Sprawdź się
Na podstawie poglądów przedstawionych w poniższym tekście źródłowym wskaż jego autora.
List […] do fabrykanta w Huddersfield (1812)Dopiero co dostarczono mi informacji, że jest Pan posiadaczem tych nienawistnych maszyn trykotarskich. Moi ludzie pragną, bym napisał do Pana i ostrzegł, jak należy, aby Pan zniszczył je, i z tego powodu pragnę, aby Pan zrozumiał dobrze to, co piszę do Pana. Proszę przyjąć do wiadomości, że jeśli nie zostaną one zniszczone do końca następnego tygodnia, polecę jednemu z mych poruczników, by na czele 300 ludzi zburzył je. A nadto proszę przyjąć do wiadomości, że jeśli doprowadzi Pan sprawę tak daleko, to pomnożymy Pańskie nieszczęścia paląc Pańskie budynki do gruntu.
Źródło: List […] do fabrykanta w Huddersfield (1812). Cytat za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 23, Przewrót przemysłowy i walka o przemiany demokratyczne w Anglii w latach 1770–1848, oprac. H. Katz, Warszawa 1961, s. 26.
- Adam Smith
- Charles Fourier
- Claude Henri de Saint-Simon
- John Stuart Mill
- Ned Ludd
- Robert Owen
Rozstrzygnij, czy treść cytowanego niżej źródła jest zgodna z programem czartystów.
Prawdziwą przyczyną wymogu własności jako kwalifikacji wyborczej jest wykluczenie osób znajdujących się w tak nędznej sytuacji, że uznaje się je za nie posiadające własnej woli. Gdyby takie osoby miały prawo głosu, znajdowałyby się pod pokusą odstąpienia go pod takim czy owym niewłaściwym wpływem. To dałoby człowiekowi wielkiemu, przebiegłemu lub mającemu większy udział w wyborach, niż godzi się to z powszechną wolnością.
Cytat za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 23, Przewrót przemysłowy i walka o przemiany demokratyczne w Anglii w latach 1770–1848, oprac. H. Katz, Warszawa 1961, s. 17.
Rozstrzygnięcie:
- tak
- nie
Zdefiniuj terminy „burżuazja” i „proletariat”. Przypomnij, do jakiej warstwy ludności starożytnego Rzymu odnosił się drugi z nich.
Wskaż zmiany społeczne spowodowane przez uprzemysłowienie w drugiej połowie XIX wieku.
- bogacenie się mieszczaństwa
- wpływ przedsiębiorców na sprawowanie rządów
- narastanie natomiast frustracji robotników,
- konflikt burżuazji i proletariatu
- urbanizacja
- wyludnianie wsi
- rozwój turystyki
- upowszechnienie się czasu wolnego
- poprawa poziomu życia
Przedstaw główne nurty myśli socjalistycznej. Czy rozróżnienie między socjalizmem utopijnym a naukowym uważasz za zasadne i dlaczego?
Zapoznaj się z tabelą i wykonaj polecenia.
Przeciętne wykorzystanie przez Amerykanów czasu w ciągu doby (w godzinach) | |||
|---|---|---|---|
Czynność | ok. 1880 r. | ok. 1995 r. | ok. 2040 r. (prognoza) |
Sen | 8,0 | 8,0 | 8,0 |
Posiłki, higiena | 2,0 | 2,0 | 2,0 |
Prace domowe | 2,0 | 2,0 | 2,0 |
Droga do pracy | 1,0 | 1,0 | 0,5 |
Praca* | 8,5 | 4,7 | 3,8 |
Choroby | 0,7 | 0,5 | 0,5 |
Razem | 22,2 | 18,2 | 16,8 |
Pozostały czas | 1,8 | 5,8 | 7,2 |
* Około 1880 r. praca zajmowała Amerykanom 3109 godzin rocznie (64 godziny tygodniowo), święta – siedem dni (poza niedzielami), choroby zaś – 18 dni. W połowie lat 90. XX w. pracowali oni 1730 godzin rocznie (37,5 godziny tygodniowo), 28 dni spędzali na urlopie, a 14 dni chorowali. Prognozy na 2040 r. przewidują 1400 godzin pracy rocznie (30 godzin tygodniowo), 30 dni urlopu oraz 12 dni chorobowych.
