1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
RG8D1JptQztRJ
Juliusz Słowacki, wybitny poeta polskiego romantyzmu, w swoim dramacie “Kordian” zawarł charakterystyki licznych postaci związanych z powstaniem listopadowym. Trzy spośród nich znajdziesz w poniższej tabeli. Rozpoznaj, o kim mowa. Stary – jakby ojciec dzieci,
Nie do boju, nie do trudu;
Dajmy mu na pośmiewisko
Sprzeczne z naturą nazwisko
Nazwijmy od słowa ludu,
Kmieciów, czyli nędznych chłopów
Możliwe odpowiedzi: 1. Adam Jerzy Czartoryski, 2. Mikołaj I, 3. Józef Chłopicki Wyszedł jakiś człowiek godny (...)
Będą przed nim giąć kolana
Jest to stara twarz Rzymiana
Na pieniądzu wpół zatarta.
Dajmy mu na pośmiewisko
Sprzeczne z natura nazwisko
Ochrzcijmy imieniem Czarta.
Możliwe odpowiedzi: 1. Adam Jerzy Czartoryski, 2. Mikołaj I, 3. Józef Chłopicki A wszakże ci Sybircy, których karzesz co dnia,
Mogą krzyczeć z kibitek: Carze! z nami razem!
Jedź z nami! bo zabiłeś ojca; niechaj katy
Pocałują cię w czoło czerwonem żelazem
Możliwe odpowiedzi: 1. Adam Jerzy Czartoryski, 2. Mikołaj I, 3. Józef Chłopicki
Źródło cytatów: wolnelektury.pl
111
Ćwiczenie 2
R1TaYgLBUtJmj
Stwórz katalog wartości, którymi mogli kierować się działacze Sprzysiężenia Piotra Wysockiego. Ułóż je hierarchicznie, zaczynając od tej, którą uważasz za najważniejszą. 1. (Uzupełnij) 2. (Uzupełnij) 3. (Uzupełnij) 4. (Uzupełnij) 5. (Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 3
R1eF78WcAcJF0
Podkreśl na czerwono fragmenty, które opisują przebieg wydarzeń, na niebiesko - te, które odzwierciedlają uczucia autora wspomnień, a na fioletowo te, które równocześnie opisują wydarzenia i wyrażają uczucia Im bliżej samego miasta, wszystko uciekało przed nami, jak przed zastępem zarażonych upiorów. Z trzaskiem zamykały się sklepy, bramy i okiennice, ginęły światła i ludzie, a my, jak czarne duchy odbywające nocną pielgrzymkę, nie po Nowym, lecz po tamtym świecie przyspieszyliśmy w gęstym błocie kroku krzycząc zrozpaczeni: „Polacy, do broni!” Nigdzie przyjazna dusza nie podała nam dłoni i nie wyrzekła słowa powitania […]. Wchodząc w Krakowskie Przedmieście, w to serce życia Warszawy, wstępowaliśmy jak na pustynię, do ciemnego i głuchego grobu. Omdlewający z wysilenia głos naszego bębna podtrzymywaliśmy okrzykiem “Niech żyje wolność!”. Z zatarasowanych domów nikt nie wychodził, nikt nie odpowiadał: wszystko jakby żywcem zapadło się w ziemię. Myśl, że powstaliśmy sami, że nas nie wspiera naród [...] owładnęła nas w jednej chwili, rozgoryczyła i nastroiła wrogo.
Na podstawie: Józef Patelski, Wspomnienia wojskowe z lat 1823–1831, Wilno 1914, s. 94. Tekst dostępny online [w]: Śląska Biblioteka Cyfrowa
RqAVi03A5N8fL
Wyjaśnij, kim był naród dla Patelskiego? Ku komu kierował wrogość? Rozważ, czy usprawiedliwiłbyś poczynania mieszczan. Uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do wartości oraz dotychczasowych (do 30 XI 1830 r.) wydarzeń historycznych. Pamiętaj, że żadna ze stron nie wiedziała tego, co my dzisiaj wiemy, ani o przebiegu ani o skutkach powstania, ani o jego upamiętnieniu. (Uzupełnij).
Ćwiczenie 3
RsLI1QJlEwU0V
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 4

Wyobraź sobie, że jesteś Piotrem Wysockim. Jest 1 grudnia 1830 r. Odpowiedz na pytanie, czy żałujesz swojej decyzji o wywołaniu powstania? Dlaczego?

