Przypomnij sobie, po jakim okresie przypada karnawał i co poprzedza. Jaki nastrój panuje w czasie karnawału?
Karnawał to okres między Świętem Trzech Króli a Środą Popielcową. Jest to czas radości. Podobny nastrój zapanował po podpisaniu porozumień sierpniowych. Polacy poczuli się wolni i korzystali ze znacznej, jak na PRL, swobody.
Karnawał przypada między adwentem będącym czasem wyciszenia i przygotowań do narodzin Jezusa Chrystusa a wielkim postem, kiedy obowiązuje wiele ograniczeń (np. nie wolno uczestniczyć w hucznych zabawach). To w przenośni przypomina czas przed Solidarnością i po wprowadzeniu stanu wojennego.
21
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z fragmentem statutu „Solidarności”, wypełnij tabelę, a następnie wykonaj zamieszczone pod nią polecenie.
R2msRtsaMAmx6
R11U243NIvByq
Statut Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”
§ 1
Tworzy się organizację zawodową pod nazwą: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, zwany dalej ZWIĄZKIEM. Związek […] rozwijać będzie działalność w zakresie obrony interesów pracowników, realizacji ich potrzeb materialnych, społecznych i kulturalnych. […]
§ 6
Celem Związku jest: ochrona praw, godności i interesów pracowników, a w szczególności:
ochrona interesów materialnych, socjalnych i kulturalnych członków oraz ich rodzin,
zabezpieczenie praw pracowniczych w zakresie wykonywanej pracy zawodowej, wynagrodzenia, warunków socjalno‑bytowych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
podejmowanie starań o zharmonizowanie prawidłowego działania zakładu pracy z interesami pracowników,
umacnianie rodziny oraz ochrona życia rodzinnego,
szerzenie demokratyzmu i umacnianie koleżeńskiej solidarności w stosunkach wzajemnych,
zapewnienie pracownikom warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
wpływ na kształtowanie polityki gospodarczej i społecznej,
kształtowanie aktywnej postawy działania dla dobra Ojczyzny.
1 Źródło: Statut Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, [w:] Dokumenty Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” (1980–1981), oprac. T. Kozłowski, wybór M. Owsiński, Warszawa 2012, s. 42–43.
RQpiuRZAjya5V
R12kuCs6S6iZx
Czy w PRL były inne niż „Solidarność” organizacje niezależne od władz? Jak powstała Solidarność? Czym przede wszystkim kierowała się PZPR?
W PRL „Solidarność” była jedyną wielką organizacją niezależną od władz, która mogła na nie skutecznie oddziaływać. Powstała ona dzięki strajkom robotników, czyli tej grupy, która według haseł miała rządzić Polską (rządząca Polską partia komunistyczna nazywała się Polska Zjednoczona Partia Robotnicza). PZPR nie kierowała się jednak interesem społeczeństwa, lecz stawiała na zachowanie pełni władzy. Posługiwała się przy tym kłamstwem i przemocą. Dlatego Solidarność, zgodnie z oczekiwaniami bardzo dużej części Polaków, chciała działać w różnych sferach życia społecznego.
211
Ćwiczenie 5
W sierpniu 1980 r. reportażysta Ryszard Kapuściński spędził 12 dni w strajkujących miastach – Szczecinie, Gdańsku i Elblągu. W połowie września 1980 r. w warszawskim tygodniku „Kultura” opublikował artykuł pt. Notatki z Wybrzeża. Zapoznaj się z fragmentem artykułu. Wskaż, na co zwrócił uwagę autor. Dlaczego twoim zdaniem było to istotne?
Ryszard KapuścińskiNotatki z Wybrzeża
Na Wybrzeżu robotnicy rozbili pokutujący w oficjalnych gabinetach i elitarnych salonach stereotyp robola. Robol nie dyskutuje – wykonuje plan. Jeżeli chce się, żeby robol wydał głos, to tylko po to, aby przyrzekł i zapewnił. Robola obchodzi tylko jedno – ile zarobi. Kiedy wychodzi z zakładu, wynosi w kieszeniach śrubki, linki i narzędzia. Gdyby nie dyrekcja, robole rozkradliby cały zakład. Potem stoją pod budkami z piwem. Potem śpią. Rano, jadąc pociągiem do pracy, grają w karty. Po przyjściu na zakład ustawiają się w kolejkę do lekarza i biorą zwolnienia. Ciężkie to życie kierować robolami. Nie ma z nimi o czym rozmawiać. [...]
