Jan Andrzej MorsztynNa krzyżyk na piersiach jednej panny
O święta mego przyczyno zbawienia! Któż cię wzniósł na tę jasną Kalwaryją, Gdzie dusze, które z łaski twojej żyją W wolności, znowu sadzasz do więzienia?
Z którego jeśli już oswobodzenia Nie masz i tylko męki grzech omyją, Proszę, niech na tym krzyżu ja pasyją I krucyfiksem będę do wytchnienia.
A tam nie umrę, bo patrząc ku tobie, Już obumarła nadzieja mi wstaje I serce rośnie rozgrzane piersiami.
Nie dziw, że zmarli podnoszą się w grobie, Widząc, jak kiedyś, ten, co żywot daje, Krzyż między dwiema wystawion łotrami.
krzyzyk Źródło: Jan Andrzej Morsztyn, Na krzyżyk na piersiach jednej panny, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1998, s. 140–141.
R19gx5WSsFflg1
Ćwiczenie 1
R1QbLgmzWKEhS1
Ćwiczenie 2
R1cIIBbkgIqxf1
Ćwiczenie 3
11
Ćwiczenie 4
Uzasadnij, że wiersz Jana Andrzeja Morsztyna Na krzyżyk na piersiach jednej panny ma klasyczna formę sonetu i jest erotykiem.
R1AI8U4cedx9u
Przypomnij sobie właściwości gatunkowe utworów Francesco Petrarki oraz znaczenie wyrazu erotyka.
W wierszu są dwie części (narracyjno − opisowa i refleksyjna), występuje podział na strofy (dwie czterowersowe i dwie tercyny), czyli jak każdy sonet włoski składa się z dwóch zwrotek 4‑wersowych i dwóch 3‑wersowych.
Utwór ten można zaliczyć do erotyków, jego głównym tematem jest miłość fizyczna. Erotyki zawierają wyidealizowany obraz kochanki, piękna zewnętrznego, które wydobywa zastosowanie licznych epitetów i metafor.
Jan Andrzej MorsztynNa sen
Dwie bramie, jako poetowie bają, Są w piekle, z których sny na świat wydają: Pierwszą rogowe podwoje obwodzą, A przez tę furtę sny prawdziwe chodzą; Druga słoniowa, a przy tej się bawią Te sny, które się nigdy nie wyjawią. Śniło‑ć się, pani, żeś dziś u mnie była, Ten sen słoniowa furtka wypuściła I wyszedł pewnie z piersi twej słoniowej; Ale ty, straży uszedłszy mężowej, Przybądź, za wodzem idąc, ślepym bogiem: Sen będzie prawdą i wróci się rogiem.
sen Źródło: Jan Andrzej Morsztyn, Na sen, [w:] Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1998, s. 127.
Przekład wiersza Marina Sogno (Sen) W Odysei (XIX) i w Eneidzie (VI) czytamy, że sny sprawdzające się w życiu wychodzą z krainy snu rogową bramą, zwodnicze – bramą z kości słoniowej
21
Ćwiczenie 5
Uzasadnij, że w wierszu Na sen ma realizowany jest konceptyzm jako główna cecha marinizmu.
R13dazxHuZBCH
Przypomnij sobie informacje o konceptyzmie, który cechuje się dążeniem do zadziwiania, zaskakiwania i szokowania czytelnika.
Zaskakujący pomysł, zaskakujące skojarzenia i pointa, posługiwanie się antytezami, oksymoronami (epitetami sprzecznymi z właściwościami zagadnień, do których się odnoszą), wykorzystywanie hiperboli (wyolbrzymienie pewnych cech), anafor (powtarzanie tego samego wyrażenia lub wyrazu), gradacji (stopniowanie cech).
21
Ćwiczenie 6
Do charakterystycznych cech poezji Morsztyna należy poetycki zabieg polegający na wykorzystaniu dysproporcji między błahym tematem a poważną formą bogatą w różnorodne środki poetyckie, czyli przerost formy nad treścią Uzasadnij to przekonanie na podstawie wiersza Na sen Jana Andrzeja Morsztyna.
Rz8qoYKbFpktL
Przypomnij sobie, co oznacza sformułowanie przerost formy nad treścią.
Kontrast miedzy scenami z życia dworskiego a właściwościami języka (sen jako zaproszenie do flirtowania).
Jan Andrzej MorsztynO swej pannie
Biały jest polerowany alabastr z Karrary, Białe mleko przysłane w sitowiu z koszary, Biały łabęć i białym okrywa się piórem, Biała perła nieczęstym zażywana sznurem, Biały śnieg świeżo spadły, nogą nie deptany, Biały kwiat lilijowy za świeża zerwany, Ale bielsza mej panny płeć twarzy i szyje Niż marmur, mleko, łabęć, perła, śnieg, lilije.
oswej Źródło: Jan Andrzej Morsztyn, [w:] tegoż, O swej pannie, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1998, s. 76.
Wzorem pomysłu jest tu wiersz włoskiego poety łacińskiego z pierwszej połowy XVI wieku., Lampridiusa (Benedetto Lampridio) In candorem Veneris (Na piękność Wenery).
31
Ćwiczenie 7
Wyjaśnij, na czym polega gradacja i hiperbolizacja zastosowane w wierszu O swej pannie przez Jana Andrzeja Morsztyna.
R1UP26AiK1lHh
Zanalizuj kontrast między treścią, a budową formalną tekstu.
Opracuj katalog ulubionych środków artystycznego wyrazu w barokowej poezji Jana Andrzeja Morsztyna na podstawie wybranych wierszy i podaj ich przykłady.