RvRurpfyrXPmu
Piotr Wysocki.
Źródło: Polona, Biblioteka Narodowa, domena publiczna.
Rq4iiQ752hjwk
Wyobraź sobie, że jesteś Piotrem Wysockim. Jest 1 grudnia 1830 r. Czy żałujesz swojej decyzji o wywołaniu powstania? Dlaczego? (Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 5

Porównaj ilustracje (źródła A i B). Rozstrzygnij i uzasadnij, która z nich przedstawia scenę opisaną w źródle C.

Źródło A

RM9mCevJQVzCk
Obraz olejny autorstwa Marcina Zaleskiego.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Źródło B

R15ZlMrPLFUM1
Ksylograf nieznanego autora.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Źródło C

Józef Patelski Wspomnienia wojskowe Józefa Patelskiego z lat 1823-1831

Za chwilę byliśmy już pod Arsenałem. Była wówczas godzina 10‑ta wieczorem.

Ulice […] zapchane były tłumami ludzi i różnymi oddziałami wojska, które witały nas serdecznymi okrzykami radości i uwielbienia. Pożar, wniecony na Nalewkach, oświetlił nam Arsenał, pod którym zastaliśmy już kilka kompanji 4‑go pułku piechoty i oddziały grenadjerskie z 5‑go pułku linjiowego […]. Oddziały te były najczynniejsze; wychwytały żywcem rosyjskich generałów […], zabiły szpiega MakrottaIndeks górny 1 i rozstrzelały gen. BlumeraIndeks górny 2, wsławionego na St. Domingo, który wśród ataku Wołyńskiego pułku gwardji rosyjskiej, pragnącego odbić Arsenał schwytany stawiał opór i rozbrajał żołnierzy. [pisownia oryginalna]

A Źródło: Józef Patelski, Wspomnienia wojskowe Józefa Patelskiego z lat 1823-1831, Wilno 1914, s. 104.

Indeks górny 1 Henryk Macrott (senior) – stołeczny fryzjer i agent rosyjski, twórca siatki wywiadowczej w Warszawie pod koniec XVIII w. Jego syn, również Henryk, kontynuował „dzieło” ojca w służbie wielkiego księcia Konstantego. Obaj zginęli podczas powstania listopadowego: starszy 29 listopada, młodszy w czasie późniejszych samosądów.

Indeks górny 2 Ignacy Blumer (1773 – 29 listopada 1830) – generał brygady wojsk Królestwa Polskiego, uczestnik wojny o Konstytucję 3 maja z 1792 r., insurekcji kościuszkowskiej, oficer Legionów Polskich Jana Henryka Dąbrowskiego i wojsk polskich Księstwa Warszawskiego. Kiedy Francja w 1801 r. zdecydowała się na przerwanie wojny z Austrią, Blumer został wysłany wraz z polskimi legionami na San Domingo, aby tłumić niepodległościowe dążenia mieszkańców wyspy. Podczas walk na Karaibach zdołał ewakuować swoich 112 żołnierzy atakowanych przez 5 tys. tubylców, bez strat wśród podkomendnych. Jako generał w wojsku polskim słynął z surowości i bezwzględności. Car Aleksander I docenił zalety organizacyjne Blumera i odznaczył go Orderem Świętego Stanisława. Blumer, jako przeciwnik powstania listopadowego, poległ w walce o warszawski Arsenał, stojąc na czele polskich oddziałów wiernych cesarzowi Mikołajowi I.

Indeks dolny Źródło: pl.wikipedia.org. Indeks dolny koniec

Rpok720SohndY
Porównaj ilustracje A i B. Rozstrzygnij i uzasadnij, która z nich przedstawia scenę opisaną w źródle C. (Uzupełnij).
RPbXYCI5yEgeI
(Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 6

Zapoznaj się z fragmentem poezji Adama Mickiewicza i wykonaj polecenia.

Adam Mickiewicz Reduta Ordona (fragment)

Mocarzu, jak Bóg silny, jak szatan złośliwy,

Gdy Turków za Bałkanem twoje straszą spiże,

Gdy poselstwo paryskie twoje stopy liże,

– Warszawa jedna twojej mocy się urąga,

Podnosi na cię rękę i koronę ściąga,

Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojej głowy,

Boś ją ukradł i skrwawił, synu Wasilowy!

