Sprawdź się
![Ilustracja przedstawia zestawienie dwóch rysunków. Rysunek pierwszy ukazuje trzech chłopców próbujących oglądać zza drewnianego płotu mecz. Chłopcy są różnego wzrostu i stoją na tej samej wielkości skrzynkach. Dzięki nim najwyższy i średni wzrostem chłopiec bez problemu widzą, co dzieje się na boisku. Najmniejszy z chłopców nie widzi nic. Pod rysunkiem widnieje napis równość. Rysunek drugi ukazuje analogiczną sytuację - trzech chłopców próbuje oglądać zza drewnianego płotu mecz. Chłopcy są różnego wzrostu. Najwyższy stoi na trawie, nie jest mu potrzebna skrzynka, by widzieć mecz. Chłopiec średni wzrostem stoi na jednej skrzynce i także widzi mecz. Najmniejszy z chłopców stoi na dwóch skrzynkach – on również widzi mecz. Pod rysunkiem widnieje napis sprawiedliwość.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RJNJeXKd4gYug/1645623397/2iz1OXAiMkpdP1FMK9CgaWUA6ZOIHLHg.png)
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Dwa traktaty o rządzieCelem prawa nie jest obalenie czy też ograniczenie, ale zachowanie i rozszerzanie wolności; jako że we wszystkich państwach, w których żyją stworzenia zdolne do tworzenia prawa, tam, gdzie nie ma prawa, nie ma wolności. Wolność oznacza wolność od ograniczeń i przemocy stosowanej przez innych, czego nie można osiągnąć tam, gdzie nie istnieje prawo; ale wolność nie polega na tym, jak się często uważa: na swobodzie każdego do robienia, co tylko zechce – bo któż mógłby być wolnym, gdyby humor kogokolwiek mógł panować nad nim? – Wolność polega na swobodzie dysponowania… działaniami, majątkiem i całą swą własnością, w ramach prawa, które człowiekowi przysługują.
Źródło: John Locke, Dwa traktaty o rządzie, 1690. Cytat za: Dawid Kamerschen, Richard McKenzie, Clark Nardinelli, Ekonomia, Warszawa 1989, s. 77.
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
O duchu prawKiedy w jednej i tej samej osobie lub w jednym i tym samym ciele władza prawodawcza zespolona jest z wykonawczą, nie ma wolności. (…) [N]ie ma również wolności, jeśli władza sędziowska nie jest oddzielona od prawodawczej i wykonawczej.
Źródło: Monteskiusz, O duchu praw, tłum. Tadeusz Boy‑Żeleński, dostępny w internecie: pl.wikiquote.org [dostęp 20.03.2020 r.].
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Ekonomia politycznaSpołeczeństwo obywatelskie jest stanem wzajemnej współzależności wszystkich ludzi, ludzie wszakże są źli, a większość z nich jest zmuszona zrezygnować z własnej woli i pracować na rzecz zaspokojenia potrzeb nielicznych. Ponieważ zaś to ci nieliczni ustalają prawa, większość ludzi nie ma nawet zapewnionej ochrony, dla której rzekomo dołączyli się do społeczeństwa. (…) To właśnie w społeczeństwie człowiek zaczyna pożądać pieniędzy i zaszczytów. (…) W pogoni za zaspokojeniem próżności natrafia na niekończącą się ilość okazji do sporu. (…) Naturalna namiętność współczucia zostaje wygaszona, a jedynym jej substytutem w nowych warunkach staje się moralność określająca ludzkie obowiązki i wspierana autorytetem władzy. Natura przestaje wystarczać. Przerażający stan wojny czyni ten krok koniecznym i gwarantuje zgodę biednych. (…) nierówność nabiera mocy prawnej, publiczna władza podporządkowuje sobie biednych dzięki przemocy.
Źródło: Jean‑Jacques Rousseau, Ekonomia polityczna, dostępny w internecie: wikiquote.org [dostęp 11.05.2020 r.].
Zapoznaj się z poniższym tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Utylitaryzm o wolności(…) Naród nie potrzebował ochrony przed swoją własną wolą; nie było obawy, by tyranizował samego siebie. Niech rząd będzie rzeczywiście przed narodem odpowiedzialny i łatwo usuwany. (…) Władza byłaby przecież wtedy władzą narodu w skoncentrowanej i ułatwiającej jej sprawowanie formie. Ten sposób myślenia lub może raczej odczuwania był rozpowszechniony wśród ostatniego pokolenia europejskich liberałów i, jak się zdaje, dotąd przeważa u nich na kontynencie. (…) Mniemanie, że lud nie potrzebuje ograniczać swojej władzy, mogło się wydawać aksjomatem, gdy rząd ludowy był tylko marzeniem lub opisaną w książkach dawną przeszłością. Mniemania tego nie zachwiały przejściowe wypaczenia Rewolucji Francuskiej, gdyż najgorsze z nich były dziełem garstki uzurpatorów, a w każdym razie nie były rezultatem stałego funkcjonowania instytucji ludowych, lecz nagłego i gwałtownego wybuchu przeciw despotyzmowi monarchii i arystokracji. (…) Spostrzeżono wkrótce, że takie zwroty jak »samorząd« i »władza ludu nad sobą« nie wyrażają istotnego stanu rzeczy. »Lud« sprawujący władzę to nie zawsze ten sam lud, nad którym ta władza jest sprawowana; a »samorząd«, o którym mowa, nie oznacza, że każdy rządzi sobą, lecz że każdym rządzą wszyscy pozostali (…).
Źródło: Mill John Stuart, Utylitaryzm o wolności, Warszawa 2012, s. 120.
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Księga III, rozdz. IV.Kupiec nie musi być koniecznie obywatelem jakiegoś określonego kraju. Jest mu w znacznej mierze obojętne, gdzie prowadzi swój handel. Gdy zaś trochę się zrazi, może go to skłonić do przeniesienia swego kapitału z jednego kraju do drugiego, wraz z całą wytwórczością, jaką kapitał ten utrzymuje.
Źródło: Adam Smith, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Księga III, rozdz. IV., dostępny w internecie: pl.wikiquote.org [dostęp 20.03.2020 r.].
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Księga IV, rozdz. II.Prawo państwowe powinno chronić obywateli przed utracjuszami i marzycielami oferującymi nierozsądne pożyczki. Inaczej znaczna część kapitału krajowego nie trafiłaby do rąk tych, którzy najprawdopodobniej uczyniliby zeń najzyskowniejszy użytek, tylko do tych, którzy najpewniej go zmarnują i zniszczą.
Źródło: Adam Smith, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Księga IV, rozdz. II., dostępny w internecie: pl.wikiquote.org [dostęp 20.03.2020 r.].