Sprawdź się
Na krzyżyk na piersiach jednej pannyO święta mego przyczyno zbawienia!
Któż cię wzniósł na tę jasną Kalwaryją,
Gdzie dusze, które z łaski twojej żyją
W wolności, znowu sadzasz do więzienia?Z którego jeśli już oswobodzenia
Nie masz i tylko męki grzech omyją,
Proszę, niech na tym krzyżu ja pasyją
I krucyfiksem będę do wytchnienia.A tam nie umrę, bo patrząc ku tobie,
Już obumarła nadzieja mi wstaje
I serce rośnie rozgrzane piersiami.Nie dziw, że zmarli podnoszą się w grobie,
Widząc, jak kiedyś, ten, co żywot daje,
Krzyż między dwiema wystawion łotrami.Źródło: Jan Andrzej Morsztyn, Na krzyżyk na piersiach jednej panny, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1998, s. 140–141.
Zaznacz te określenia, które łączą twórczość Jana Andrzeja Morsztyna z tradycją poezji Marina.
- Nawiązywanie do grzechu jako fascynacja ludzi baroku
- Liczne środki artystycznego wyrazu
- Respektowanie zasad moralnych
- Brak treści kontrowersyjnych
- Związek religii i erotyki
- Stosowanie konceptu
- Nurt sarmacki
- Nurt dworski
Zaznacz te sformułowania, które dotyczą poetyki wiersza Jan Andrzej Morsztyn Na krzyżyk na piersiach jednej panny.
- Podmiot liryczny zwraca się do kobiety, o której uczucia zabiega.
- Podmiot liryczny nie docenia wartości słowa, którymi się posługuje.
- Wiersz zawiera w swej treści zarówno elementy religijne, jak i skojarzenia erotyczne.
- Wiersz kojarzy się z libertyńską swobodą rozumowania o świecie i odrzuceniem wartości.
- Poeta stosuje symbol chrześcijański w celu ukazania urody kobiecego ciała, zniewalającego mężczyzn.
- Podmiot liryczny chce skupić uwagę czytelników i adresatki wiersza wyłącznie na sobie.
Sformułowanie O święta mego przyczyno zbawienia! jest:
- epiforą
- anaforą
- apostrofą
- oksymoronem
Uzasadnij, że wiersz Jana Andrzeja Morsztyna Na krzyżyk na piersiach jednej panny ma klasyczna formę sonetu i jest erotykiem.
Na senDwie bramie, jako poetowie bają,
Są w piekle, z których sny na świat wydają:
Pierwszą rogowe podwoje obwodzą,
A przez tę furtę sny prawdziwe chodzą;
Druga słoniowa, a przy tej się bawią
Te sny, które się nigdy nie wyjawią.
Śniło‑ć się, pani, żeś dziś u mnie była,
Ten sen słoniowa furtka wypuściła
I wyszedł pewnie z piersi twej słoniowej;
Ale ty, straży uszedłszy mężowej,
Przybądź, za wodzem idąc, ślepym bogiem:
Sen będzie prawdą i wróci się rogiem.Źródło: Jan Andrzej Morsztyn, Na sen, [w:] Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1998, s. 127.
Przekład wiersza Marina Sogno (Sen) W Odysei (XIX) i w Eneidzie (VI) czytamy, że sny sprawdzające się w życiu wychodzą z krainy snu rogową bramą, zwodnicze – bramą z kości słoniowej
Uzasadnij, że w wierszu Na sen ma realizowany jest konceptyzm jako główna cecha marinizmu.
Do charakterystycznych cech poezji Morsztyna należy poetycki zabieg polegający na wykorzystaniu dysproporcji między błahym tematem a poważną formą bogatą w różnorodne środki poetyckie, czyli przerost formy nad treścią Uzasadnij to przekonanie na podstawie wiersza Na sen Jana Andrzeja Morsztyna.