B Źródło: Adam Mickiewicz, Reduta Ordona (fragment), dostępny w internecie: ru.wikipedia.org.
R1HdYP2qv9zMN
Zaznacz wydarzenie, do którego odnosi się powyższy tekst. Możliwe odpowiedzi: 1. próba porwania wielkiego księcia Konstantego przez belwederczyków, 2. detronizacja cara Mikołaja I, 3. zdobycie Arsenału przez powstańców, 4. przejęcie funkcji dyktatora powstania przez Józefa Chłopickiego
R1F1Sqak1x27G
Uzasadnij swój wybór (Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.

Uchwała Sejmu o detronizacji Mikołaja I

Działo się na posiedzeniu połączonych Izb Sejmowych dnia 25 stycznia 1831 r. w Warszawie.

Najświętsze i najuroczystsze umowy o tyle są nienaruszalne, o ile wiernie są dotrzymywane przez obie strony. Długie cierpienia nasze znane są całemu światu. Przysięgą poręczone przez dwu panujących, a pogwałcone tylekroć swobody – nawzajem i naród polski od wierności wobec dzisiejszego panującego uwalniają. Wyrzeczone na koniec przez samego Mikołaja słowa, że pierwszy ze strony naszej wystrzał stanie się na zawsze hasłem zatracenia Polski, odejmując nam wszelką nadzieję sprostowania naszych krzywd, nie zostawiają jak rozpacz szlachetną.

Naród zatem polski, na sejmie zebrany, oświadcza: iż jest niepodległym ludem i że ma prawo temu koronę polską oddać, którego godnym jej uzna, po którym z pewnością będzie się mógł spodziewać, iż mu zaprzysiężonej wiary i zaprzysiężonych swobód święcie i bez uszczerbku dochowa.

C Źródło: Uchwała Sejmu o detronizacji Mikołaja I, dostępny w internecie: pl.wikisource.org.
R1N0G1Zkkb2c5
1. Uzasadnij, że twórcy uchwały sejmowej odwoływali się do oświeceniowej koncepcji umowy społecznej. (Uzupełnij) 2. Wyobraź sobie, że jesteś doradcą cara. Sformułuj notę, jaką mógłby wystosować w odpowiedzi na uchwałę polskiego sejmu. Uwzględnij istniejący stan prawny. Zaproponuj, jakie kroki może podjąć car, odnosząc się do realiów historycznych. (Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z fragmentem i wykonaj polecenia pod tekstem.

Jerzy Łojek Wokół sporów i polemik. Publicystyka historyczna

Gdy cała Europa wstrząsana była jesienią 1830 roku rozruchami i rewolucjami, Królestwo Polskie wydawało się oazą spokoju. Sprzysiężenie patriotyczne szukało w środowiskach społecznie uprzywilejowanych przyszłych wodzów powstania. Próżno nieliczni […] upominali, że trzeba wyłonić własną władzę rewolucyjną, nie ograniczając się do błagania o szefostwo ruchu tzw. wybitnych osobistości, spośród których wszyscy bez wyjątku odmawiali akcesu. Wierzono, że władza wyłoni się sama, że na czele powstania – byle je zaczęto – staną znakomite nazwiska Królestwa […]. Nie pojmowano podziału interesów politycznych i społecznych. Nie pojmowano, że senatorzy i generałowie byli jak najbardziej przeciwni idei zrywania się do czynu niepodległościowego, że swoje emocje polityczne wiązali z dworem petersburskim, że nie wyobrażali sobie innego bytu Polski, jak ograniczona egzystencja pod dominacją Rosji […]. Spiskowcy przymierzali swoje dwudzieste czy dwudzieste piąte lata do poważnego, niemal emerytalnego wieku generałów; sądzili, że nie stać ich na porwanie narodu do czynu i pokierowanie walką, gdyby steru powstania nie chcieli przejąć “dostojni”.

D Źródło: Jerzy Łojek, Wokół sporów i polemik. Publicystyka historyczna, Lublin 1991, s. 272.
R1M2cHaZ4OjWT
Wypisz trzy zwroty, które świadczą o negatywnym stosunku autora tekstu – XX-wiecznego historyka i publicysty – do elit Królestwa Kongresowego. (Uzupełnij) Stwórz katalog czterech wartości, którymi mogli się kierować przeciwnicy powstania. Ułóż je w kolejności od najistotniejszej po najmniej ważną dla elit Królestwa Polskiego. (Uzupełnij) Przedstaw wybuch powstania z punktu widzenia doświadczonego generała. Uzasadnij swoje oceny i dokonywane wybory. (Uzupełnij) Podaj główną słabość spiskowców. Uzasadnij swój wybór. (Uzupełnij).