Roman Wołoszyński Tadeusza Mikulskiego rozprawa o hymnie Święta miłości kochanej ojczyzny

W porównaniu z innymi wierszami patriotycznymi tego okresu — nasyconymi aluzjami aktualnymi lub komentującymi konkretne zdarzenia polityczne — Hymn odznacza się charakterem ogólnym, nieprzywiązanym do żadnego szczególnego wypadku historycznego. To uczyniło go operatywnym, dało mu wielką zdolność obsługiwania różnych epok historycznych i wyrażania tych samych uczuć różnych pokoleń. Będąc pozbawionym aluzji aktualnych, jest przecież Hymn jako całość ogólną aluzją do sytuacji historycznej narodu polskiego w czasach po pierwszym rozbiorze. W porównaniu z artykułami monitorowymiIndeks górny 111 Indeks górny koniec¹¹¹ stwierdzamy znamienne przesunięcie akcentów: o ile tam przeważa dyskurs o istocie patriotyzmu i obowiązkach obywatela w jego codzienności, to w Hymnie akcent pada na pierwiastek heroizmu wymaganego od obywateli w czasach decydujących dla bytu narodowego. Równocześnie — w przeciwieństwie do Mazurka Dąbrowskiego i MarsyliankiIndeks górny 222 Indeks górny koniec²²² — zwraca w Hymnie uwagę jego charakter bierny. To nie wezwanie bojowe lub wołanie o wzmożoną aktywność, lecz konsolacjaIndeks górny 333 Indeks górny koniec³³³ patriotyczna, próba wskazania możliwości rekompensaty cierpień, których już wtedy, po raz pierwszy w naszej nowszej historii, nie mogli uniknąć ludzie zaangażowani w obronę podstawowych wartości narodowych, jak niezawisłość, suwerenność i prawo do swobodnego kształtowania swego bytu zbiorowego. W tym charakterze Apostrofa odpowiadała czasom rozbiorów, kiedy to więcej zależało od wytrwałości i stałości przekonań niż od jednorazowego heroicznego porywu. Apostrofa miała na celu uświęcenie cierpień dla dobra kraju; jest ona jak gdyby przeznaczona na pociechę ludziom, którzy miłość ojczyzny muszą stwierdzić zdolnością do niezwykłych poświęceń, wytrwałością w cierpieniach i godnością w klęskach i nędzy. Krasicki, pisząc Hymn, miał zapewne w pamięci doświadczenia okresu konfederacji barskiej, porwanie senatorów, gwałty wojsk obcych na ludności polskiej oraz pierwsze deportacje na Sybir. W ten sposób zasadnicza treść i problematyka życia porozbiorowego znajduje swoje analogie już w pierwszych latach panowania Stanisława Augusta i pod piórem Krasickiego powołała do życia poezję cierpień za ojczyznę, poezję kajdan i blizn chwalebnych.

C3 Źródło: Roman Wołoszyński, Tadeusza Mikulskiego rozprawa o hymnie Święta miłości kochanej ojczyzny, „Pamiętnik Literacki” 1959, nr 3-4, s. 74–75.

Marian Przedpełski Bogurodzica i inne pieśni polskie do końca XVIII w.

Wspaniała apostrofa Krasickiego była z pewnością tekstem nadającym się na hymn państwowy, lecz że miała charakter świecki, a nie religijny i zarazem niemonarchiczny wzoru angielskiego (God save the KingIndeks górny 444 Indeks górny koniec⁴⁴⁴), było wówczas jeszcze nie do pomyślenia uznanie jej za pieśń ojczystą. A poza tym utwór Ignacego Krasickiego, napisany w 1774 r. dla Szkoły Rycerskiej, „Święta miłości kochanej Ojczyzny” miał wprawdzie charakter narodowy, lecz słowa jego były raczej chłodne i przemawiały bardziej do rozumu niż do serca, toteż nie wzbudził większego zainteresowania. Poza tym sam fakt, że pieśń ta wiązała się ze Szkołą Rycerską utworzoną przez ostatniego króla, z którego imieniem łączono utratę niepodległości, podważył później możliwość jej rozpowszechnienia po rozbiorach, chociaż znana była wśród młodzieży w latach XIX i XX wieku. Stała się ona nawet pieśnią popularną, gdy melodię do wiersza Krasickiego ułożył Wojciech Sowiński.

C4 Źródło: Marian Przedpełski, Bogurodzica i inne pieśni polskie do końca XVIII w., „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne” 1997, t. 11, s. 28–29.