Wybierz nazwę opisanej metody badania dawnego klimatu. Klimat określamy na podstawie różnic w rocznych przyrostach słojów drzew – słoje o kolorze ciemnym oznaczają przyrost w latach suchych lub zimnych, szerokie słoje jaśniejsze – to lata wilgotne i ciepłe. Możliwe odpowiedzi: 1. Metoda dendrochromatyczna, 2. Metoda palinologiczna, 3. Metoda radiometryczna izotopu węgla 14C, 4. Metoda paleontologiczna
R6BiKrs3O1V9q1
Ćwiczenie 2
Geolodzy przypuszczają, że w końcu kredy duża asteroida uderzyła w Półwysep Jukatan – najpierw fale gorącego powietrza rozchodzące się z miejsca kolizji spowodowały wzrost temperatury na Ziemi, następnie temperatura znacznie się obniżyła. Był to skutek blokowania dopływu promieniowania słonecznego do powierzchni Ziemi, przez pyły i gazy wyrzucone na wysokie orbity. Wybierz prawidłowe dokończenie zdania. Możliwe odpowiedzi: 1. wyginięcie dinozaurów, 2. powstanie Oceanu Tetydy, 3. przyciągnięcie przez Ziemię Księżyca
RU5F6pZ7qozX71
Ćwiczenie 3
Połacz w pary konkretne przykłady czynników wpływających na globalne zmiany klimatu astronomiczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych astrofizyczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych hydrologiczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych tektoniczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych antropogeniczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych
Połacz w pary konkretne przykłady czynników wpływających na globalne zmiany klimatu astronomiczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych astrofizyczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych hydrologiczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych tektoniczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych antropogeniczne Możliwe odpowiedzi: 1. zmiana cyrkulacji wód w oceanach i w zasięgu lodowców, 2. ruchy skorupy ziemskiej i przemieszczenie się kontynentów, 3. zmiany parametrów orbity i nachylenia osi Ziemi, 4. zmienna aktywność Słońca w cyklu 11-letnim, 5. zmiany związane z działalnością człowieka np. zwiększona emisja gazów cieplarnia-nych
R1C1OLDUGozwy2
Ćwiczenie 4
Korzystając z zamieszczonego wykresu wstaw prawidłowe wyrażenia w zdaniach. 700 tys. lat temu zanotowano 1. największe, 2. lodowce, 3. jedno z wielu, 4. ochłodzenie, 5. #10 tys. lat temu, 6. 100 tyś lat temu, 7. zielone lasy, 8. ocieplenie ociepleń klimatu.
650 tys. lat temu na Antarktydzie występowały 1. największe, 2. lodowce, 3. jedno z wielu, 4. ochłodzenie, 5. #10 tys. lat temu, 6. 100 tyś lat temu, 7. zielone lasy, 8. ocieplenie.
Ostatni okres silnych zlodowaceń zakończył się około 1. największe, 2. lodowce, 3. jedno z wielu, 4. ochłodzenie, 5. #10 tys. lat temu, 6. 100 tyś lat temu, 7. zielone lasy, 8. ocieplenie.
Po analizie wykresu prognozowana zmiana klimatu w najbliższej przyszłości to jego 1. największe, 2. lodowce, 3. jedno z wielu, 4. ochłodzenie, 5. #10 tys. lat temu, 6. 100 tyś lat temu, 7. zielone lasy, 8. ocieplenie
Korzystając z zamieszczonego wykresu wstaw prawidłowe wyrażenia w zdaniach. 700 tys. lat temu zanotowano 1. największe, 2. lodowce, 3. jedno z wielu, 4. ochłodzenie, 5. #10 tys. lat temu, 6. 100 tyś lat temu, 7. zielone lasy, 8. ocieplenie ociepleń klimatu.
650 tys. lat temu na Antarktydzie występowały 1. największe, 2. lodowce, 3. jedno z wielu, 4. ochłodzenie, 5. #10 tys. lat temu, 6. 100 tyś lat temu, 7. zielone lasy, 8. ocieplenie.
Ostatni okres silnych zlodowaceń zakończył się około 1. największe, 2. lodowce, 3. jedno z wielu, 4. ochłodzenie, 5. #10 tys. lat temu, 6. 100 tyś lat temu, 7. zielone lasy, 8. ocieplenie.
Po analizie wykresu prognozowana zmiana klimatu w najbliższej przyszłości to jego 1. największe, 2. lodowce, 3. jedno z wielu, 4. ochłodzenie, 5. #10 tys. lat temu, 6. 100 tyś lat temu, 7. zielone lasy, 8. ocieplenie
RDOX0hG8QP6ds
Ilustracja
2
Ćwiczenie 4
R9OXeGNzhHYXj
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 5
1
W kredzie na obszarze Europy Środkowej oraz wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej nastąpiło wycofywanie się mórz, gdy tymczasem na obszarze Europy Południowej oraz Azji istniał dalej wielki ocean Tetyda, który w okresie kredowym zalewał również Afrykę Północną. Panowały w nim warunki spotykane dziś w morzach tropikalnych.
Wyjaśnij, co jest źródłem informacji o tropikalnych warunkach istniejących w oceanie Tetydy w kredzie.
