Helen Miller Bailey, Abraham P. Nasatir Dzieje Ameryki Łacińskiej

Złoto i srebro były tą przynętą, która przede wszystkim przyciągała wielu Hiszpanów do Nowego Świata. Górnictwo stało się jednym z wielkich przemysłów Ameryki Łacińskiej. Królowie interesowali się jego rozwojem i już we wczesnym okresie wydawali dekrety o posiadaniu przez króla praw do podglebia wszystkich gruntów rolnych. […] W okresie kolonialnym kopalnie pracowały na podstawie pewnego rodzaju nadania czy dzierżawy od dworu królewskiego, przy czym zwykle jedna piąta wszystkich metali szła dla króla; pomimo to górnictwo przynosiło wielki zyski prywatne. W istocie, kopalnie były początkiem wielu prywatnych fortun w Ameryce i głównym źródłem dochodów Korony. […]

złoto Źródło: Helen Miller Bailey, Abraham P. Nasatir, Dzieje Ameryki Łacińskiej, tłum. K. Szerer, Warszawa 1965, s. 192.

Relacja posła Kaspra Contariniego o ziemiach podbitych w Ameryce przekazana senatorom weneckim 16 XI 1525 r.

Najjaśniejszy Książę i Najdostojniejszy Senacie! W tej relacji mojej o sprawach należących do poselstwa mojego przy cesarzu […] opiszę królestwa i prowincje, podległe Majestatowi cesarza, ze sprawami odnoszącymi się do nich. [Następnie] powie się o radcach tegoż cesarza, którzy są jakby narzędziami dla rządzenia tymi królestwami. […]

Opiszę Indie Zachodnie. Kraj odkryty dotychczas jest bardzo duży, a z dnia na dzień rozszerza się coraz dalej i okazuje się większy; dzieli się zaś na wyspy i ląd stały. Pierwsza i najważniejsza jest Wyspa Spagnuola [San Domingo], położona prawie pod zwrotnikiem Raka, oddalona od Hiszpanii około 2000 mil, bardzo wielka. Niektórzy uważają ją za mało mniejszą od Hiszpanii; ma liczne góry i liczne rzeki. Hiszpanie wybudowali na tej wyspie trzy twierdze, główna nazywa się Św. Dominik, w niej jest rezydencja admirała i rady królewskiej. Admirałem jest syn Kolumba Genueńczyka, posiada wielką władzę, przyznaną ojcu, chociaż dużo sam sobie uzurpował i ciągle dalej uzurpuje; pozostawiłem go na dworze, skąd podąży celem przeprawienia się przez morze.

Owa wyspa jest najwięcej zaludniona tak, że Piotr Martire, który jest Mediolańczykiem i należy do Rady Indyjskiej, a ma zamiar napisania historii tych krajów i podróży morskich, zapewnia, że na wyspach Spagnuola i Jamajka, która nie jest bardzo wielka, bywało, kiedy Kolumb je odkrył, milion dusz i więcej. Teraz wskutek nieludzkiego traktowania przez Hiszpanów bądź przez ciężkie roboty, nakładane na tych biednych, nie przyzwyczajonych do pracy ludzi, w poszukiwaniu złota, bądź przez śmierć z rozpaczy, wskutek czego zdarzały się takie nadzwyczajne wypadki, że znalazły się matki, które zabijały własne dzieci, ubyło niemal wszystkich tak, że obecnie na wyspie Spagnuola nie ma siedmiu tysięcy dusz i kupują niewolników Murzynów z Barbarii [Tereny w Afryce Płn. zamieszkane przez Berberów] i posyłają ich tam do kopalni. Z nich wielu, krótko przed moim odjazdem z dworu, złączywszy się z niektórymi krajowcami, razem uciekło w góry.