Zapoznaj się z fragmentem Manifestu komunistycznego Marksa i Engelsa, a następnie wykonaj polecenie.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dl3VID6Rn
Nagranie dźwiękowe lekcji pod tytułem Karol Marks, Fryderyk Engels, Manifest komunistyczny (fragment).
Karol Marks, Fryderyk Engels, Manifest komunistyczny (fragment)
Widmo krąży po Europie – widmo komunizmu. Wszystkie potęgi starej Europy połączyły się w świętej nagonce przeciw temu widmu: papież i car, Metternich i Guizot, francuscy radykałowie i niemieccy policjanci. […]
Historia wszystkich dotychczasowych społeczeństw jest historią walk klasowych. Wolny i niewolnik, patrycjusz i plebejusz, feudał i chłop poddany, majster cechowy i czeladnik, krótko mówiąc – ciemiężcy i ciemiężeni pozostawali w stałym do siebie przeciwieństwie, prowadzili nieustanną, już to ukrytą, już to jawną walkę, która za każdym razem kończyła się rewolucyjnym przeobrażeniem całego społeczeństwa albo wspólną zagładą walczących klas. […]
Nasza epoka, epoka burżuazji, wyróżnia się jednak tym, że uprościła przeciwieństwa klasowe. Całe społeczeństwo rozszczepia się coraz bardziej na dwa wielkie wrogie obozy, na dwie wielkie, wręcz przeciwstawne sobie klasy: burżuazję i proletariat. […]
Ale rynki wciąż się rozszerzały, wciąż wzrastało zapotrzebowanie. Manufaktura również już nie wystarczała. Wówczas para i maszyny zrewolucjonizowały produkcję przemysłową. Miejsce manufaktury zajął nowoczesny wielki przemysł, miejsce przemysłowego stanu średniego zajęli przemysłowcy‑milionerzy, dowódcy całych armii przemysłowych, nowocześni burżua. […]
W miarę jak rozwija się burżuazja, tzn. kapitał, rozwija się proletariat, klasa nowoczesnych robotników, którzy dopóty tylko istnieć mogą, dopóki znajdują pracę, i którzy pracę tylko znajdują dopóty, dopóki ich praca pomnaża kapitał. Ci robotnicy zmuszeni są do sprzedawania się od sztuki, są towarem jak każdy inny artykuł handlu, toteż na równi z innymi towarami podlegają wszelkim zmiennościom konkurencji, wszelkim wahaniom rynku. Praca proletariuszy na skutek rozpowszechnienia się maszyn i podziału pracy zatraciła wszelkie cechy samodzielności, a wraz z tym wszelki powab dla robotnika. Staje się on zwykłym dodatkiem do maszyny, wymaga się odeń tylko czynności najprostszych, najbardziej jednostajnych, do wyuczenia się najłatwiejszych. Koszt robotnika ogranicza się zatem niemal wyłącznie do środków żywności niezbędnych do jego utrzymania i zachowania jego gatunku. A cena towaru, a więc również pracy, równa się kosztom jego produkcji. Dlatego w miarę jak praca staje się coraz bardziej odstręczająca, zmniejsza się płaca. […]
Proletariusz jest pozbawiony własności: jego stosunek do żony i dzieci nie ma już nic wspólnego z burżuazyjnymi stosunkami rodzinnymi; nowoczesna praca przemysłowa, nowoczesne jarzmo kapitału, takie samo w Anglii, jak we Francji, w Ameryce, jak w Niemczech, starło zeń wszelki charakter narodowy. Prawo, moralność, religia to dla niego przesądy burżuazyjne, za którymi kryją się określone interesy burżuazji. […]
Proletariat, najniższa warstwa obecnego społeczeństwa, nie może się wydźwignąć, nie może się wyprostować, nie wysadzając w powietrze całej nadbudowy warstw stanowiących oficjalne społeczeństwo. […]
Wraz z rozwojem wielkiego przemysłu usuwa się przeto spod nóg burżuazji sama podstawa, na której wytwarza ona i przywłaszcza sobie produkty. Wytwarza ona przede wszystkim swoich własnych grabarzy. Jej zagłada i zwycięstwo proletariatu są równie nieuniknione. […]
Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!
Indeks górny Źródło: Historia doktryn politycznych. Materiały źródłowe, praca zbiorowa, Warszawa 1972, s. 169, tłum. I. Koberdowa. Indeks górny koniecŹródło: Historia doktryn politycznych. Materiały źródłowe, praca zbiorowa, Warszawa 1972, s. 169, tłum. I. Koberdowa.
