Sprawdź się
A spod korzeni jadowitych ziół,, 2.
spod kęp sitowia i trzciny, i traw,
z rowów, przepadlisk, wądolców i jam,
pokrytych opalowym szkliwem zgniłych wód,
zaczyna wypełzywać żmij skłębiony płód:
czarne pijawki, zielone jaszczury
wiją się naprzód wpław
i oplatają kręgami śliskiemi męczeńskich krzyży smutne miliardy,
z bagnistej wyrosłe ziemi,
zapadłe w bagnisty kał…
Biada!... Pierś światów, przed chwilą tak żywa,, 3.
kona pod strasznym ciężarem…
Olbrzymy świerków padają strzaskane;
las się położył na skalisty zrąb;
węże kosówek, wyprężywszy ciała
w kurczach śmiertelnych, drętwieją bezwładne;
wrzos na granitów podścielisku szarem
spełznął na wieki;
kozice stromą oblepiły ścianę
i patrząc trwożnie w bezmierny, daleki,
w ten nieskończony chaos mgieł i cieni,
runęły w żlebny grób…
Pańskiego gniewu dzień,, 4.
w którym w pożarach spokojnego słońca
szatańskim chichotem płoną
świeże, niezwiędłe róże
grzechu i winy!
A kto mnie stworzył na to, ażebym w tej chwili,kryzys środowiska materialnego Możliwe odpowiedzi: 1.
odziany potępienia podartą żałobą,
kawałek kiru, zdjętym z mar Twojego świata,
wił się i czołgał przed Tobą,
i martwym, osłupiałym z przerażenia okiem
strasznego Sądu wyławiał płomienne,
świat druzgocące rozkazy?
A spod korzeni jadowitych ziół,, 2.
spod kęp sitowia i trzciny, i traw,
z rowów, przepadlisk, wądolców i jam,
pokrytych opalowym szkliwem zgniłych wód,
zaczyna wypełzywać żmij skłębiony płód:
czarne pijawki, zielone jaszczury
wiją się naprzód wpław
i oplatają kręgami śliskiemi męczeńskich krzyży smutne miliardy,
z bagnistej wyrosłe ziemi,
zapadłe w bagnisty kał…
Biada!... Pierś światów, przed chwilą tak żywa,, 3.
kona pod strasznym ciężarem…
Olbrzymy świerków padają strzaskane;
las się położył na skalisty zrąb;
węże kosówek, wyprężywszy ciała
w kurczach śmiertelnych, drętwieją bezwładne;
wrzos na granitów podścielisku szarem
spełznął na wieki;
kozice stromą oblepiły ścianę
i patrząc trwożnie w bezmierny, daleki,
w ten nieskończony chaos mgieł i cieni,
runęły w żlebny grób…
Pańskiego gniewu dzień,, 4.
w którym w pożarach spokojnego słońca
szatańskim chichotem płoną
świeże, niezwiędłe róże
grzechu i winy!
A kto mnie stworzył na to, ażebym w tej chwili,
odziany potępienia podartą żałobą,
kawałek kiru, zdjętym z mar Twojego świata,
wił się i czołgał przed Tobą,
i martwym, osłupiałym z przerażenia okiem
strasznego Sądu wyławiał płomienne,
świat druzgocące rozkazy?
Wypisz z hymnu Dies irae Jana Kasprowicza przynajmniej pięć różnych określeń użytych do nazwania śmierci.
Sformułuj własną definicję terminu „katastrofizm”.
Poszukaj w Apokalipsie św. Jana źródeł inspiracji dla zacytowanych fragmentów Dies irae Jana Kasprowicza. Podaj odpowiednie wersety.
Szum się wielki stał dokoła,
Kiedy surma archanioła
Na ostatni Sąd zawoła.
. APOKALIPSA ŚW. JANA (Uzupełnij). @2.
Enoch i Eliasz z proroczymi księgi
przyszli obwieścić szalonemu światu
Pańskiego gniewu moc.
Lecz nim zdołali rozedrzeć swój płaszcz,
nim głos wytrysnął z przepełnionych łon,
padli w zamęcie spadających gwiazd,
zgaśli jak słońca,
na to wzniecone w przedpoczątkach bytu,
ażeby zgasły… Amen.
