Sprawdź się
Wskaż, kto jako pierwszy podpisał artykuły henrykowskie.
- Stefan Batory
- Henryk Walezy
- Zygmunt II August
- Zygmunt III Waza
Zdecyduj, które stwierdzenia na temat artykułów henrykowskich są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Artykuły henrykowskie zostały zredagowane na sejmie elekcyjnym 12 maja 1573 roku. | □ | □ |
| Wprowadziły zasadę trójpodziału władzy w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. | □ | □ |
| Są uważane przez część historyków za swoistą konstytucję państwa szlacheckiego. | □ | □ |
| Gwarantowały tolerancję religijną w kraju. | □ | □ |
Wskaż nazwę sejmu, który uchwalił Konstytucję marcową z 17 marca 1921 roku.
- Sejm Wielki
- Sejm Konstytucyjny
- Konstytuanta
- Sejm Ustawodawczy
Uzupełnij zdanie.
7, 8, 5
Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji marcowej wynosiła ............ lat.
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenia.
Artykuły henrykowskie (11 maja 1573 r.)My, Rady Stanu, szlachta i rycerstwo królestwa Polskiego, narodów tak polskiego, jako i litewskiego, niemniej z Rusi, Prus, Żmudzi, Mazowsza, Inflant, tudzież ze wszystkich innych prowincji i ziem do tej Rzeczypospolitej należących, to sobie głównie niniejszym pismem, czyli dyplomem, zastrzegamy, aby przyszły nasz książę i pan świeżo przez nas obrany był obowiązanym dać nam przywilej, czyli pismo, przez które by niżej wyrażone artykuły zawierające w sobie pewne nasze prawa i prerogatywy, zostały uznane i zatwierdzone, a to w sposób następujący:
1. Iż za żywota naszego my i potomkowie nasi, królowie polscy i ciż, wielkie książęta Litewskie, Ruskie, Mazowieckie, Żmudzkie, Kijowskie, Wołyńskie, Inflanckie i innych państw, nie mamy mianować ani obierać jakiego, składać żadnym sposobem ani kształtem wymyślonym, króla, na państwo sukcesora naszego sadzać, a to dlatego, aby zawdy wiecznymi czasy po zejściu naszym i potomków naszych wolne obieranie zostało wszem stanom koronnym; dla czego i tytułu dziedzica używać nie mamy ani potomkowie nasi, królowie polscy.(...)
3. A w sprawach koronnych, które się dotykać będą osoby naszej i dostojeństwa naszego, poselstw do krajów cudzych wysyłanych i cudzych także poselstw słuchania i odprawowania, wojsk jakich albo żołnierzów zbierania albo przyjmowania, my i potomkowie nasi nic zaczynać i czynić nie mamy bez rady rad koronnych obojga narodu, spraw sejmowi należących w niczym nie naruszając; a wszakoż te poselstwa, które by się Rzeczypospolitej nie dotykały a mogły być wedle czasów i potrzeb odprawowane. (...)
21. A jeśliby (czego Boże uchowaj) co przeciw prawom, wolnościom, artykułom, kondycjom wykroczyli albo czego nie wypełnili, tedy obywatele koronni obojga narodów od posłuszeństwa i wiary nam powinien wolne czynimy i panowania.
Źródło: Artykuły henrykowskie (11 maja 1573 r.), 27.10.2009 r., dostępny w internecie: historia.org.pl [dostęp 8.09.2019 r.].
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.Rozdział III
Władza wykonawcza
Artykuł 39
Prezydenta Rzeczypospolitej wybierają na lat siedem bezwzględną większością głosów Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe. Zgromadzenie Narodowe zwołuje Prezydent Rzeczypospolitej w ostatnim kwartale siedmiolecia swego urzędowania.
Jeżeli zwołanie nie nastąpi na 30 dni przed upływem siedmiolecia, Sejm i Senat łączą się z samego prawa w Zgromadzenie Narodowe na zaproszenie Marszałka Sejmu i pod jego przewodnictwem.
Artykuł 40
Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może sprawować urzędu, oraz w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej wskutek śmierci, zrzeczenia się lub innej przyczyny – zastępuje go Marszałek Sejmu.
Artykuł 41
W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Sejm i Senat łączą się natychmiast na zaproszenie Marszałka Sejmu i pod jego przewodnictwem z samego prawa w Zgromadzenie Narodowe celem wyboru Prezydenta.
Gdyby Sejm był rozwiązany w chwili, gdy Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej jest opróżniony, Marszałek Sejmu zarządzi niezwłocznie nowe wybory do Sejmu i Senatu.