(źródło: K. Nawara, Tajemnice milczących miliardów, Iskry, Warszawa 1983.)
Rzh7xQ6aV8qGU
(Uzupełnij).
Zastanów się, czy Ocean Tetydy istnieje do dziś lub co znajduje się na jego miejscu.
Interpretacja skał występujących na dnie z tego okresu np. wapienie, rafy koralowe.
21
Ćwiczenie 6
Wyjaśnij, na czym polega określanie warunków klimatycznych występujących w dawnych epokach za pomocą badania rdzeni lodowych.
RcL6qsGu4RDQc
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie, jaka jest historia badań rdzeni lodowych.
Skład rdzeni lodowych, a szczególnie zawartość w nich izotopów wodoru i tlenu, pozwala określić, jaki klimat panował w danym okresie. Molekuły wody zawierające ciężkie izotopy (deuter – ciężki izotop wodoru lub ciężki izotop tlenu Indeks górny 1818O) znajdujące się w parze wodnej, w niskiej temperaturze kondensują szybciej, niż molekuły wody składające się z lekkich izotopów. Względna koncentracja ciężkich i lekkich izotopów wskazuje, jaka była temperatura podczas kondensacji, pozwalając na określenie, jaka była lokalna temperatura. W bąbelkach uwięzionego w lodzie powietrza znajdują się też uwięzione gazy atmosferyczne, w tym gazy cieplarniane – dwutlenek węgla, metan i tlenek azotu, dzięki czemu można określić ich zawartość w ówczesnej atmosferze. Ale to nie wszystko – w każdej warstwie można znaleźć inkluzje, takie jak przywiany pył, popiół czy izotopy radioaktywne. Dzięki temu (…) możemy badać temperaturę, poziom opadów, skład gazowy dolnych warstw atmosfery, erupcje wulkaniczne, rozmiar i typ pustyń, rozmiar czap polarnych czy pożary lasów.
Źródło: Metody badania dawnego klimatu, ZiemiaNaRozdrozu.pl (dostęp 2.12.2020).
21
Ćwiczenie 7
Na wykresie zaznaczono wyraźne ocieplenie średniowieczne i małą epokę lodową (ok. XIV–XV wieku). Uzasadnij, że te zmiany klimatu miały duże znaczenie dla rozwoju europejskiej cywilizacji.
RkCSLfNEYnsWr
Ilustracja przedstawia prosty, ilustracyjny wykres liniowy zmiany temperatury w stopniach Celsjusza. Na osi poziomej znajduje się podziałka z zaznaczeniem momentu 1000 lat temu, 500 lat temu i obecnie. W połowie wysokości ilustracji przebiega przez nią pozioma biała linia, poniżej której grafika ma kolor niebieski, a powyżej - czerwony. Linia wykresu przebiega od lewej w ten sposób, iż zaczyna się nieco poniżej białej linii poziomej w połowie ilustracji, następnie tworzy łuk na czerwonym obszarze (w tym miejscu zapisani nazwę "ocieplenie średniowiecza"), później opada poniżej białej linii, falując (co opisano jako "mała epoka lodowa"), a następnie linia wykresu nieznacznie wznosi się ponad białą linię.
RJVyagOQeNmKc
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie, co wpłynęło na powstanie ocieplenia średniowiecznego.
Ocieplenie średniowieczne sprzyjało rozwojowi rolnictwa, zwłaszcza uprawie winorośli w Europie. Mała epoka lodowa przyczyniła się do występowania głodu i chorób, skrócenia okresu wegetacji roślin. Nastąpiło zamarznięcie Bałtyku, co utrudniło połowy ryb i handel morski.
31
Ćwiczenie 8
Po analizie tekstu odpowiedz na pytanie. W jaki sposób daty kwitnięcia wiśni w Japonii wskazują na zmiany klimatu?
1
Badanie niedalekiej przeszłości najprościej zacząć od zapisów historycznych. Chociaż ludzkość nie zawsze miała do dyspozycji termometry, od dawna miała kronikarzy, którzy notowali różne informacje pozwalające wyciągać wnioski na temat klimatu. Przykładowo w wielu miastach portowych zachowały się zapisy o tym, w których latach woda zamarzała, co daje informacje o temperaturze w zimie danego roku. W wielu regionach winiarskich prowadzone były zapisy o dacie zbiorów, co pozwala określić, na ile ciepłe było lato danego roku. W Japonii zapisywano daty kwitnięcia wiśni.
R6Z1tCUs83yDG
(Uzupełnij).
R1XOkVOTsaJcQ
Ilustracja przedstawia wykres czasu kwitnienia wiśni, podano dzień roku, w latach 800-2000. Czas kwitnienia wiśni w 800 roku przypadał na 100 dzień roku. W latach 1200, 1600, 1800 około 105. W roku 2000 wynosi 95.
W roku 1200 wiśnie zakwitały w 105 dniu roku, w 1800 r. w około 107 dniu roku, a w roku 2000 zakwitały ok. 95 dnia roku – im wcześniej zakwitały wiśnie, tym było cieplej: wcześniejsza wiosna powodowała wcześniejsze kwitnięcie drzew.