. APOKALIPSA ŚW. JANA (Uzupełnij). @3.
Niewiasta z rozpaczliwym krzykiem rodzi dziecię,. APOKALIPSA ŚW. JANA (Uzupełnij). @4.
Ty duszę jego grzechu oblewasz hyzopem
i sądzisz! Kyrie elejson!
Dwujęzycznego smoka,. @2.
Szatana o trzech grzbietach zwalczył w wielkim boju
archanioł pański, Michał, i zginął w otchłani.
Amen.
Enoch i Eliasz z proroczymi księgi
przyszli obwieścić szalonemu światu
Pańskiego gniewu moc.
Lecz nim zdołali rozedrzeć swój płaszcz,
nim głos wytrysnął z przepełnionych łon,
padli w zamęcie spadających gwiazd,
zgaśli jak słońca,
na to wzniecone w przedpoczątkach bytu,
ażeby zgasły… Amen.
. APOKALIPSA ŚW. JANA (Uzupełnij).
Podaj tytuły i nazwiska autorów trzech utworów literackich o wątkach katastroficznych innych niż Dies irae Jana Kasprowicza.
Moja pieśń wieczornaKrzywdym ja bratu nie przebaczył,
choć sam krzywdziłem – jak oszust!
Pogardę niosłem tłumowi,
jego sczerniałym, spracowanym dłoniom,
jego łachmanom, przesyconym potem!
Ornat na siebie kładłem i koronę
i wziąwszy jabłko do ręki i berło,
kazałem klękać przed swymi rozkazy,
jakby nie było Twego majestatu!
Moja to wina, moja wielka wina!
Okręty słałem na spienione morza, a w bitwach, w moim wszczynanych imieniu,
tysiące kładły się we krwi swej własnej,
a wszak Ty jeden masz prawo
na życie człeka wydawać wyroki!...
Moja to wina, moja wielka wina!
Karz mnie!
Bom ci ja człowiek skazany na karę,
bo dzień mój przygasa,
a zorza jego się krwawi
i świat się mój pali!
Bo dawno już przyszedł czas –
moja to wina, moja wielka wina –
gdzie miłość i spokój
nie były ogniem trawiącym
ani zabójczą tęsknicą,
ani kamiennym, ślepym przerażeniem…Źródło: Jan Kasprowicz, Moja pieśń wieczorna, Kraków 1990, s. 220.
W 300 słowach wyjaśnij, na czym polega katastrofizm zacytowanego fragmentu powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza Nienasycenie.
Nienasycenie[fragment]
– [...] Otóż, panowie, należy się panom parę słów wyjaśnienia co do naszych celów i metod. Rzecz jest prosta, jak konstrukcja naszego modlitewnego młynka: nie umiecie sobą rządzić i jesteście rasowo wyczerpani. My umiemy; nasza uśpiona od wieków inteligencja ocknęła się, dostawszy raz w ręce wasz genialny alfabet. Nasza nauka stanęła od razu wyżej niż wasza. Odkryliśmy to właśnie, że wy urządzić się nie umiecie, a my umiemy. Każdy kraj ma swój idealny układ, w którym największą może osiągnąć wydajność. Dowodem naszej wyższości jest organizacja nasza i innych pokrewnych nam ludów. Musimy was nauczyć. Polityka nie istnieje dla nas jako taka – chodzi o naukowo zorganizowaną i uregulowaną wytwórczość. Urządzimy was i będziecie szczęśliwi. Nie chodzi o cofnięcie kultury, jako takie, tylko o trampolinę do skoku. Jakie będą możliwości dobrze gospodarczo urządzonej ludzkości, nawet my nie jesteśmy w stanie przewidzieć. Może tylko zostanie uszczęśliwiona, a wszystkie formy twórczości będą musiały zaniknąć – trudno. I tak będzie to wiele, bardzo wiele.
Źródło: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Nienasycenie, oprac. J. Degler, L. Sokół, Warszawa 1996, s. 599.
Poszukaj we współczesnej kulturze popularnej dzieł o wydźwięku katastroficznym. Przygotuj się do dyskusji na ich temat.