Sprawdź się
Zapoznaj się z poniższymi stwierdzeniami i określ, czy są one prawdziwe, czy fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Mianem systemu wersalskiego określa się sytuację na świecie powstałą w wyniku podpisania traktatu wersalskiego. | □ | □ |
| Bałkanizacja to proces rozpadu imperiów i powstawania na ich miejsce państw nowych, często wrogo względem siebie ustosunkowanych. | □ | □ |
| Państwa zwycięskiej koalicji były zadowolone z wyników konferencji pokojowej kończącej I wojnę światową, zaś państwa przegrane przyjęły je z rozczarowaniem. | □ | □ |
Przeanalizuj niemiecką karykaturę odnoszącą się do traktatu wersalskiego i odwołując się do elementów graficznych, wyjaśnij, jakie jest jej przesłanie.
Zapoznaj się z opisem niemieckiej karykatury odnoszącej się do traktatu wersalskiego. Wyjaśnij jej przesłanie.
Od początku traktat wersalski spotykał się z bardzo zróżnicowanymi osądami. W większości oceniano go negatywnie, doszukując się w nim przyczyn destabilizacji sytuacji w Europie w okresie międzywojennym. Byli jednak i tacy – choć w mniejszości – którzy prezentowali odmienny pogląd. Przeanalizuj fragmenty tekstów źródłowych i podziel je na te, które pozytywnie oceniają układ wersalski, i na te, które negatywnie go oceniają.
Tekst A
[…] „wojna, która zakończy wszystkie wojny” okazała się zwiastunem jeszcze większej katastrofy. I wojna światowa pokazała, że równowaga sił już nie istniała […]. Niewłączenie Rosji do systemu europejskiego spowodowało wzrost niepewności […]. Układ paryski nie stał się światowym systemem również z tego względu, że Stany Zjednoczone się z niego wycofały […].
~Hajo Holborn
Tekst B
Historyk, mając zupełną rację, dojdzie do wniosku, że byliśmy głupimi ludźmi […]. Przybyliśmy zdeterminowani, żeby stworzyć pokój oparty na zasadach sprawiedliwości i roztropności; wyjechaliśmy ze świadomością, że traktaty, które zostały podpisane, nie były ani sprawiedliwe, ani rozsądne.
~Harold Nicolson
Tekst C
Zaryzykowałbym stwierdzenie, że to jest surowy, ale sprawiedliwy traktat. […] Postanowienia są pod wieloma względami straszne, żeby je narzucić jakiemuś krajowi. Straszne były też czyny, za które się w ten sposób odpłacamy. Straszne były konsekwencje, które były skutkiem tych czynów. […] Co te postanowienia znaczą dla Niemiec?
Weźmy zmiany terytorialne. Co do ziem zabranych Niemcom, jest to bardziej restauracja. Alzacja i Lotaryngia zostały przemocą oderwane od kraju, z którym ich ludność była silnie związana. Czy to jest niesprawiedliwe zwrócić je? Szlezwik‑Holsztyn, najgorsze z oszustw Hohenzollernów – obrabowanie małego, biednego i bezradnego kraju, a później zatrzymanie tego kraju wbrew życzeniom ludności przez 50–60 lat.
~David Lloyd George
Tekst D
[…] system wersalski stworzył bardziej sprawiedliwe warunki w całej Europie i mamy prawo spodziewać się, że stan napięcia między państwami a narodami ulegnie zmniejszeniu.
~Tomáš Masaryk
Tekst E
[…] traktat zignorował to, że Europa tworzy jedną wspólnotę ekonomiczną, i przez nadwyrężenie gospodarki niemieckiej zagroził on dobrobytowi w państwach alianckich. […] przez postawienie wymagań, których wypełnienie było po prostu niemożliwe, zadziałał na swoją niekorzyść i pozostawił Europę bardziej niestabilną, niż ją zastał.
~John Maynard Keynes
Tekst F
Pan Keynes […] przewidział, że w ciągu następnych trzydziestu lat Niemcy nie będą w stanie zapłacić więcej niż 2 miliardy marek w ciągu roku. W ciągu sześciu lat poprzedzających wybuch II wojny światowej […] Niemcy każdego roku na zbrojenia wydawali siedem razy więcej […]. Gdy ekonomiczne skutki układu pokojowego były po większej części przesadzone […], polityczne niedociągnięcia były tymi, które okazały się decydujące […], jeśli chodzi o ustanowienie prawdziwej równowagi sił.
~Étienne Mantoux
Źródło: Wszystkie teksty cyt. za: Michael Miller, Peacemaking, Peacekeeping – International Relations, 1918–36, w: 20th Century World History, Course Companion, Oxford 2009, tłum. K. Stojek-Sawicka, s. 30.
E, F</strong></strong>, C, D, B, A
| Teksty z pozytywną oceną traktatu | |
|---|---|
| Teksty z negatywną oceną traktatu |
Pakt Ligi Narodów został dołączony do traktatu wersalskiego. Celem jej powstania było rozwiązywanie konfliktów, zapobieganie im i zagwarantowanie pokoju na świecie.
Przeanalizuj wydarzenia związane z Ligą Narodów z pierwszego okresu jej działalności (do 1925 r.) i wybierz spośród nich te, które świadczyły o jej nieskuteczności.