Źródło: Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej., dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 18.05.2020 r.].
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Konstytucja marcowa. Zgoda w trudnym czasie17 marca 1921 Sejm uchwalił Konstytucję marcową.
– Posłowie zrezygnowali z przeliczania głosów, demonstrując zadziwiającą jedność wobec dotychczasowego chaosu i zaciekłości sporów. Chodziło o sprawę dla Polski najważniejszą, więc kompromis stawał się racją stanu – mówił na antenie Polskiego Radia historyk dr Janusz Osica.
W perspektywie zbliżającego się plebiscytu na Górnym Śląsku i toczących się w Rydze negocjacji o pokoju między Polską a Rosją Sowiecką, ustawa konstytucyjna nie mogła dłużej czekać. Był to bezsprzeczny sukces. Żadna ze stron nie mogła mówić o pełnym sukcesie lub kompletnej klęsce. Zwyciężyła nadrzędna racja stanu.(...)
– Choć ustawodawcy respektowali monteskiuszowską zasadę trójpodziału władzy, zbyt hojnie jak na stan dojrzałości polskiej demokracji obdarzyli uprawnieniami parlament – stwierdził dr Janusz Osica w audycji z cyklu „Kronika polska”.
Tym samym jedna z najbardziej demokratycznych konstytucji republikańskich obowiązujących w Europie skopiowała największy grzech swej francuskiej siostry – przerost władzy parlamentu.
Zważywszy na presję czasu i okoliczności, konstytucja marcowa była dziełem wartym dobrej pamięci, choć stawiającym naszym raczkującym parlamentarzystom surowe wymogi – kultury, dojrzałości politycznej, zdolności do refleksji i kompromisu.
Źródło: Konstytucja marcowa. Zgoda w trudnym czasie, 17.03.2020 r., dostępny w internecie: polskieradio.pl [dostęp 25.06.2020 r.].
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Spisanie artykułów henrykowskichZ prof. Jolantą Choińską‑Miką rozmawia Ewa Zientara (...)
Jakie znaczenie dla ustroju Rzeczypospolitej miało uchwalenie artykułów henrykowskich?
Bardzo duże. Można powiedzieć, że w jakiś sposób wyprzedziliśmy trochę Europę. Podobny dokument, pod nazwą Bill of Rights, wieńczył tak zwaną Chwalebną rewolucję lat 1688–1689 w Anglii.
Uchwalenie artykułów jest na pewno ważną cezurą w dziejach ustroju i politycznej historii państwa. Same artykuły pozwalają nam zrozumieć, jak w XVI stuleciu myślano o władzy, państwie, jego instytucjach. Dokument stanowił zbiór podstawowych reguł funkcjonowania państwa, które razem z zobowiązaniami osobistymi, czyli pacta conventa, były zaprzysięgane przez każdego kolejnego władcę. Niektórzy historycy, między innymi prof. Płaza, nazywają artykuły henrykowskie Konstytucją Rzeczypospolitej. Bo jeżeli za konstytucję uznać ustawę, która formułuje zasady ustrojowe państwa, to artykuły henrykowskie ten warunek spełniały. Oczywiście, gdybyśmy chcieli opisać wszystkie elementy ustroju Rzeczypospolitej, musielibyśmy dodać szereg przywilejów i praw. Byłaby to wówczas konstytucja zbliżona do modelu brytyjskiego, w którym nie ma jednego dokumentu opisującego cały system, jest za to wiele aktów prawnych, które tworzą konstrukcję ustrojową państwa.
Znaczenie artykułów henrykowskich można widzieć na wielu poziomach, oceniać z wielu perspektyw. Przede wszystkim rozwiązywały one konkretny problem i dylematy, w których obliczu stanęło społeczeństwo Rzeczypospolitej oraz jego elity po śmierci Zygmunta Augusta. Miały również znaczenie dla rozwoju świadomości politycznej obywateli.
Artykuły henrykowskie były przejawem nowożytnego konstytucjonalizmu, który – bardzo mocno chciałabym to podkreślić – miał korzenie średniowieczne, wywodził się z prawa kanonicznego i nauki Kościoła. Akt ten jest również znakomitym przykładem wysokich standardów kultury politycznej XVI stulecia, umiejętności oddolnego tworzenia rozwiązań systemowych. (...)
Źródło: Spisanie artykułów henrykowskich, dostępny w internecie: muzhp.pl [dostęp 8.09.2019 r.].