Sprawdź się
Odmień przez przypadki wyraz „sędzia” w liczbie pojedynczej.
Scharakteryzuj Sędziego na podstawie jego wypowiedzi w przytoczonym poniżej fragmencie. Oceń, jakim jest człowiekiem.
Pan Tadeusz. Księga IGrzeczność nie jest nauką łatwą ani małą.
Niełatwą, bo nie na tym kończy się, jak nogą
Zręcznie wierzgnąćwierzgnąć, z uśmiechem witać lada kogolada kogo;
Bo taka grzeczność modna, zda mi się kupiecka,
Ale nie staropolska, ani też szlachecka.
Grzeczność wszystkim należy, lecz każdemu inna;
Bo nie jest bez grzeczności i miłość dziecinna,
I wzgląd męża dla żony przy ludziach, i pana
Dla sług swoich, a w każdej jest pewna odmiana.
Trzeba się długo uczyć, ażeby nie zbłądzić
I każdemu powinną uczciwość wyrządzićpowinną uczciwość wyrządzić.
I starzy się uczyli; u panów rozmowa,
Była to historyja żyjąca krajowahistoryja żyjąca krajowa,
A między szlachtą dzieje domowe powiatu.
Dawano przez to poznać szlachcicowi bratu,
Że wszyscy o nim wiedzą, lekce go nie ważąlekce go nie ważą;
Więc szlachcic obyczaje swe trzymał pod strażą.
Dziś człowieka nie pytaj: co zacz? kto go rodzi?
Z kim on żył? co porabiał? Każdy gdzie chce wchodzi,
Byle nie szpieg rządowy i byle nie w nędzy.
Jak ów Wespazyjanus nie wąchał pieniędzyWespazyjanus nie wąchał pieniędzy
I nie chciał wiedzieć, skąd są, z jakich rąk i krajów,
Tak nie chcą znać człowieka rodu, obyczajów!
Dość, że ważny i że się stempelstempel na nim widzi,
Więc szanują przyjaciół jak pieniądze Żydzi. [...] Grzeczność nie jest rzeczą małą:
Kiedy się człowiek uczy ważyć, jak przystało,
Drugich wiek, urodzenie, cnoty, obyczajeurodzenie, cnoty, obyczaje
Wtenczas i swoją ważność zarazem poznaje:
Jak na szalachszalach, żebyśmy nasz ciężar poznali,
Musim kogoś posadzić na przeciwnej szali.
Zaś godna jest waszmościów uwagi osobnej
Grzeczność, którą powinna młódź dla płci nadobnejpłci nadobnej;
Zwłaszcza gdy zacność domu, fortuny szczodrotyfortuny szczodroty
Objaśniają wrodzone wdzięki i przymioty.
Stąd droga do afektówafektów i stąd się kojarzy
Wspaniały domów sojusz. Tak myślili starzy.
A zatem…Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz. Księga I, Warszawa 1982, s. 18–19.
Na podstawie fragmentu książki Doroty Siwickiej napisz, jakie znaczenie mają zasady, jakim hołduje Sędzia w Panu Tadeuszu.
Romantyzm 1822-1863[Ten] symboliczny powrót [Tadeusza] do „kraju lat dziecinnych” odkrywa dom stabilny, wrośnięty głęboko w tradycję. Życie w nim regulują dawne zwyczaje utrwalające naturalny, dla mieszkańców domu zrozumiały sam przez się porządek. Są to prawa niepisane, nigdy formalnie nie ustanawiane […] wystarczą ludzie, którzy sami są żywymi kodeksami zachowań i pilnują, by wszystko odbywało się, jak nakazuje tradycja: Sędzia, Podkomorzy, Wojski. Porządek ten określa przejrzysta hierarchia związana z wiekiem, płcią i urzędem. Z niej wynikają zasady etykiety. Wszystko więc — przechadzka, posiłek, taniec odbywa się zgodnie z ceremoniałem.
Źródło: Dorota Siwicka, Romantyzm 1822-1863, Warszawa 1995, s. 134–143.
Na podstawie nagłówków zapowiadających treść poszczególnych dwunastu ksiąg Pana Tadeusza ustal i zapisz, jakie zasady etykiety przekazują Sędzia, Wojski i Podkomorzy.
Sędzia, choć w dobrej wierze, nie ustrzegł się myślenia stereotypami. Na podstawie cytatów ustal, jakie stereotypy i zachowania można odnaleźć w poszczególnych wypowiedziach.
Po zapoznaniu się z przywołaną w sekcji „Przeczytaj” wypowiedzią Sędziego oceń, czy współczesny młody człowiek chciałby żyć w dawnej Polsce szlacheckiej. Swoją wypowiedź poprzyj argumentami.
Zastanów się, które z przekazywanych przez Sędziego wartości przekonują cię, a z którymi się nie identyfikujesz. Sformułuj odpowiednie argumenty.
Przeredaguj wypowiedź Sędziego tak, aby była to wypowiedź na temat grzeczności bez odwoływania się do stereotypów i uprzedzeń.