Sprawdź się
Przyporządkuj elementy do tytułów utworów Stanisława Ignacego Witkiewicza.
Po przewrocie faszystowskim nastaje władza technokratyczna., Ludzkość odurzona narkotykiem pozwala sobą zarządzać totalnej władzy., Obywatele muszą wykonywać pracę, której sensu nie rozumieją. Wszystkie ich działania są zautomatyzowane. Ludzie nie mają czasu na to, by zgłębić swoje emocje.
| Szewcy | |
|---|---|
| Pożegnanie jesieni | |
| Nienasycenie |
W którym momencie przemian cywilizacyjnych rozgrywa się akcja utworów Witkacego? Zaznacz poprawną odpowiedź.
- rozwój indywidualizmu, powolny zanik uspołecznienia
- powolny zanik indywidualizmu, rozwój uspołecznienia
- całkowity zanik indywidualizmu, panowanie uspołecznienia
- rozwój indywidualizmu i jednoczesny rozwój uspołecznienia
Oceń prawdziwość zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F – jeśli jest fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Witkacy uważał, że zmienienie ludzi w bezmyślne automaty jest niemożliwe. | P □ | F □ |
| W Szewcach wszystkie rewolucje są objawami procesu uspołecznienia ludzkości. | P □ | F □ |
| W Nienasyceniu Witkiewicz przedstawił koncepcję społeczeństwa, które za pomocą narkotyku zyskało dostęp do bezpośredniego doświadczenia Absolutu. | P □ | F □ |
Wypisz z dramatu Szewcy trzy sentencje o wydźwięku katastroficznym i wyjaśnij swój wybór.
Zapoznaj się z poniższym fragmentem Pożegnania jesieni. Podaj elementy, które świadczą o katastroficznej wizji przyszłości Witkacego. Możesz odwołać się do cytatów.
Pożegnanie jesieni(fragment)
Czas znikał i świat zdawał się stać w miejscu mimo zmienności, był aktualnie wiecznym. Wtedy to nienasycenie (już to absolutnie niemożliwe do zaspokojenia, to picie nieskończoności przez wąską rurkę, jak mazagranmazagran) stawało się udziałem wszystkich dookoła pod wpływem wewnętrznych napięć Atanazego – wytwarzało się psychiczne pole magnetyczne o niebywałym potencjale. Ludzie przestawali być związanymi ze sobą banalnością życiowych masek, stworami, które wszystko bez reszty o sobie wiedzą. Stawali się raczej jedni dla drugich symbolami tajemnicy częściowej dowolności istnienia: „To jest, ale równie dobrze mogłoby tego nie być wcale, mogłoby nie być mnie, nie być nic”. Tu otwierała się potrójna hierarchia metafizycznej potworności całej tej jedynej w swoim rodzaju sprawy istnienia – poza bezpośrednim bydlęcym przeżywaniem, które może być takim nawet u mężów stanu w ich najistotniejszych funkcjach i uczonych w samej ich naukowej pracy. Sprytne bydlę w surducie ma jednak zamknięty wstęp do pewnych sfer myśli.
Źródło: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Pożegnanie jesieni, oprac. W. Bolecki, Wrocław 2014, s. 126–127.
Zapoznaj się z wypowiedzią Wanga z Nienasycenia Witkacego. Następnie wyjaśnij, jakie niebezpieczeństwa mogą grozić ludziom, jeśli spełniłyby się postulaty przemian społecznych proponowanych przez powieściowych Chińczyków.
Nienasycenie(fragment)
– [...] Otóż, panowie, należy się panom parę słów wyjaśnienia co do naszych celów i metod. Rzecz jest prosta jak konstrukcja naszego modlitewnego młynka: nie umiecie sobą rządzić i jesteście rasowo wyczerpani. My umiemy; nasza uśpiona od wieków inteligencja ocknęła się dostawszy raz w ręce wasz genialny alfabet. Nasza nauka stanęła od razu wyżej niż wasza. Odkryliśmy to właśnie, że wy urządzić się nie umiecie, a my umiemy. Każdy kraj ma swój idealny układ, w którym największą może osiągnąć wydajność. Dowodem naszej wyższości jest organizacja nasza i innych pokrewnych nam ludów. Musimy was nauczyć. Polityka nie istnieje dla nas jako taka — chodzi o naukowo zorganizowaną i uregulowaną wytwórczość. Urządzimy was i będziecie szczęśliwi. Nie chodzi o cofnięcie kultury, jako takie, tylko o trampolinę do skoku. Jakie będą możliwości dobrze gospodarczo urządzonej ludzkości, nawet my nie jesteśmy w stanie przewidzieć. Może tylko zostanie uszczęśliwiona, a wszystkie wyższe formy twórczości będą musiały zaniknąć — trudno. I tak będzie to wiele, bardzo wiele. Ale jest jeszcze jeden problematproblemat: my też jesteśmy wyczerpani w pewnym sensie — nie tak jak wy, ale przecie. (Not as you are, but nevertheless.) Musimy się odświeżyć rasowo, musimy was połknąć i strawić, i stworzyć nową rasę żółto‑białą, przed którą, jak to dowiodły nasze instytuty badań socjologiczno‑biologicznych, otwierają się nie znane możliwości. Dlatego zaprowadzamy obowiązkowe małżeństwa krzyżowane — tylko artyści będą mieć mogli takie kobiety, jakie będą chcieli — białe lub żółte — wszystko jedno. Dlatego z góry mam zaszczyt prosić Waszą Ekscelencję o rękę wdowy po Nim dla siebie i rękę córki Jego dla mego syna. Racjonalna hodowla przywódców, zdezindywidualizowanych w dobrym znaczeniu, jest jedną z naczelnych zasad naszego programu.Źródło: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Nienasycenie, oprac. J. Degler, L. Sokół, Warszawa 1996, s. 599–600.
Wypisz cztery wspólne elementy katastroficznych przepowiedni Witkacego zawartych w Szewcach, Pożegnaniu jesieni i Nienasyceniu.
Rozważ problem: czy katastrofizm Witkacego wynika z innych przesłanek niż katastrofizm Jana Kasprowicza z okresu Hymnów? Napisz rozprawkę na 400 słów. W pracy odwołaj się do dzieł obu twórców.