Sprawdź się
Wskaż, której bitwy dotyczy cytowany poniżej fragment Śpiewów historycznych Juliana Ursyna Niemcewicza.
Śpiewy historyczneJuż w czystych błoniach tej nowej Farsali
Stanęły szyki braterskie,
Gotowe sobie ostrzem krwawej stali
Zadawać ciosy morderskie:
Gdzie spojrzysz, jedne i szyki, i bronie,
Też same Orły, też same Pogonie. […]
Już duch niezgody wionął jad piekielny
W obłąkane wodza hordy,
Z obu stron w dniu tym walczył naród dzielny,
Z obu stron okropne mordy.
Król przemógł; w polu, krwią polską zbroczonym,
Płakał zwycięzca nad wojskiem zwalczonym.J. U. Niemcewicz, Śpiewy historyczne [fragmenty]
Zapoznaj się z ilustracją poniżej, a następnie wykonaj polecenie.
Przeanalizuj tablicę genealogiczną oraz fragment tekstu źródłowego i na ich podstawie wykonaj kolejne polecenia.
Źródło 1. Fragment tablicy genealogicznej dynastii Jagiellonów i Wazów
Źródło 2. Mowa Pana Firleja[...] do Stanów wygłoszona 21 października [1632 roku]
Dzieje nowożytne 1492-1815. Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkół średnichNajjaśniejszy dziedziczny Król Szwecji a Królewicz Polski Władysław, pan mój najłaskawszy, [...] pragnie zadbać o chwałę nieboszczyka [Zygmunta III] przywodząc na pamięć jego triumfy i czyniąc to z wrodzonej czci [...] względem osoby ojca swego [...], kiedy to czcigodne ciało ojcowskie, [...], już leży pozbawione berła królewskiego, wydartego ręką bezlitosnej śmierci. [...]
Ale nie musi J.K.M. przykładem innych ubiegających się [o tron] przedstawiać ani wyliczać własnego wiana i cnót, sama Rzeczpospolita dała bowiem najlepsze świadectwo jego wrodzonych przymiotów i cnoty, kiedy jeszcze za życia jego ojca [...], powierzyła mu nie tylko kierowanie tak wielkimi sprawami, ale obdarzyła go, jako dobrze zasłużonego, tyloma wakancjami, stosownymi do jego godności i wychowania. [...]
Wzmacniają nadzieję na spełnienie tych życzeń odnowione zasługi przodków J.K. Mci oraz żywa krew Wielkiego Jagiełły płynąca w żyłach J.K. Mci. Któż bowiem lepiej i doskonalej idzie śladami swoich przodków? […] Pradziad J.K. Mci [...] połączył z Rzecząpospolitą wieczystym związkiem prowincję pruską, przepaść bez dna wydatków i krwi polskiej. Dziad J.K. Mci […] ostatecznie przyczynił się do dokończenia dzieła zjednoczenia narodów Polski i Litwy. Świętej pamięci ojciec J.K. Mci [...] przyłączywszy ziemię siewierską przywrócił granice Rzeczypospolitej i wielce poszerzył jej ziemie. [...]
Do tego trzeba wspomnieć najwyższe cnoty świętej pamięci [ojca J.K. Mci], to jest łaskawość i życzliwość królewską, towarzyszące rządom Rzecząpospolitą w ciągu całego jego życia, które to cnoty okazał nam również w swej ostatniej woli, kiedy swoje królewskie potomstwo macierzyńskiej opiece tej sławnej Rzeczypospolitej (tej to, mówię, Rzeczypospolitej, której obyczaje od dzieciństwa, jak mówię wpoił sobie J.K.M. i do rządzenia nią jest obdarzony stosownym talentem) powierzył. [...] ten, kto się w niej urodził i dla której wychował, zawsze stara się o to, by jak najlepiej chcieć dla Rzeczypospolitej i państwa.
T. Cegielski, K. Zielińska, Dzieje nowożytne 1492-1815. Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkół średnich, Warszawa 1999, s. 87-88.
Zapoznaj się z poniższym fragmentem utworu i wykonaj na jego podstawie polecenia.
Pacierz rokoszowy[…] do Króla JegomościPacierz rokoszowy[…] do Króla Jegomości
Ojcze nasz, królu polski, który mieszkasz w Warszawie,
U nas w dobrej sławie
Święć się w Szwecyi imię Twoje,
Gdzie są z dawna Twe pokoje.
Przyjdź do królestwa (twego) szwedzkiego,
A zaniechaj polskiego i księstwa litewskiego.
Bądź wola Twoja w Wandalech1), jako pierwej była,
Gdzieś dobrych śledzi miał obfitość siła.
Chleba naszego powszedniego
Zbawiłeś nas za panowania swego.
Odpuść nam łanowe, poborowe, czopowe,
Bo bardzo już są u nas rzeczy nienowe.
I nie wódź nas na pokuszenie na wojnę z Szwedami,
Bo jej dla ciebie doma dosyć mamy.
Ale nas zbaw od wszego złego,
A sam idź prędko do Boga Wszechmogącego,
Albowiem Twoja moc nad nami
Lepiej niż radzić o nas z jezuitami.Wiek XVI–XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Warszawa 1999, s. 270.
Podaj stosowaną w historiografii nazwę wydarzenia, do którego nawiązuje tekst.
Wymień trzy zarzuty, jakie sformułowano wobec króla.