O swej pannieBiały jest polerowany alabastr z Karrary,
Białe mleko przysłane w sitowiu z koszary,
Biały łabęć i białym okrywa się piórem,
Biała perła nieczęstym zażywana sznurem,
Biały śnieg świeżo spadły, nogą nie deptany,
Biały kwiat lilijowy za świeża zerwany,
Ale bielsza mej panny płeć twarzy i szyje
Niż marmur, mleko, łabęć, perła, śnieg, lilije.Źródło: Jan Andrzej Morsztyn, [w:] tegoż, O swej pannie, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1998, s. 76.
Wzorem pomysłu jest tu wiersz włoskiego poety łacińskiego z pierwszej połowy XVI wieku., Lampridiusa (Benedetto Lampridio) In candorem Veneris (Na piękność Wenery).
Wyjaśnij, na czym polega gradacja i hiperbolizacja zastosowane w wierszu O swej pannie przez Jana Andrzeja Morsztyna.
Podobnie jak Naborowski, Morsztyn bada pojemność słów, wykorzystuje ich potencjał semantyczny, pisząc przewrotne monografie czasowników, przymiotników, rzeczowników. W cytowanym 1. przymiotnika, 2. władza, 3. czasownika, 4. rzeczowników, 5. epigramacie, 6. hiperboli, 7. metafor, 8. wyliczeń, 9. przymiotników, 10. rzeczowników, 11. rzeczownika, 12. pointą, 13. sonecie O swej pannie znaczenie 1. przymiotnika, 2. władza, 3. czasownika, 4. rzeczowników, 5. epigramacie, 6. hiperboli, 7. metafor, 8. wyliczeń, 9. przymiotników, 10. rzeczowników, 11. rzeczownika, 12. pointą, 13. sonecie „biały” zostaje sześciokrotnie zweryfikowane przez przywołanie szeregu 1. przymiotnika, 2. władza, 3. czasownika, 4. rzeczowników, 5. epigramacie, 6. hiperboli, 7. metafor, 8. wyliczeń, 9. przymiotników, 10. rzeczowników, 11. rzeczownika, 12. pointą, 13. sonecie – synonimów absolutnej białości, po to, by stopniem wyższym („bielsza”) odesłać czytelnika do jakiejś bieli nie z tej ziemi, bieli idealnej, istniejącej w twarzy kochanki. Retardacja buduje kontrastowe tło dla końcowej 1. przymiotnika, 2. władza, 3. czasownika, 4. rzeczowników, 5. epigramacie, 6. hiperboli, 7. metafor, 8. wyliczeń, 9. przymiotników, 10. rzeczowników, 11. rzeczownika, 12. pointą, 13. sonecie.
Uzupełnij fragment tekstu Krzysztofa Mrowcewicza „Cannochiale sarmatico”, czyli staropolska konstelacja Marina zgodnie z wiedzą o poetyce barokowego marinizmu w Polsce.
wyliczeń, rzeczownika, metafor, rzeczowników, przymiotnika, epigramacie, przymiotników, rzeczowników, władza, hiperboli, czasownika, sonecie, pointą
Poetę bawi wyraźnie ............................ nad słowami, które posłusznie układają się pod jego piórem w długie szeregi ............................, przerywane i zamykane nieoczekiwaną .............................
Podobnie jak Naborowski, Morsztyn bada pojemność słów, wykorzystuje ich potencjał semantyczny, pisząc przewrotne monografie czasowników, przymiotników, rzeczowników. W cytowanym ............................ O swej pannie znaczenie ............................ „biały” zostaje sześciokrotnie zweryfikowane przez przywołanie szeregu ............................ – synonimów absolutnej białości, po to, by stopniem wyższym („bielsza”) odesłać czytelnika do jakiejś bieli nie z tej ziemi, bieli idealnej, istniejącej w twarzy kochanki. Retardacja buduje kontrastowe tło dla końcowej .............................
Opracuj katalog ulubionych środków artystycznego wyrazu w barokowej poezji Jana Andrzeja Morsztyna na podstawie wybranych wierszy i podaj ich przykłady.