Michał Siedziako Tak się głosowało w PRL

Oficjalne dane na temat frekwencji wyborczej w wyborach do Sejmu PRL w latach 1952–80 oscylowały między 94 a 99 proc., zaś na listy FN/FJN padało zawsze blisko 100 proc. głosów. Dla porównania średnia frekwencja wyborcza w latach 1979–95 w krajach zachodnioeuropejskich, w których udział w głosowaniach był obowiązkowy (prawnego obowiązku głosowania nie mieli obywatele PRL) – w Austrii, Belgii, Luksemburgu oraz we Włoszech – kształtowała się na poziomie od 78 do 93,9 proc. Nieco mniejszą frekwencję – 78,86 proc. – ogłoszono po wyborach do Sejmu PRL w 1985 r. Miały na to wpływ działania podjęte przez działaczy podziemnej Solidarności, którzy nawoływali do bojkotu oraz ogłosili, że będą wybory bacznie obserwować. Onieśmieliło to członków obwodowych komisji wyborczych do podejmowania na szeroką skalę działań, za pomocą których poprawiano wyniki peerelowskich wyborów we wcześniejszych latach.

To właśnie w obwodach, na najniższym szczeblu liczenia głosów, dopuszczano się największych fałszerstw. Wynikało to z jednej strony z odgórnych nacisków władz centralnych, które nie chciały same ingerować w dokumentację wyborczą, z drugiej – inwencji lokalnych działaczy, którzy chcieli wykazać się przed swoimi politycznymi zwierzchnikami. „Liczyły się – wspominał wybory w 1976 r. były I sekretarz KW PZPR w Radomiu Janusz Prokopiak – końcowe rezultaty i frekwencja, i ilość skreśleń, a więc, czy 98,5 proc. czy 99,1. Na takim poziomie rozgrywała się swoista rywalizacja między województwami. Ważne były dziesiąte części procenta, do osobliwej statystyki, która zawsze była podstawą politycznej oceny, a każdy chciał wypaść celująco. (…) Dyżurni KC nie ujawniali frekwencji w innych województwach. Zawsze informowano nas: »ciągniecie się w ogonie«. To była taka swoista mobilizacja”. Kiedy w 1980 r. dane o frekwencji wyborczej w województwie gdańskim okazały się nieznacznie niższe od średniej w całym kraju (różnica wynosiła niespełna 4,5 proc.), I sekretarza KW w Gdańsku Tadeusza Fiszbacha wezwano na rozmowę dyscyplinującą do KC.

4 Źródło: Michał Siedziako, Tak się głosowało w PRL, 15.01.2019 r., dostępny w internecie: polityka.pl [dostęp 18.09.2020 r.].

Krzysztof Jasiecki Legitymizacja władzy i ograniczenia „słabej” merytokracji

Oksfordzki słownik politologii definiuje legitymizację władzy jako „własność systemu politycznego gwarantującą rządzącym moc stanowienia prawa i podejmowania wiążących decyzji, które będą do przyjęcia przez rządzących”. Demokratyczne koncepcje legitymizacji podkreślają jej subiektywny charakter związany ze społeczną akceptacją „prawa do rządzenia” konstytucyjnie określonych osób i instytucji, a także ich zdolności do utrzymania politycznego poparcia. W takich interpretacjach legitymizacja władzy oznacza proces politycznych działań i przekonań sprawiających, że ludzie są jej posłuszni, uznają ją za legalną oraz mającą moralne przesłanki do sprawowania rządów. Zdaniem Davida Beethama precyzującego kluczowe aspekty legitymizacji, obejmuje ona pewne reguły, przekonania i zachowania występujące w społeczeństwie niezbędne dla uznania jej prawomocności. W pierwszym wymiarze, prawomocność wymaga nabywania i sprawowania władzy zgodnego z ustalonymi regułami, których stosowanie jest sankcjonowane przez najbardziej wpływowe autorytety. W aspekcie przekonań, legitymizacja oznacza powszechną akceptację reguł systemu władzy wśród rządzących, jak i rządzonych. Władza jest uznawana za prawomocną, jeśli znajduje uzasadnienie w sferze panujących przekonań tworzących podstawę jej wiarygodności. Z kolei legitymizacja w wymiarze zachowań zakłada przyzwolenie rządzonych na zależności władcze. Rodzaj i poziom legitymizacji władzy uznawane są często za kluczowe charakterystyki stabilności ustrojowej.

5 Źródło: Krzysztof Jasiecki, Legitymizacja władzy i ograniczenia „słabej” merytokracji, dostępny w internecie: pte.pl [dostęp 18.09.2020 r.].