- Konflikt o Wyspy Alandzkie (1920 r.) między Szwecją a Finlandią. Zostały one decyzją Ligi Narodów przyłączone do Finlandii.
- Konflikt o Wilno (lata 1920–1923) między Litwinami a Polakami. Liga nie powstrzymała Polaków przed siłowym przejęciem kontroli nad miastem. W końcu Rada Ambasadorów Ligi zaakceptowała stan zastany, wydając decyzję o pozostawieniu Wilna w granicach państwa polskiego.
- Plebiscyt na Górnym Śląsku (1921 r.), do którego rościli sobie pretensje Niemcy i Polacy. Wynik plebiscytu nie rozstrzygnął w sposób jednoznaczny, do kogo region ten ma należeć. Ostatecznie Liga Narodów podjęła decyzję o jego podziale.
- Konflikt o Korfu (1923 r.) między Włochami a Grecją spowodowany zabiciem trzech włoskich oficerów wyznaczających granicę między Albanią a Grecją. Mussolini obwinił o to Grecję i domagał się rekompensaty. Kiedy Grecy odmówili zapłacenia, Włochy zaatakowały Korfu. Grecja odwołała się do Ligi, ale Mussolini zignorował jej zalecenia i wycofał swoich ludzi z Korfu dopiero wtedy, gdy otrzymał rekompensatę.
- Konflikt o Mosul (1924 r.), do którego pretensje rościli sobie Turcy i Irakijczycy. Decyzją Ligi teren ten został przyłączony do Iraku i została ona uszanowana.
- Konflikt między Bułgarią a Grecją (1925 r.) – Grecja zgodnie z decyzją Ligi Narodów przyjęła na siebie winę za wszczęcie konfliktu z Bułgarią i zapłaciła rekompensatę.
Przeanalizuj karykaturę, a następnie odwołując się do elementów graficznych, wyjaśnij, w czym jej twórca upatrywał główny powód nieskuteczności Ligi Narodów.
Ta Liga Narodów została stworzona przez prezydenta Stanów Zjednoczonych.
Przeanalizuj fragment artykułu dotyczący jednej z najważniejszych kwestii związanych z porządkiem powojennym, a następnie określ, jaką tezę o przyczynach słabości systemu wersalskiego stawia autor. Wyjaśnij, na czym polegała przywołana „wewnętrzna sprzeczność Wersalu”. Czy twoim zdaniem można było jej w jakiś sposób zaradzić? Uzasadnij odpowiedź.
Pouczająca lekcja WersaluNa czym polegała istota porządku wersalskiego i dlaczego tak szybko uległ on załamaniu? Na plan pierwszy wysuwa się wewnętrzna sprzeczność Wersalu. Dotyczyła ona przede wszystkim realizacji w całej Europie idei państwa narodowego […]. We wschodniej części Europy, od Niemiec poczynając, przyjmowano jednak inną koncepcję – narodu etnicznego. Oznaczało to, że w tym samym państwie, a nawet w tych samych jego regionach, żyć mogą obok siebie albo często przeciw sobie przedstawiciele różnych narodów. Idea państwa narodowego, koncepcja narodu etnicznego oraz realia wschodniej części Europy: liczne obszary etnicznego pogranicza – tworzyły razem mieszankę wybuchową, skoro niemal wszędzie we wschodniej części Europy granice określono na obszarach etnicznie mieszanych, w najlepszym razie po plebiscytach, w najgorszym – po krwawych walkach. Polska miała być państwem narodowym Polaków, Rumunia – Rumunów, Litwa – Litwinów. W Czechosłowacji i Jugosławii pojawiły się próby kreowania narodów etnicznych – czechosłowackiego i jugosłowiańskiego, do których nie mieli więc wchodzić Węgrzy czy inne mniejszości narodowe, lecz jedynie grupy etniczne uznane za bardzo sobie bliskie i zdolne do zespolenia się. Idea państwa narodowego wraz z koncepcją narodu etnicznego stanowiła też podstawę stosunków międzypaństwowych. U podstaw porządku wersalskiego tkwiła konkurencja, a bardzo często wrogość między krajami odwołującymi się do swych interesów narodowych. Triumfowała zasada: mój sąsiad jest moim przeciwnikiem (jeżeli wręcz nie wrogiem właśnie).
Źródło: Jerzy Holzer, Pouczająca lekcja Wersalu, „Gazeta Wyborcza”, 3–4 VII 1999.
Niemcy od początku z wielką niechęcią odnosili się do decyzji traktatu wersalskiego. Nazywano go „haniebnym dyktatem”. Uważali, że postanowienia konferencji paryskiej były zbyt surowe i że nie zasługiwali na takie potraktowanie. Zapoznaj się z hipotetycznymi wypowiedziami delegacji niemieckiej odnośnie do traktatu wersalskiego, a następnie dopisz do nich kontrargumenty.
B.1:
B.2:
B.3:
B.4:
B.5:
Traktaty pokojowe zawarte po zakończeniu I wojny światowej od początku oceniane były negatywnie. Uważa się, że ponoszą one odpowiedzialność za destabilizację sytuacji w Europie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Zaproponuj trzy kluczowe zmiany, które należałoby wprowadzić do traktatów, aby spełniły oczekiwania.