Inną główną wyspą, położoną na zachód od Spagnuoli, jest wyspa Kuba. Urzęduje tam gubernator w imieniu cesarza; z tej wyspy wyjeżdżał Ferdynand Cortes, który odkrył Jukatan [Meksyk] […]. O tej wyspie nie mówi się wiele, jak o Spagnuoli, o której zapomniałem powiedzieć, że obecnie przywożą z niej do Hiszpanii prócz złota w wielkiej ilości cynamon, cukier, wódki, a nawet dobre konie, zwierzęta, które nie rodziły się pierwotnie na tej wyspie, lecz Hiszpanie je tam przenieśli, a teraz wracają udoskonalone. Jedynie zboże nie udaje się, ponieważ z powodu tłustości gleby staje się tak duże i miękkie, że gubi się w pędach. Wyspa Kuba nie jest tak urodzajna jak Spagnuola. Trzecia wyspa, tj. Jamajka, nie jest bardzo wielka w stosunku do tamtych, ale i ona jest dosyć obszerna i urodzajna. Nadto są niezliczone wyspy małe, których wielką ilość zamieszkują kanibalowie, dzicy, którzy nie tylko zjadają ludzi, lecz na nich polują […]. Ląd stały jest krajem bardzo rozległym; poczyna się od przylądka, który nazywa się przylądkiem Św. Augustyna i jest odległy od Hiszpanii około 1500 (mil) albo nieco więcej, a do równika cztery stopnie.

wyspa Źródło: Relacja posła Kaspra Contariniego o ziemiach podbitych w Ameryce przekazana senatorom weneckim 16 XI 1525 r., [w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1999, s. 50–51.

Relacja posła Kaspra Contariniego o ziemiach podbitych w Ameryce przekazana senatorom weneckim 16 XI 1525 r.

Najjaśniejszy Książę i Najdostojniejszy Senacie! W tej relacji mojej o sprawach należących do poselstwa mojego przy cesarzu […].

Opiszę Indie Zachodnie. Kraj odkryty dotychczas jest bardzo duży, a z dnia na dzień rozszerza się coraz dalej i okazuje się większy; dzieli się zaś na wyspy i ląd stały. Pierwsza i najważniejsza jest Wyspa Spagnuola [San Domingo], położona prawie pod zwrotnikiem Raka, oddalona od Hiszpanii około 2000 mil, bardzo wielka. Niektórzy uważają ją za mało mniejszą od Hiszpanii; ma liczne góry i liczne rzeki […].

Inną główną wyspą, położoną na zachód od Spagnuoli, jest wyspa Kuba. Urzęduje tam gubernator w imieniu cesarza; z tej wyspy wyjeżdżał Ferdynand Cortes, który odkrył Jukatan [Meksyk] […] . O tej wyspie nie mówi się wiele, jak o Spagnuoli, o której zapomniałem powiedzieć, że obecnie przywożą z niej do Hiszpanii prócz złota w wielkiej ilości cynamon, cukier, wódki, a nawet dobre konie, zwierzęta, które nie rodziły się pierwotnie na tej wyspie, lecz Hiszpanie je tam przenieśli, a teraz wracają udoskonalone. […] Trzecia wyspa, tj. Jamajka, nie jest bardzo wielka w stosunku do tamtych, ale i ona jest dosyć obszerna i urodzajna. Nadto są niezliczone wyspy małe, których wielką ilość zamieszkują kanibalowie, dzicy, którzy nie tylko zjadają ludzi, lecz na nich polują […] . Ląd stały jest krajem bardzo rozległym; poczyna się od przylądka, który nazywa się przylądkiem Św. Augustyna i jest odległy od Hiszpanii około 1500 (mil) albo nieco więcej, a do równika cztery stopnie.

poseł Źródło: Relacja posła Kaspra Contariniego o ziemiach podbitych w Ameryce przekazana senatorom weneckim 16 XI 1525 r., [w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1999, s. 50–51.

Helen Miller Bailey, Abraham P. Nasatir Dzieje Ameryki Łacińskiej

Metody wydobywania rudy z ziemi i jej wytapiania modernizowały się powoli. Kopalnie produkowały takie ilości przy małym wysiłku, że nie było potrzeby sprawnej i wydajnej pracy. Dla wydobycia rudy na powierzchnię kopano małe szyby bez łączących je galerii; rudę wynosili po drabinach tragarze indiańscy, zatrudnieni przymusowo. W razie zalania szybów, osuszano je za pomocą skórzanych worków, podając wodę w ten sam sposób co kruszec, od Indianina do Indianina ustawionych na drabinach.

rudy Źródło: Helen Miller Bailey, Abraham P. Nasatir, Dzieje Ameryki Łacińskiej, tłum. K. Szerer, Warszawa 1965, s. 193.