Sprawdź się
Wyzwolony niewolnik otrzymywał zwykle nazwisko rodowe swego dotychczasowego pana. Wyobraź sobie sytuację, w której Marek Tulliusz Cyceron nadaje wolność słudze o imieniu Sekstus. Jak będzie brzmiało pełne imię wyzwolonego?
Połącz pojęcie z jego definicją.
akt wyzwolenia niewolnika przez jego właściciela, rodzaj majątku ziemskiego, w którym uprawiano oliwki i winorośl, rozległy majątek ziemski, zbiór zobowiązań, które wyzwoleniec musiał wypełniać wobec byłego właściciela
| villa | |
| latyfundium | |
| manumissio | |
| officium |
Zapoznaj się z fragmentem komedii Plauta, w którym niewolnik Sozja ma nadzieję na uzyskanie wolności. Określ, o jakiej części garderoby mówi on w tym kontekście.
AmfitrionPana w porcie znaleźć można
Pójdę tam i mu opowiem.
Ucieszony
Może on mnie też nie pozna,
Niechaj sprawią tak bogowie!
Wtedy jako wyzwoleniec
zmienię zaraz swe odzienie.Źródło: Plaut, Amfitrion, Akt 1, Scena 1, w. 695–700.
Na podstawie poniższego fragmentu opracowania oraz własnej wiedzy wymień różnice między sytuacją niewolnika w starożytnej Grecji a sytuacją niewolnika w Rzymie republikańskim.
Historia starożytnych GrekówNiewolnik w greckich poleis w obliczu prawa pozostawał istotą ludzką […]. Jeśli niewolnik został zabity przez właściciela, ten w oczach prawa popełniał zbrodnię, musiał zatem udowodnić władzom, że miał ku temu powody […]. Niewolnik nie mógł występować jako podmiot prawny […].
Źródło: Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka, Aleksander Wolicki, Marek Węcowski, Historia starożytnych Greków, t. 2, Okres klasyczny, Warszawa 2009, s. 671.
W przytoczonym niżej fragmencie dzieła Marka Terencjusza Warrona pt. O gospodarstwie rolnym zaznacz te zdania (3), które świadczą o tym, że dzieło to powstało po wielkich powstaniach niewolników z przełomu II i I w. p.n.e.
Uwaga: Aby zaznaczyć całe zdanie, należy oznaczyć każde słowo pojedynczo.
zdanie potwierdzające
Opowiem o środkach, za pomocą których uprawia się pola. Jedni dzielą te środki na dwie części: na ludzi i na narzędzia służące ludziom, bez których to rzeczy uprawa jest niemożliwa. Drudzy na trzy części: narzędzia przemawiające ludzkim głosem, narzędzia wydające dźwięki nieartykułowane i narzędzia nieme; do pierwszej grupy narzędzi należą niewolnicy, do drugiej woły, do trzeciej wozy. (…) Niewolnicy nie powinni być ani lękliwi, ani zuchwali. Ci [niewolnicy], którzy nimi kierują, powinni umieć czytać i pisać i posiadać pewne wykształcenie, być uczciwi oraz starsi wiekiem (…). Oprócz tego jest rzeczą bardzo ważną, aby ci, którzy nadzorują, byli obeznani z rolnictwem. Powinien [nadzorca] nie tylko wydawać polecenia, ale również pracować, aby idąc za przykładem, naśladowano go i aby wiedziano, że on im słusznie rozkazuje, ponieważ posiada większą wiedzę. Nie należy im pozwalać, aby wydawali polecenia, używając częściej bata niż nagany słownej, jeśli ten sam skutek można osiągnąć tym sposobem. Nie należy nabywać zbyt wielu [niewolników] tej samej narodowości, gdyż to przede wszystkim jest przyczyną domowych niesnasek. (…) Trzeba zjednać sobie nadzorców, okazując im pewien szacunek, a z robotnikami, którzy wyróżniają się spośród innych, trzeba również naradzać się nad tym, jakie prace powinny być wykonane, ponieważ w wypadku takiego postępowania będą przekonani, że nie są lekceważeni przez gospodarza i coś znaczą.
Źródło: cyt. za: Starożytność. Teksty źródłowe. Tematy lekcji do historii w szkole średniej, oprac. Chomicki G., Sprawski S., Kraków 1999, s. 223-224.
Wszyscy bowiem dzięki tej wierze jesteście synami Bożymi – w Chrystusie Jezusie. Bo wy wszyscy, którzy zostaliście ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa. Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście jednym w Chrystusie Jezusie.
Cytat za: Biblia Tysiąclecia, Nowy Testament, Ga 3, 26–28; dostęp: biblia.deon.pl [10.05.2022].
Na podstawie informacji pomocniczych przyporządkuj fragmenty dzieł dotyczące problemu niewolnictwa do ich autorów.
Katon Starszy, Kolumella, Seneka, konserwatywny rzymski pisarz i polityk, zwolennik tradycyjnych cnót rzymskich. Zasłynął wyjątkowym przywiązaniem do dyscypliny i pracowitością. Żył na przełomie III i II w. p.n.e., rzymski pisarz i posiadacz ziemski. Żył w I w. n.e., retor, pisarz i filozof rzymski, wyznawca stoicyzmu (kierunku filozoficznego zakładającego, że prawdziwe szczęście można osiągnąć przez dyscyplinę moralną). Żył w I w. n.e.
| Autor | Charakterystyka | Fragment |
|---|---|---|
| Katon Starszy | konserwatywny rzymski pisarz i polityk, zwolennik tradycyjnych cnót rzymskich. Zasłynął wyjątkowym przywiązaniem do dyscypliny i pracowitością. Żył na przełomie III i II w. p.n.e. | |
| Kolumella | rzymski pisarz i posiadacz ziemski. Żył w I w. n.e. | |
| Seneka | retor, pisarz i filozof rzymski, wyznawca stoicyzmu (kierunku filozoficznego zakładającego, że prawdziwe szczęście można osiągnąć przez dyscyplinę moralną). Żył w I w. n.e. |
Zinterpretuj poniższy fragment utworu rzymskiego poety Juwenalisa.
SatyryJeśli sługa [niewolnik] znad Nilu lub z kanopskich włości –
Ów Kryspinus unosi purpurę z ramienia,
Wachlując się spoconym palcem od pierścienia,
A cięższy kamień siły jego już przerasta –
Trudno satyr nie pisać.Źródło: Juwenalis, Satyry, [w:] K. Christ, Historia Cesarstwa Rzymskiego. Od Augusta do Konstantyna, tłum. A. Gierlińska, Poznań–Gniezno 2016, s. 475.