Sprawdź się
Rozpoznaj i scharakteryzuj bohatera wiersza oraz osobę mówiącą w utworze Melodia mgieł nocnych Kazimierza Przerwy‑Tetmajera.
czucie, postrzeganie, współodczuwanie, łączenie i przekształcanie różnych wrażeń zmysłowych; w psychologii – pojawienie się przy określonym bodźcu zmysłowym (np. słuchowym) wrażeń zmysłowych innego rodzaju (np.: wzrokowych czy dotykowych). Mechanizm synestezji stanowi motywację wielu zjawisk z zakresu językowego symbolizmu dźwiękowego. W mowie potocznej, a przede wszystkim w poezji synestezja przejawia się w zmetaforyzowanych wyrażeniach, w których pewne doznania zmysłowe są przedstawione w kategoriach właściwych innym zmysłom (np. słodkie wonie, dotyk ciszy, błękitna nuta, gęsta ciemność) bądź w których zakres stosowania kategorii zmysłowych ulega rozszerzeniu przez powiązanie ich z pojęciami abstrakcyjnymi (np. czarna rozpacz, gorzkie doświadczenie, krzyk duszy). Jednym z charakterystycznych rodzajów synestezji jest barwne słyszenie. Ujęcia synestezyjne mogą być podstawą rozbudowanych obrazów poetyckich, np.
Zimne światło skurczone do listka
Ostatniego na brzozie
Odleciało bladożółte we mgłę
Indeks dolny (J. Przyboś, Sen i przebudzenie.) Indeks dolny koniec(J. Przyboś, Sen i przebudzenie.)
Szczególną wartość poznawczą przyznawała synestezji poetyka symbolizmu.
Wyjaśnij, w jakim celu poeta zastosował synestezyjność w wierszu Melodia mgieł nocnych.
Na podstawie całego wiersza Melodia mgieł nocnych wyjaśnij znaczenie i funkcję tytułu tego tekstu lirycznego.
Wpływy jakiego kierunku literackiego można zauważyć w poniższym fragmencie opowiadania Zimowe panny albo o Maćku, który przepadł w górach?
Zimowe panny albo o Maćku, który przepadł w górachPonad nim skały ogromne, białe od śniegów i czarne, gdzie śniegi spłynęły , i – niebo niebieskie, złotobłękitne, pełne blasku i białych, lotnych, pierzastych obłoków, chmurek i mgieł…
Na podstawie znanych ci fragmentów zbioru opowiadań Na Skalnym Podhalu opisz w 100 słowach przedstawioną w nich mentalność górali.
W opowiadaniu Jak Jasiek z Ustupu, Hanusia od Królów i Marta Uherczykówna z Liptowa śpiewali w jedno słoneczne rano ku sobie pojawia się pieśń autorstwa Kazimierza Przerwy‑Tetmajera, która często była uważana za utwór ludowego pochodzenia. W rozprawce na 200 słów odpowiedz, co mogło skłaniać czytelników do takiej interpretacji.
Jak Jasiek z Ustupu, Hanusia od Królów i Marta Uherczykówna z Liptowa śpiewali w jedno słoneczne rano ku sobieHej Krywaniu, Krywaniu
wysoki!
Płyną, lecą spod ciebie
potoki! –
Tak się leją moje łzy
jak one,
hej łzy moje, łzy niezapłacone…Hej Krywaniu, Krywaniu
wysoki!
Płyną, lecą nad tobą
obłoki –
Tak się toczy moja myśl
jak one,
hej te myśli, te myśli stracone…Hej Krywaniu, Krywaniu
wysoki!
Idzie od cię szum lasów
głęboki,
a mojemu idzie żal kochaniu – –
hej Krywaniu, Krywaniu, Krywaniu!...
Czy o obrazowaniu w poniższym fragmencie opowiadania Tetmajera Zimowe panny albo o Maćku, który przepadł w górach można powiedzieć, że jest ono impresjonistyczne?
Zimowe panny albo o Maćku, który przepadł w górachI wszedł w las, co domu jego niedaleko był, a tu wode ze źródła bije, czysta, rzeźwa i ogromna. Napił się jej Maciek, przyklęknąwszy, ręką – zimna była, jak lód. Od tej wody coś dziwnego w nim się stało. Jakby zatęgło, zalodniało w nim wnętrze i jakby zalodziła się w nim głowa. Coś jasnego, ostrego, świetlanego wypełniło mu ciemię. – Cyk słońce we łbie dostał, cy co? – pomyślał.
I niesłychana jasność strzeliła mu przez oczy. Wszystko, każda trawa, każda gałązka nabrała wyrazistości po prostu krysztalnej. – Tak jak kieby mi gwiazdy do ocy wprawił – myślał.
I serce go nie bolało wcale, że szedł i nawet nie pamiętał o tym, że chory był i łazić nie mógł od lat dwudziestu.
Gdy minął las, południe było. Olbrzymie upłazy zielone już jaśniały pośród smreków na turniach. A gdy minął upłaz, wydobył się na zwał kamienny, a za tym zwałem zieleniała znów do słońca jakoby łączka, potokiem przerwana na dwie nierówne części, mały skrawek i większą płasienkę. I głazy potężne leżały nad potokiem, a gdy Maciek dotknął ich ręką, uczuł, że są ciepłe od słońca.
Wybierz jedno z opowiadań zbioru Na Skalnym Podhalu i opisz charakter głównego bohatera. Zastanów się, czy jego cechy są typowe dla przedstawicieli ludu góralskiego.