoim czytelnikom. Była to przede wszystkim postawa człowieka, który kształtuje sam siebie i w swoich poczynaniach kieruje się wewnętrznym poczuciem dobra i sprawiedliwości” [Jerzy Szyłak, Komiks i okolice kina, Gdańsk 2000, s. 116]. Szyłak podkreśla również dydaktyzm i propagandowość tych bohaterów. Ich atrakcyjność wzmacniała przekaz ideologiczny. Superman nie był przecież nikim innym jak wzorem Amerykanina. Nie inaczej jest z bohaterami film ów wytwórni Walt Disney Pictures. W przypadku Herkulesa także prawdziwe będzie stwierdzenie, że jest on bohaterem, który kształtuje sam siebie i w swoich poczynaniach kieruje się wewnętrznym poczuciem dobra i sprawiedliwości.

6 Źródło: Piotr Zwierzchowski, Herkules brat Supermana, „Kultura Popularna” 2003, nr 1/3, s. 70.

Jerzy Szyłak Komiks w szponach miernoty. Rozprawy i szkice

Komiks jest swoistym naśladowaniem literatury za pomocą tworzywa wizualnego, komponowanego dzięki montażowi kadrów, charakterystycznemu dla twórczości filmowej. Wytworzone w rezultacie działań rysownika obrazy tracą swą estetyczną samodzielność i zostają zestawione w ciąg mający charakter tekstu. Jego spójność daje się rozpoznać jako wynik prac montażowych, których celem jest ukonstytuowanie aktu narracji. Obraz w komiksie informuje o kształcie świata przedstawionego, wyglądzie bohaterów, rodzaju i następstwie działań, jakie w obrębie prezentowanej rzeczywistości zachodzą. Tekst słowny może pojawiać się w komiksie w formie przytoczeń wypowiedzi bohaterów (często umieszczanych w charakterystycznych dymkach), jako onomatopeiczne wyobrażenie dźwięków naturalnych (tu przybiera charakter metaforycznego obrazu dźwięku – stanowi wizualny ekwiwalent wrażenia, jakie dźwięk wywołuje, i obrazowe wyobrażenie procesu jego powstawania i rozchodzenia się), jako komentarz narracyjny towarzyszący obrazkom. W tej ostatniej funkcji słowo jest jednak znacznie ograniczone przez zasady determinujące kształt i rozumienie gatunku. Tekst narracyjny może pojawić się w celu wyznaczenia ram opowieści komiksowej lub jej części (zmiana wątków, miejsca i czasu akcji) bądź jako swoisty kontrapunkt narracji obrazkowej – sterując czasem odbioru lub sposobem postrzegania bohaterów; może też nie pojawiać się wcale. Wiele składników komiksowej narracji (w tym dymki z przytoczeniami wypowiedzi i nieco odmienne dla przytoczenia myśli, oznaki ruchu, sposoby przedstawiania dźwięków) ma charakter mocno skonwencjonalizowany i jest w taki sam sposób wykorzystywany przez różnych twórców.

8 Źródło: Jerzy Szyłak, Komiks w szponach miernoty. Rozprawy i szkice, Warszawa 2013, s. 148.