Sprawdź się
Ziemię obiecaną otwierają sceny ukazujące przestrzenie życia bohaterów. Są nimi dworek w Kurowie, który główny bohater opuści na zawsze, i industrialna Łódź. Zastanów się, w jaki sposób przy pomocy środków filmowych reżyser prezentuje dworek szlachecki, a jak enklawę biedoty miasta. Poszczególne sformułowania przypisz do fotosów prezentujących każdą z tych przestrzeni.
Muzykę do Ziemi obiecanej skomponował Wojciech Kilar. Zastanów się i omów, w jaki sposób muzyka odpowiada obrazom i połącz przymiotniki odnoszące się do emocji związanych ze ścieżką dźwiękową z fotosami filmowymi przedstawiającymi dwie sceny.
Przypomnij sobie scenę, w której Karol, Moryc i Maks obiecują sobie, że założą swoją fabrykę. Zredaguj informację, jakim miastem jest dla nich Łódź, jakie nadzieje z nią wiążą.
Zapoznaj się z dwoma, następującymi po sobie dialogami w filmie Ziemia obiecana. W pierwszym z nich o Łodzi mówią młodzi zwolennicy przemysłu, planujący otworzyć własną fabrykę. W drugim mówi kobieta, która straciła męża pracującego w fabryce. Odwołując się do adaptacji Wajdy, a także zamieszczonego poniżej fragmentu analizy filmu autorstwa Izabeli Kalinowskiej, określ, jaki stosunek do Łodzi mają młodzi mężczyźni, a jaki żona zmarłego robotnika, a następnie uzasadnij, z czego on wynika.
Dialog pomiędzy przemysłowcami: Maksem, Morycem i Karolem:
— Kolberg się pali. Szubrawiec jeden. Sam się podpalił. Ale on od dawna się męczył. Ja z góry wiedziałem, że on potrzebuje się położyć na cztery łopatki...
— Maks, Ty źle skończysz przez to żarcie się ze wszystkimi.
— Ale co cię to obchodzi?
— Ty nam psujesz interes!
— Gdzie? Co? Jak?
— Opowiadasz głośno, że większość naszych fabrykantów to złodzieje.
— Powiedziałem i będę mówił.
— Ale Maks, ty pamiętaj, że my jesteśmy tu po to, żeby robić geld, a ty jesteś radykał.
— Oh Moryc, Moryc… Ty jesteś podły żydziak.
— A ty jesteś głupi sentymentalny Niemiec. O!
— Kłócicie się o wyrazy… Muszę iść do fabryki. Ale Moryc ma rację, Maks.
— Piękne miasto. Piękne miasto, ale co ja na tym zarobię?
Dialog pomiędzy żoną robotnika i panem Hornem:
— Przyszła dopraszać się o sprawiedliwość. Może pan wielmożny jakieś wspomożenie dał? Bo jako że mojemu tę głowę urwało przy tej maszynie.
— Uspokójcie się. Pomówię o tym z adwokatem. Trzeba oddać sprawę do sądu. Inaczej wam nie zapłacą.
— Oj, żeby ci Pan Jezus i ta Częstochowska szczęściła na zdrowiu i na majątku.
— Dawno w Łodzi?
— Ano, będzie ze dwa roki, jak przenieśliśmy się tutaj na swoje zatracenie.
— A po co żeście tu przyjechali?
— Nie wiem, no wszystkie szły?
— Dlaczego nie wrócicie do domu na wieś?
— Wrócę, wrócę. Wrócę, jak tylko mi za chłopa zapłacą, to jużci, że wrócę. A niech to miasteczko Łódź to mur nie minie. Żeby tu wszystkie powyzdychały. Wszystkie, co do jednego.
— Uspokójcie się.
Narodowa przestrzeń, miejsce i tożsamość. Od „Popiołu i diamentu” do „Pana Tadeusza”Ewelina Nurczyńska‑Fidelska słusznie wskazuje, że w Ziemi obiecanej „w realistycznej przestrzeni miasta rodzi się rzeczywistość mityczna — mit miasta i ludzi ogarniętych obsesją na jego punkcie. Mieszkańcy >>ziemi obiecanej<< żyją w realistycznie przedstawionej rzeczywistości, lecz historia ich życia wykracza poza realizm opisu, przybierając formę mitu, paraboli”. [...] Łódź reprezentuje rzeczywistość, którą łatwo widzieć jako parabolę. [...] Łódź jest sferą duchowego wyobcowania.
Źródło: Izabela Kalinowska, Narodowa przestrzeń, miejsce i tożsamość. Od „Popiołu i diamentu” do „Pana Tadeusza”, [w:] Filmowy świat Andrzeja Wajdy, oprac. Universitas, red. Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Piotr Sitarski, Kraków 2003, s. 186–187.
Przyjrzyj się obrazom hiszpańskiego malarza Francesco Goi i przypomnij sobie film Andrzeja Wajdy. Zastanów się, czy można dostrzec wspólne cechy dla tego malarstwa i Ziemi obiecanej. Określ, jaka cecha bądź kierunek estetyczny dominuje w twórczości obu artystów.
