Sprawdź się
Materiał źródłowy do ćwiczeń 1 i 2.
Opinia publiczna – teoretyczny sens i zakres pojęciaW systemach totalitarnych, a więc takich, w których mamy do czynienia z całkowitą kontrolą życia społecznego we wszystkich jego wymiarach, proces tworzenia się autonomicznej opinii publicznej jest zastąpiony przez odgórnie sterowany i kontrolowany proces rozpowszechniania opinii akceptowanych przez podmiot sprawujący władzę. Nie istnieje zatem możliwość artykulacji opinii, które byłby niezgodne z opinią akceptowaną przez monocentryczną władzę. Opinię publiczną w systemach totalitarnych można więc utożsamić z odgórnie powstającym „monopolistycznym głosem reżimu”, a proces jej „kształtowania” sprowadza się wyłącznie do efektu wzmacniającego.
Pełnemu kształtowaniu się opinii publicznej sprzyja wyłącznie współcześnie rozumiany system demokratyczny, w którym media nie są podporządkowane jednemu ośrodkowi władzy, a pomiędzy poszczególnymi podmiotami generującymi informacje istnieje rozwijająca się konkurencja. Dopiero w przypadku tego typu systemu możemy mówić o eksplikacyjnej, integracyjnej, konsultatywnej, kontrolnej oraz kreacyjnej funkcji opinii publicznej.
Źródło: Robert Staniszewski, Opinia publiczna – teoretyczny sens i zakres pojęcia, „Studia Politologiczne” 2012, t. 25, s. 120.
Wskaż nazwę działania władz w państwach totalitarnych zmierzającego do kształtowania opinii publicznej, którego opis podkreślono w tekście.
- propaganda
- propedeutyka
- konkurencyjność
- ideologizacja
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Rola opinii publicznej w polityceW ostatnich dziesięcioleciach występuje wzrost zainteresowania opinią publiczną. Z jednej strony, gwałtownie rozwinęły się ilościowo i jakościowo instytucje kształtujące wpływające na opinię (radiofonia, stacje telewizyjne, słowo drukowane), a z drugiej – zachodzą zmiany w charakterze rządów, władzy, ustrojów. Rozwój demokracji we współczesnym świecie zakłada wzrost roli obywateli w aktach wyborczych, różnych głosowaniach, plebiscytach, referendach. Rodzi zapotrzebowanie na rzetelną wiedzę, informację o stanie opinii publicznej oraz na sposoby, metody wpływania na opinię publiczną. Wynika to też stąd, że politycy wszystkich szczebli są zależni od opinii publicznej. Nie chodzi tylko o opinię społeczną, bardziej zależni są od liczby otrzymywanych głosów w różnych wyborach. Mimo że często robią miny obojętnych na notowania opinii publicznej, interesują się wskazaniami publiczności. Politycy bardzo zabiegają o obecność w środkach masowego przekazu, a szczególnie w telewizji. Mają pretensje do redakcji, gdy kogoś pokazuje się częściej, a innego rzadziej. Częstotliwość prezentowania polityków ma wpływ na liczbę zwolenników i przeciwników. To daje możność orientacji, jak poszczególni politycy są postrzegani. Jednak socjologowie zwracają uwagę na to, by aprobata czy dezaprobata wobec działań polityka, nie decydowały w każdym przypadku o jego działalności. Jej motywem nie może być pogoń za popularnością za wszelką cenę. Działalność polityka ma służyć interesom społeczności, dobru ogólnemu, a nie interesom prywatnym. Dlatego polityk musi się poddawać ocenie wyborców we własnym okręgu czy miejscu zamieszkania. Nie może być tak, że polityk pokazuje się tylko w czasie kampanii wyborczej, a później miesiącami go nikt nie widzi, zapomina o tym, kto go wybierał. Sprzyja temu ordynacja wyborcza, która daje możliwość „uniezależnienia się” od wyborców, gdy uzyskuje się mandat z listy centralnej – partyjnej. Trzeba się zgodzić, że małe okręgi wyborcze, nawet jednomandatowe, lepiej odzwierciedlają rzeczywistą popularność wśród wyborców niż tylko w kręgach władz partyjnych. Gdy okręg wyborczy będzie mały, to polityk zostanie zmuszony do troski o swoją opinię wśród wyborców, będzie koncentrować uwagę na służbie dla obywateli, a nie na rozgrywkach na szczeblach władzy.
Źródło: Czesław Mojsiewicz, Rola opinii publicznej w polityce, dostępny w internecie: repozytorium.ukw.edu.pl [dostęp 25.11.2020 r.].
Zapoznaj się z tekstami źródłowymi i wykonaj ćwiczenie.
