Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Tekst źródłowy do ćwiczeń

Adam Naruszewicz Balon

Gdzie bystrym tylko orzeł polotem
Pierzchliwe pogania ptaki.
A gniewny JowiszJowiszJowisz ognistym grotem
Powietrzne przeszywa szlaki,

Niezwykłych ludzi zuchwała para,
Zwalczywszy natury prawa,
Wznawia tor klęską sławny IkaraIkarIkara
I na podniebiu już stawa.

Nabrzmiały kruszców zgorzałym duchemkruszców zgorzałym duchemkruszców zgorzałym duchem,
Krąg lekkiej przodkuje łodzi,
Los dla niej rudlemrudlemrudlem, nici łańcuchem,
Z wiatrami za pasy chodzi.

Już im te złotą wyniosłe pychą
Mocarskich siedlisk ogromy
W gruzów nikczemnych potrząskęw gruzów nikczemnych potrzaskęW gruzów nikczemnych potrząskę lichą
Wzrok przeistoczył poziomy.

Król, wódz, senator, kmieć pracowity,
Czy rządzi, czy ryje ziemię,
W błahych się zlepkach czołga ukryty,
Jak drobne robaczków plemię.

W strumyk dziecinnym palcem na stole
Z kilku kropel zakreślony,
Ledwo się sączy na tym padole
Nurt szumnej Wisły, zmieniony.

Gminie, ku rzadkiej zbiegły zabawce,
Jakież ci cuda mózg kryśli?
Ty sobie roisz czary, latawcelatawcelatawce:
Filozof inaczej myśli.

Choć się natura troistym grodzi
Ze stali murów opasem,
Rozum człowieczy wszędy przechodzi,
Niezłomny pracą i czasem.

Tymi on wsparty, bory wędrownebory wędrownebory wędrowne
Burzliwym morzom poruczył,
Wydarł z otchałni kruszce kosztowne
skakać głazy nauczyłskakać głazy nauczyłskakać głazy nauczył.

Zbywają dzikiej mocy żywioły
Pod jego dzielnym rozkazem,
Leniwe woda opuszcza doływoda opuszcza doływoda opuszcza doły,
A góry ścielą się płazem.

Tego się styru w pogodnej porze
Gdy ujął mężny SarmataSarmataSarmata,
Choć go opuścił i wiatr i zorze,
Już wolniej sobie polata.

Wszystko zwyciężysz, łódko szlachetnałódko szlachetnałódko szlachetna,
Na ciosy przeciwne twarda;
Statek twój sława uwieczni świetna
Chlubniej niż podróż .

2 Źródło: Adam Naruszewicz, Balon, [w:] Oda w poezji polskiej. Antologia, oprac. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 2009, s. 92–95.
Jowisz
Ikar
kruszców zgorzałym duchem
rudlem
w gruzów nikczemnych potrzaskę
gmin
latawce
bory wędrowne
skakać głazy nauczył
woda opuszcza doły
Sarmata
łódko szlachetna
Blanchard
1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1

Uzasadnij, że wiersz Balon Adama Naruszewicza jest przykładem liryki pośredniej, ale występują w nim również elementy liryki zwrotu do adresata.

RCHSoQBf2r3Lf
1. (Uzupełnij) 2. (Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 2

Za pomocą siedmiu sformułowań określ, jaki nastrój panuje w wierszu Balon.

RuWnFxpuGSx5g
(Uzupełnij).
111
Ćwiczenie 3

Zbadaj budowę wiersza Adama Naruszewicza Balon.

R1eokfwgWdjcy
Liczba strof (Uzupełnij) Liczba wersów w strofach (Uzupełnij) Liczba sylab w poszczególnych wersach (Uzupełnij) Układ rymów (Uzupełnij) Sformułuj wniosek dotyczący budowy wiersza „Balon" (Uzupełnij).
RnnSXFZF6Nft11
Ćwiczenie 4
Zaznacz elementy charakterystyczne dla nurtu okolicznościowego poezji oświecenia zastosowane w wierszu Balon. Możliwe odpowiedzi: 1. podanie w tytule opisywanego wydarzenia o charakterze publicznym, 2. temat o ważnej społecznie randze, 3. prognoza na przyszłość, 4. elementy retoryczne, 5. wskazanie imienia i nazwiska lub tytułu adresata wypowiedzi, 6. zwrot do muzy w inwokacji, 7. perswazja
1
RJk1J2jQvED7K21
Ćwiczenie 5
Wskaż co najmniej trzy przykłady kunsztownego konstruowania zdań w utworze Balon.
Źródło: domena publiczna.
2
Ćwiczenie 5
R1FbLTCxN8pxQ
(Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 6
R1eR0Y5Y6AKP3
Określ, jakie funkcje w wierszu Balon pełnią następujące peryfrazy: 1. Gdzie bystrym tylko orzeł polotem Pierzchliwe pogania ptaki. A gniewny Jowisz ognistym grotem Powietrzne przeszywa szlaki”, 2. „Niezwykłych ludzi zuchwała para, Zwalczywszy natury prawa, Wznawia tor klęską sławny Ikara I na podniebieniu już stawa”, 3. „Już im te złotą wyniosłe pychą Mocarskich siedlisk ogromy W gruzów nikczemnych potrząskę lichą Wzrok przeistoczył poziomy” 4. „W strumyk dziecinnym palcem na stole Z kilku kropel zakreślony, Ledwo się sączy na tym padole Nurt szumnej Wisły, zmieniony”
31
Ćwiczenie 7

W trzech punktach udowodnij, że w wierszu Balon podmiot liryczny pełni rolę autorytetu realizującego typowe dla epoki oświecenia cele moralistyczno‑wychowawcze.

RhwyZYRFQbrx0
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Uzasadnij, że wiersz Balon zawiera apoteozę ludzkiego rozumu.

R1EEaZfk5akdz
(Uzupełnij).
Praca domowa

Na podstawie analizy fragmentu Lalki Bolesława Prusa oraz wiersza Balon Adama Naruszewicza wyjaśnij, co fascynuje człowieka w nauce.

Bolesław Prus Lalka

[fragment]

Wszakże pan myślał kiedyś o machinach latających?… Nie o kierowaniu balonami, które są lżejsze od powietrza, bo to błazeństwo, ale — o locie machiny ciężkiej, napełnionej i obwarowanej jak pancernik?… Czy pan rozumie, jaki nastąpiłby przewrót w świecie po podobnym wynalazku?… Nie ma fortec, armii, granic… Znikają narody, lecz za to w nadziemskich budowlach przychodzą na świat istoty podobne do aniołów lub starożytnych bogów… Już ujarzmiliśmy wiatr, ciepło, światło, piorun… Czy więc nie sądzisz pan, że nadeszła pora nam samym wyzwolić się z oków ciężkości?… To idea leżąca dziś w duchu czasu… Inni już pracują nad nią; mnie ona dopiero nasyca, ale od stóp do głów… Co mnie ciotka z jej radami i prawidłami dobrego tonu!… Co mnie żeniaczka, kobiety, a nawet mikroskopy, stosy i lampy elektryczne?… Oszaleję albo… przypnę ludzkości skrzydła…”.

3 Źródło: Bolesław Prus, Lalka, t. I, Kraków 2005, s. 157–158.