Zapoznaj się z opisami obrazów hiszpańskiego malarza Francesco Goi i przypomnij sobie film Andrzeja Wajdy. Zastanów się, czy można dostrzec wspólne cechy dla tego malarstwa i Ziemi obiecanej. Określ, jaka cecha bądź kierunek estetyczny dominuje w twórczości obu artystów.
Na podstawie poniższego fragmentu i własnej wiedzy omów, jakie relacje łączą Karola Borowieckiego z ojcem oraz Anką, a także jaką rolę przypisuje Wajda szlacheckiemu dworkowi w Kurowie.
[...] w Ziemi obiecanej (1975), na ekranie obecny jest dom rodzinny głównego bohatera, szlachecki dworek, z którego wywodzi się on, jego ojciec i dziad. W filmowym świecie dworek nadal istnieje i nadal należy do Borowieckich. [...] Zachodzące nad Kurowem słońce sygnalizuje przejście dnia w noc. Wsiadający wieczorem do powozu ksiądz, przyjaciel domu, obiecuje przyjechać do Łodzi, by poświęcić fabrykę, dać ślub Borowieckiemu i Ance oraz ochrzcić ich dziecko. Chociaż słychać jego głos, nie widać wyraźnie postaci duchownego. Stary styl życia odchodzi, i ksiądz, święcąc fabrykę, będzie wyglądał nieomal żałośnie i jakoś nie na miejscu. Jednocześnie przy tej okazji dojdzie do ostatniego jego z Borowieckim spotkania. Karol nie ma zamiaru kultywować wielowiekowych tradycji rodzinnych. Mówi o tym otwarcie w rozmowie z ojcem: „tylko ten, kto potrafi połączyć przeszłość, teraźniejszość i przyszłość może odnieść sukces”.
Cytat za: Izabela Kalinowska, Narodowa przestrzeń, miejsce i tożsamość. Od „Popiołu i diamentu” do „Pana Tadeusza”, w: Filmowy świat Andrzeja Wajdy, red. Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Piotr Sitarski, wyd. Universitas, Kraków, 2003, s. 184–185.
Przeanalizuj sceny z filmu Wajdy, które przedstawiają stosunek niektórych bohaterów do religii; zastanów się, w jaki sposób owa religia jest ukazywana, jaki jest wydźwięk poszczególnych scen. Nazwij wyznania przedstawione na fotosach i napisz, czemu ma służyć zabieg wstępnej charakterystyki bohaterów przez pryzmat wyznawanej przez nich religii.
Przeanalizuj opisy scen z filmu Wajdy, które przedstawiają stosunek niektórych bohaterów do religii; zastanów się opisz, w jaki sposób owa religia jest ukazywana, jaki jest wydźwięk poszczególnych scen. Nazwij wyznania przedstawione na fotosach i napisz, czemu ma służyć zabieg wstępnej charakterystyki bohaterów przez pryzmat wyznawanej przez nich religii.
Odpowiedz, jak bohaterowie realizują w codziennym życiu nakazy swojej religii.
Ziemia obiecana Andrzeja Wajda była nominowana do Oscara, najważniejszej nagrody branży filmowej na świecie. Członkowie Akademii oceniający filmy oskarżyli twórcę, że w swym dziele przemyca wątki antysemickie. Późniejsza krytyka filmowa z różnych rejonów świata zniwelowała ten pogląd. Na podstawie poniższego fragmentu wymień dwa argumenty świadczące o tym, że oskarżenie o antysemityzm w Ziemi obiecanej było niesłuszne.
Wajda. Kronika wypadków filmowychKrytyka, zwłaszcza amerykańska, oskarżała Wajdę o antysemityzm. Poręba i jego grupka zarzucali Wajdzie antypolskość. Niemcy dopatrywali się antygermanizmu. Oczywiście, z punktu widzenia ksenofobów, Ziemia… mogła uchodzić za „anty”. Jest kilku żydów narysowanych karykaturalną kreską; jest Polak Wilczek, sukinsyn w stosunku do żydowskiej biedoty, który na początku filmu śpiewa, fałszując „O polska krainoo…”; jest Borowiecki zaklinający się na obraz Madonny; jest krwiopijca Bucholc; jest bęcwał i nuworysz Muller; jest inny Niemiec, rozpustnik i deprawator, którego gra Zapasiewicz.
Niechęć części Amerykańskiej Akademii Filmowej wywołał rzekomy antysemityzm filmu. Co im tam, że Polak jest przedstawiony jak szuja. Zobaczyli tylko skarykaturowanych Żydów (...) Członkowie Akademii jakoś nie spostrzegli, że najsympatyczniejszą postacią całego filmu jest Moryc Welt, Żyd grany kongenialnie przez Pszoniaka. Nie spostrzegli ubogich mieszkańców żydowskich slumsów, krzywdzonych przez zachłannego Polaka. Oskarżać ten film o antysemityzm… Taki sam nonsens, jak oskarżać go o pozostałe anty‑izmy.
Źródło: Bartosz Michalak, Wajda. Kronika wypadków filmowych, oprac. Wydawnictwo MG, s. 176–177.