Tekst I
Sonda (ang. opinion sound)Sonda to rodzaj prostego badania opinii publicznej, w którym biorą udział widzowie jakiegoś programu telewizyjnego (opinie zbierane są za pomocą przesyłanych sms), użytkownicy stron internetowych, uczestnicy jakiejś imprezy itp. Sondę można przeprowadzić również na ulicy (ankieterzy zatrzymują przypadkowych przechodniów i zadają im pytanie dotyczące np. oceny aktualnego wydarzenia politycznego).
Sonda polega na zadaniu takim osobom jednego konkretnego pytania: czy podobają się im poglądy uczestników oglądanego programu, jak oceniają artykuł przeczytany na stronie internetowej itp. Osoby, które zechcą wziąć udział w sondzie, wybierają jedną z kilku możliwych odpowiedzi. Są one natychmiast zliczane, a wyniki podawane na bieżąco (np. przed zakończeniem programu lub stale pokazywane na stronie internetowej).
Źródło: Sonda (ang. opinion sound), dostępny w internecie: dobrebadania.pl [dostęp 25.11.2020 r.].
Tekst II
Sondaż (ang. survey)Sondaż to badanie prowadzone na losowych, reprezentatywnych próbach mieszkańców całego kraju lub wybranych miast i regionów. Sondaże są powszechnie wykorzystywane do ustalania społecznego poparcia dla partii i liderów partyjnych, zaufania do rządu i instytucji publicznych, oceny bieżącej sytuacji kraju, panujących obyczajów, norm, prawa itp.
Źródło: Sondaż (ang. survey), dostępny w internecie: dobrebadania.pl [dostęp 25.11.2020 r.].
prawda / fałsz
Sonda jest metodą naukową.
prawda / fałsz
Sondaż dostarcza wiarygodniejszych wyników opinii publicznej.
prawda / fałsz
Sonda jest przeprowadzana na reprezentatywnych próbach mieszkańców całego kraju.
prawda / fałsz
Wskaż, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
Sondaż jest badaniem bardziej złożonym (skomplikowanym) od sondy.
{#prawda} / {fałsz}
Sonda jest metodą naukową.
{prawda} / {#fałsz}
Sondaż dostarcza wiarygodniejszych wyników opinii publicznej.
{#prawda} / {fałsz}
Sonda jest przeprowadzana na reprezentatywnych próbach mieszkańców całego kraju.
{prawda} / {#fałsz}
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.
Tajemnice exit poll, czyli jak Ipsos obliczy wynik wyborów, który zobaczymy o 21. „Są nerwy”Piotr Pacewicz, OKO.press: Nerwy?
Dyr. Paweł Predko, Ipsos: Na pewno trochę tak.
My też będziemy się denerwować czekając o 21:00 na wyniki waszego sondażu tzw. exit poll, czyli „sondażu wyjścia”, bo badacie osoby wychodzące z lokali. Pan odpowiada za całą operację.
To mogą być jedne z trudniejszych wyborów, w jakich prowadziliśmy sondaż exit poll. Nasz stres nie wynika z braku zaufania do narzędzi, jakimi się posługujemy, ale z tego, że wynik jaki podamy w niedzielę o 21:00 może być niekonkluzywny. Wyjdzie nam np. 50,5 proc. głosów na Rafała Trzaskowskiego i 49,5 proc. na Andrzeja Dudę (lub odwrotnie) i odbiór medialny będzie od razu taki, że wygrał ten lub tamten.
Bez czekania choćby na late poll, który powinien być o godzinę wcześniej niż w czasie I tury, czyli koło północy, opinia publiczna uzna, że mamy już prezydenta i zaczną się komentarze. Po naszym exit poll w wyborach parlamentarnych 2019, gdzie trafiliśmy w wyniki PiS i KO z dokładnością 0,0 proc. i 0,1 proc. oczekiwania są takie, że exit poll to w zasadzie wynik wyborów.
Źródło: Piotr Pacewicz, Tajemnice exit poll, czyli jak Ipsos obliczy wynik wyborów, który zobaczymy o 21. „Są nerwy”, 12.07.2020 r., dostępny w internecie: oko.press [dostęp 25.11.2020 r.].
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Ostateczny wynik wyborów do organów władzy w Polsce zależy wyłącznie od głosów oddanych przez wyborców przy urnie, nie mają na niego wpływu prowadzone podczas głosowania badania opinii publicznej. | □ | □ |
| Dyrektor Ipsos podaje w wątpliwość rzetelność badań prowadzonych w ramach tzw. exit poll i late poll. | □ | □ |
| Wyniki sondaży prowadzonych w dniu głosowania, o którym mowa w przytoczonym fragmencie wywiadu, są niekonkluzywne ze względu na niewielką różnicę poparcia społecznego, jakim cieszą się obaj kandydaci. | □ | □ |
| Wyniki late poll podawane są wcześniej niż wyniki exit poll. | □ | □ |
| Exit poll to w zasadzie wynik wyborów. | □ | □ |
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj zadanie.