Wskaż, w których miejscach przytoczonego fragmentu Manifestu komunistycznego Karol Marks i Fryderyk Engels odwołują się wprost lub pośrednio do koncepcji walki klas.
Uwaga! Pamiętaj, żeby zaznaczać każde słowo oddzielnie.
odwołania
Widmo krąży po Europie – widmo komunizmu. Wszystkie potęgi starej Europy połączyły się w świętej nagonce przeciw temu widmu: papież i car, Metternich i Guizot, francuscy radykałowie i niemieccy policjanci. […]
Historia wszystkich dotychczasowych społeczeństw jest historią walk klasowych. Wolny i niewolnik, patrycjusz i plebejusz, feudał i chłop poddany, majster cechowy i czeladnik, krótko mówiąc – ciemiężcy i ciemiężeni pozostawali w stałym do siebie przeciwieństwie, prowadzili nieustanną, już to ukrytą, już to jawną walkę, która za każdym razem kończyła się rewolucyjnym przeobrażeniem całego społeczeństwa albo wspólną zagładą walczących klas. […]
Nasza epoka, epoka burżuazji, wyróżnia się jednak tym, że uprościła przeciwieństwa klasowe. Całe społeczeństwo rozszczepia się coraz bardziej na dwa wielkie wrogie obozy, na dwie wielkie, wręcz przeciwstawne sobie klasy: burżuazję i proletariat. […]
Ale rynki wciąż się rozszerzały, wciąż wzrastało zapotrzebowanie. Manufaktura również już nie wystarczała. Wówczas para i maszyny zrewolucjonizowały produkcję przemysłową. Miejsce manufaktury zajął nowoczesny wielki przemysł, miejsce przemysłowego stanu średniego zajęli przemysłowcy‑milionerzy, dowódcy całych armii przemysłowych, nowocześni burżua. […]
W miarę jak rozwija się burżuazja, tzn. kapitał, rozwija się proletariat, klasa nowoczesnych robotników, którzy dopóty tylko istnieć mogą, dopóki znajdują pracę, i którzy pracę tylko znajdują dopóty, dopóki ich praca pomnaża kapitał. Ci robotnicy zmuszeni są do sprzedawania się od sztuki, są towarem jak każdy inny artykuł handlu, toteż na równi z innymi towarami podlegają wszelkim zmiennościom konkurencji, wszelkim wahaniom rynku. Praca proletariuszy na skutek rozpowszechnienia się maszyn i podziału pracy zatraciła wszelkie cechy samodzielności, a wraz z tym wszelki powab dla robotnika. Staje się on zwykłym dodatkiem do maszyny, wymaga się odeń tylko czynności najprostszych, najbardziej jednostajnych, do wyuczenia się najłatwiejszych. Koszt robotnika ogranicza się zatem niemal wyłącznie do środków żywności niezbędnych do jego utrzymania i zachowania jego gatunku. A cena towaru, a więc również pracy, równa się kosztom jego produkcji. Dlatego w miarę jak praca staje się coraz bardziej odstręczająca, zmniejsza się płaca. […]
Proletariusz jest pozbawiony własności: jego stosunek do żony i dzieci nie ma już nic wspólnego z burżuazyjnymi stosunkami rodzinnymi; nowoczesna praca przemysłowa, nowoczesne jarzmo kapitału, takie samo w Anglii, jak we Francji, w Ameryce, jak w Niemczech, starło zeń wszelki charakter narodowy. Prawo, moralność, religia to dla niego przesądy burżuazyjne, za którymi kryją się określone interesy burżuazji. […]
Proletariat, najniższa warstwa obecnego społeczeństwa, nie może się wydźwignąć, nie może się wyprostować, nie wysadzając w powietrze całej nadbudowy warstw stanowiących oficjalne społeczeństwo. […]
Wraz z rozwojem wielkiego przemysłu usuwa się przeto spod nóg burżuazji sama podstawa, na której wytwarza ona i przywłaszcza sobie produkty. Wytwarza ona przede wszystkim swoich własnych grabarzy. Jej zagłada i zwycięstwo proletariatu są równie nieuniknione. […]
Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!
Dlaczego rewolucja jest, zdaniem autorów Manifestu komunistycznego, nieuchronna?