Marek Palczewski Przecieki a ochrona źródeł informacji

W przeprowadzonych w 1987 r. badaniach wśród pracowników amerykańskich gazet (wydawców, redaktorów i dziennikarzy) jedno z pytań dotyczyło zgody na publikację informacji pochodzącej z przecieków. Brzmiało ono następująco: pod jakimi warunkami gazeta powinna opublikować materiał oparty na przeciekach z sądu? Do wyboru były cztery odpowiedzi:

a) kiedy materiał jest wartościowy;
b) kiedy wartość publikacji i jej ważność przewyższają szkody spowodowane krytyką systemu prawnego;
c) tylko wtedy, kiedy publikacja ujawnia wady w działaniu systemu sądowego USA;
d) nigdy.

Najczęściej wybieraną odpowiedzią była odpowiedź b) – 62% wskazań wśród wydawców, 60% redaktorów i 57% dziennikarzy. Odpowiedź a) miała odpowiednio 11, 19 i 32% wskazań, a odpowiedź c) – 23, 15 i 13 proc. Znamienny jest fakt, że odpowiedź „nigdy” znalazła się na końcu tej listy (3, 7 i 7 proc. wskazań).

5 Źródło: Marek Palczewski, Przecieki a ochrona źródeł informacji, „Media, Kultura, Społeczeństwo” 2006, nr 1, s. 11.

Katarzyna Stelmach Mediatyzacja propagandy – propagandyzacja mediów: wczoraj i dziś

Trudno nie powiązać rozwoju technik propagandowych z pojawianiem się i rozwojem kolejnych nośników informacji; z uwagi na swój perswazyjny potencjał nowe, rozrywkowe w swej istocie media stały się jednym z narzędzi oddziaływania propagandowego państw, organizacji politycznych i polityków. Z drugiej strony mass media i odpowiadające ich specyfice polityczne techniki perswazyjne zrewolucjonizowały sposób organizowania kampanii politycznych i stworzyły jakościowo nowy układ możliwości szerokiego wpływu społecznego.

6 Źródło: Katarzyna Stelmach, Mediatyzacja propagandy – propagandyzacja mediów: wczoraj i dziś, „Zeszyty Prasoznawcze” 2014 r., nr 2 (218), dostępny w internecie: ejournals.eu [dostęp 1.03.2021 r.].

Propaganda i wolność mediów

Propaganda nie zawsze uważana była za zjawisko negatywne. W świecie angielskojęzycznym termin „propaganda” nabrał negatywnego znaczenia na skutek II wojny światowej i generalnego oburzenia na Ministerstwo Propagandy i Edukacji Josepha Goebbelsa w Trzeciej Rzeszy. W roku 1928 obecnie już klasyczny autorytet w sprawie propagandy, Edward Bernays, nie tylko zdefiniował propagandę jako „konsekwentne, trwałe wysiłki mające na celu stworzenie lub wyostrzenie wydarzeń, których celem jest wpływ na stosunek publiczności do przedsięwzięcia, idei albo grupy”, ale także szeroko opisał pożytki płynące z propagandy dla zabezpieczenia socjalnego, edukacji i emancypacji kobiet. Jest on autorem następującego wniosku: „Tylko poprzez roztropne użycie propagandy nasz rząd, traktowany jako stale działający organ administracyjny obywateli, będzie w stanie utrzymać z nimi bliskie stosunki, niezbędne w demokracji.

7 Źródło: Propaganda i wolność mediów, 2015 r., dostępny w internecie: krrit.gov.pl [dostęp 1.03.2021 r.].

Bronisław Tumiłowicz Dlaczego mamy epidemię przecieków?

Dzień w dzień czytamy o przeciekach i wydaje się, że wszystkie afery są sztucznie dmuchane. Rzeczywiście opierają się na informacjach z przecieków kontrolowanych, co jest swoistą schizofrenią. (…) Przeciek kontrolowany jest typową prowokacyjną metodą, bo wiadomo, co przeciekło, ale nie wiadomo, kto spowodował nieszczelność. Powstaje zagadka hydrauliczna, która z boku wygląda na znakomitą metodę odwracania uwagi od meritum sprawy. Politykę rozgrywa się teraz na zasadzie intryg. Kiedyś było donoszenie i obmowa, teraz przeciek jest powieleniem tamtej metody obmowy. (…) Podejrzenie dotyczy każdego polityka w państwie, który ma do czynienia z decyzjami i papierami, każdego można załatwić. (…) Mechanizm nie ma nic wspólnego z demokracją, nawiązuje do spiskowego modelu polityki, w której rządzą koterie i media.

dlaczego Źródło: Bronisław Tumiłowicz, Dlaczego mamy epidemię przecieków?, 2.11.2003 r., dostępny w internecie: tygodnikprzeglad.pl [dostęp 4.05.2021 r.].

Wojciech Czerski Manipulacja informacją jednym z kluczowych problemów współczesnego świata mediów

W. Babik zauważa również, że w przypadku manipulowania informacją zazwyczaj mamy do czynienia z:

• „pseudoinformacjami – informacjami dostarczanymi przez różne komunikaty, lecz dotyczącymi tego samego przedmiotu,

• dezinformacjami – informacjami niezgodnymi ze stanem faktycznym,

• parainformacjami – informacjami subiektywnymi wynikającymi z mylnej interpretacji treści zawartych w komunikatach”.

manipulacja Źródło: Wojciech Czerski, Manipulacja informacją jednym z kluczowych problemów współczesnego świata mediów, „Dydaktyka Informatyki” 2019, nr 14, s. 60–61.

Hanna Batorowska, Rafał Klepka, Olga Wasiuta Media jako instrument wpływu informacyjnego i manipulacji społeczeństwem

Smog informacyjny powstaje także w wyniku namnażania się informacji (multiplikacji), a więc celowego i najczęściej złośliwego, wrogiego powielania i rozsyłania szkodliwych informacji wszelkimi dostępnymi kanałami, wśród których najskuteczniejszymi okazują się media społecznościowe. Namnażanie informacji może mieć różne cele, np. polityczne, społeczne, ekonomiczne, personalne. Chaos informacyjny, jaki wywołuje, sprawia, że odbiorca traci nie tylko orientację, ale i wrażliwość na wiadomości dla niego istotne.

media Źródło: Hanna Batorowska, Rafał Klepka, Olga Wasiuta, Media jako instrument wpływu informacyjnego i manipulacji społeczeństwem, Kraków 2019, s. 22.