Makowski: „Sondażokracja. Jak nie zwariować w przedwyborczym wysypie sondaży?Finisz kampanii parlamentarnej upłynie – jak zwykle – pod znakiem sondażowych przepychanek. Która pracownia da więcej, która bardziej zaskoczy, jaki trend okaże się najbardziej miarodajny. A potem i tak wszystko ułoży się inaczej. Przywykliśmy do tego, dlaczego więc nadal wierzymy sondażom? „Najnowszy sondaż: opozycja – 49,97 proc., PiS – 43,44 proc. Kto będzie rządził?” – pyta wczorajszy „Super Express”. Na pierwszy rzut oka, sensacja. Opozycja miażdży PiS, w koalicji trzech partii odbiera Jarosławowi Kaczyńskiemu wymarzoną drugą kadencję – pozamiatane. A potem przychodzi metoda D'Hondta, za pomocą której wyborcze poparcie przekłada się na mandaty w parlamencie i wychodzi, że nic się nie zmienia. Prawo i Sprawiedliwość ma 234 mandaty, a opozycja 226 z 460 (jeden dla mniejszości niemieckiej).
Źródło: Marcin Makowski, Makowski: „Sondażokracja. Jak nie zwariować w przedwyborczym wysypie sondaży?, 4.10.2019 r., dostępny w internecie: opinie.wp.pl [dostęp 5.01.2021 r.].
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenie.
Makowski: „Sondażokracja. Jak nie zwariować w przedwyborczym wysypie sondaży?Dyskretny urok sondaży
Po co w takim razie podobne badania? Z jednej strony można powiedzieć, że pomimo swojej nieprecyzyjności, pełnią one istotną psychologicznie rolę, która wydaje się przez lata niezmienna. Odpowiadają na zapotrzebowanie partii politycznych do tworzenia, a nie opisywania rzeczywistości. W tym przypadku, choć brzmi to nieintuicyjnie, prawie 50 proc. dla opozycji na okładce tabloidu działa na korzyść partii rządzącej. Dlaczego? Ponieważ wzmacnia czynnik, który z innych – wewnętrznych badań – okazuje się najważniejszy dla ponownego zwycięstwa. Mobilizuje własny elektorat do głosowania, w nadziei, że widząc podobne słupki poparcia, poczuje się on zagrożony.
Właściwie we wszystkich wariantach, które zamówiła partia Jarosława Kaczyńskiego, niezmiennie wychodziła bowiem ta sama zależność – im większa mobilizacja, tym wyższy wynik – łącznie z opcją możliwości odrzucenia weta prezydenta. Bez strachu o odebranie „zdobyczy socjalnych”, wielu letnim wyborcom PiS‑u, jak kiedyś wyborcom Platformy - może nie zależeć na aktywnym udziale w głosowaniu. Pomyślą: „skoro wszystkie sondaże dają zwycięstwo, to o co mamy się bić”?
Źródło: Marcin Makowski, Makowski: „Sondażokracja. Jak nie zwariować w przedwyborczym wysypie sondaży?, 4.10.2019 r., dostępny w internecie: opinie.wp.pl [dostęp 5.01.2021 r.].
Przeczytaj tekst i rozwiąż zadanie.
Makowski: „Sondażokracja. Jak nie zwariować w przedwyborczym wysypie sondaży?Komu ufać, jak sprawdzać?
Warto również sprawdzać, kto robi badania. Często są to bowiem firmy powiązane personalnie z partiami politycznymi albo w przeszłości całkowicie nierzetelne. Cały proces trwa często długo i w momencie zbierania danych, mogą być one nieaktualne w chwili publikacji, ponieważ po drodze wydarzyła się istotna afera. Wynikiem, w bardzo prosty sposób da się też manipulować poprzez odpowiedni dobór pytań. Nie jest tajemnicą, że odpowiedź niezwykle często uwarunkowana jest sugestią, którą przemyca się na starcie. Na koniec warto jednak wrócić do banału, ale niczego lepszego w tej kwestii nie wymyślono. Bez względu na słupki poparcia konkretnych formacji, zawsze ostatecznie wybory są jedynym i miarodajnym sondażem. Często niewielkie zmiany poparcia na granicy błędu statystycznego (jak np. Wolność i Zjednoczona Lewica o włos poza Sejmem), mogą zmienić cały układ sceny politycznej w Polsce. Dlatego tak głośno trzeba powtarzać – nie wierzcie sondażom, wierzcie swojemu sumieniu i rozumowi. Do ostatniej minuty i ostatniej skreślonej kratki na karcie do głosowania, piłka w grze.
Źródło: Marcin Makowski, Makowski: „Sondażokracja. Jak nie zwariować w przedwyborczym wysypie sondaży?, 4.10.2019 r., dostępny w internecie: opinie.wp.pl [dostęp 5.01.2021 r.].