Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym

Art. 9

1. Przed organami gminy, obok języka urzędowego, może być używany, jako język pomocniczy, język mniejszości.

2. Język pomocniczy może być używany jedynie w gminach, w których liczba mieszkańców gminy należących do mniejszości, której język ma być używany jako język pomocniczy, jest nie mniejsza niż 20 proc. ogólnej liczby mieszkańców gminy i które zostały wpisane do Urzędowego Rejestru Gmin, w których używany jest język pomocniczy, zwanego dalej „Urzędowym Rejestrem”.

mniejszosciach Źródło: Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 17.04.2020 r.].

Pełne zapisy przebiegu posiedzeń komisji. Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych

Stenogram sejmowy z 23 września 2004 r., 11. punkt porządku dziennego. Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych o komisyjnym projekcie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych w Rzeczypospolitej Polskiej. 4. kadencja, 84. posiedzenie, 2. dzień (23 września 2004)

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Tadeusz Matusiak:

Szanowny Panie Marszałku! Szanowne Panie! Szanowni Panowie! (…) Jak wiemy, praktycznie nie ma chyba w tej chwili kraju w zjednoczonej Europie, który by nie uważał, że grupy narodowościowe, grupy etniczne do kultywowania swoich pewnych odrębności mają prawo. Potrzeba przyjęcia ustawy regulującej tę problematykę (…) wydaje się zasadna także i z tego względu, iż Polska przystąpiła do Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych, której stała się stroną od dnia 1 kwietnia 2001 r. (…)

Padło tu dużo pytań, propozycji, chociażby takich, jak propozycja skreślenia art. 9. Będę nawiązywał do wielu zadawanych tu pytań w kontekście tego artykułu. Chciałbym zauważyć, że przepis tego artykułu stanowi implementację postanowień art. 10 ust. 2 Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych, stanowiącego, że na obszarach zamieszkałych tradycyjnie lub w znacznej liczbie przez osoby należące do mniejszości narodowej, o ile osoby te sobie tego życzą, i tam, gdzie takie życzenie odpowiada rzeczywistym potrzebom, strony będą starać się zapewnić na tyle, na ile to możliwe, warunki, które umożliwią używanie języka mniejszości w stosunkach pomiędzy tymi osobami a organami administracyjnymi. Przepis tego artykułu określa zatem, w jakim zakresie język mniejszości może być używany w życiu publicznym. Należy podkreślić, że przyjęte w projekcie rozwiązanie sytuuje język mniejszości jako język pomocniczy. W projekcie określono warunki, które muszą zostać spełnione, aby mógł być wprowadzony język pomocniczy.

Teraz może przejdę do tych 8 proc. [mniejszości do ogólnej liczby mieszkańców – przyp. aut.]. Przyjęto to w pracach komisji, bo nie była to propozycja rządu, co chcę jeszcze raz podkreślić, ale komisji. Może spróbuję również wytłumaczyć, aczkolwiek poseł sprawozdawca na pewno również się do tego odniesie, dlaczego ten próg jest 8‑procentowy. Rzeczywiście jest to próg umowny. Dlaczego nie jest to próg 50‑procentowy? Chociażby dlatego, że przy 8‑procentowym kryterium to spełniane jest przez 74 gminy. (…) Jeżeli przyjmowalibyśmy wyższy próg, powiedzmy: 20 proc., to wówczas nie byłoby takich mniejszości, jak chociażby mniejszość ukraińska, jak Łemkowie. Praktycznie takowych warunków nie można by było spełnić nigdzie, w żadnej gminie (…).

Na jakiej podstawie określa się liczbę mieszkańców innej narodowości w danej gminie? Oczywiście można to określić jedynie na podstawie ostatniego spisu wyborców (…). Wiadomo, że określenie narodowości polegało na złożeniu deklaracji w trakcie dokonywania spisu wyborczego. (…)

Poseł Maria Nowak:

Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam pytanie do posła sprawozdawcy. Otóż jeżeli w ustawie zakłada się samoidentyfikację grupy narodowej lub etnicznej, to największą grupą, która w ostatnim spisie ludności określiła swą odrębność, są Ślązacy. W art. 2 ust. 4 wymienia się mniejszości etniczne i uznaje się następujące mniejszości: karaimską, łemkowską, romską i tatarską. Dlatego pytam pana posła sprawozdawcy, czy fakt, że 176 tysięcy osób zamieszkujących na Śląsku określiło, że czuje odrębność etniczną, był brany pod uwagę w czasie prac komisji przy omawianiu projektu tej ustawy? Co zadecydowało, że w żadnym zapisie nie odniesiono się do tych danych, nie uwzględniono tych danych? I może pytanie najbardziej ogólne, zasadne: Czy w ogóle ten problem przez komisję był analizowany? Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Poseł Eugeniusz Czykwin:

Pani poseł Maria Nowak pytała o problem, nazwijmy to ogólnie, Ślązaków. Tak, ten problem był przedmiotem dyskusji w komisji, i to bardzo szerokiej. Chcę powiedzieć, że tu jakby obowiązującym dla nas wskazaniem były opinie i stanowiska, że Ślązacy nie są narodem ani grupą narodowościową, zarazem nie są jedynie grupą etnograficzną, jeśli odrębność kulturowa pozwala uznać ich za grupę etniczną. Kwalifikacja taka pojawiła się także w uzasadnieniach wyroków sądów rozpatrujących zasadność wniosku o powołanie związku ludności narodowości śląskiej. Ślązacy nie mają także skodyfikowanego języka, jak mają Kaszubi, posługują się rodziną gwar górnośląskich, często znacznie się różniących. To sprawia, że Ślązacy nie mieszczą się w zakresie przedmiotowym tej ustawy. Ale to przecież nie oznacza, że gdyby do tej kodyfikacji doszło, i w tym przypadku środowiska naukowe uznałyby też tak, jak w przypadku języka kaszubskiego, że spełnia on kryteria języka regionalnego, mogliby być, np. poprzez nowelizację ustawy musiałoby się to odbyć, dołączeni do grupy, do ochrony prawnej, jaką obejmujemy dzisiaj język kaszubski.

komisja Źródło: Pełne zapisy przebiegu posiedzeń komisji. Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych, dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 17.04.2020 r.].