Tymczasem na Wybrzeżu, a potem w całym kraju […] wyłoniła się młoda twarz nowego pokolenia robotników – myślących, inteligentnych, świadomych swojego miejsca w społeczeństwie i – co najważniejsze – zdecydowanych wyciągnąć wszystkie konsekwencje z faktu, że w myśl ideowych założeń ustroju ich klasie przyznaje się wiodącą rolę w społeczeństwie. […]
Ich rozwaga, ich rozsądek – chcę użyć tego słowa: humanizm. Najwyższą karą było zostać usuniętym ze strajku – i oto scena (zresztą rzadka), kiedy w Gdańsku załoga stoczni postanowiła usunąć człowieka, który ją skompromitował. Wałęsa: „Proszę wszystkich, aby pan ten mógł spokojnie i bez żadnej obrazy opuścić stocznię. Proszę was o godne i szlachetne zachowanie”. […]
W tym działaniu nie było żadnego elementu zemsty, żadnej chęci odkucia się ani żadnej próby rozgrywania spraw personalnych na żadnym szczeblu. Zapytani o taką postawę odpowiadali, że „to nie są rzeczy istotne” i że poza tym byłoby to „niehonorowe”. W tych sierpniowych dniach wiele słów nagle ożyło, nabrało wagi i blasku: słowo – honor, słowo – godność, słowo – równość.
2 Źródło: Ryszard Kapuściński, Notatki z Wybrzeża.
R1MfUzNaee5ln
Czym chcą się kierować strajkujący robotnicy? Jaki może mieć to wpływ na przyszłość kraju?
Przykładowa odpowiedź: Robotnicy okazali się rozsądni. Postanowili wziąć sprawy w swoje ręce i widać, że, w przeciwieństwie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w swym postępowaniu będą kierować się wzniosłymi wartościami. Ważne są dla nich: honor, godność, równość. To może zmienić Polskę na lepsze.
21
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z tekstami dwóch piosenek Macieja Pietrzyka: Piosenka dla córki oraz Rok pierwszy minął. Pierwsza z nich powstała w czasie strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., druga – rok później. Na ich podstawie wykonaj polecenie.
Maciej PietrzykPiosenka dla córki
Nie mam teraz czasu dla ciebie Nie widziała cię długo matka Jeszcze trochę poczekaj, dorośnij Opowiemy ci o tych wypadkach
O tych dniach pełnych nadziei Pełnych rozmów i sporów gorących O tych nocach kiepsko przespanych Naszych sercach mocno bijących
O tych ludziach, którzy poczuli Że są teraz właśnie u siebie Solidarnie walczą o dzisiaj I o jutro także dla ciebie
Więc się nie smuć i czekaj cierpliwie Aż powrócisz w nasze objęcia W naszym domu, który nie istniał Bo w nim brak było prawdziwego szczęścia
3 Źródło: Maciej Pietrzyk, Piosenka dla córki, 1980.
Maciej PietrzykRok pierwszy minął
Rok pierwszy minął, piękny był Nadchodzi ciężka zima Kolejna próba, próba sił By wytrwać, by wytrzymać
Przez codzienności grząskie dno Przez umęczoną szarość Ocalić to i przenieść to Co nazywamy wiarą
Wiarą w Ojczyzny lepszy byt Że od nas to zależy Skoro po nocy przychodzi świt Nie wierzyć znaczy – nie żyć
Niech puchną lepkie kartoteki Różnych archiwów tajnych Tak jak dopływy jednej rzeki Podzielić się nie dajmy
Prawdy od słów już nam nikt nie odłączy Czerwieni od bieli Jeśli będziemy do bólu mądrzy Nie dajmy się podzielić
4 Źródło: Maciej Pietrzyk, Rok pierwszy minął, 1981.
RY9zyKNUvHSux
Zastanów się, co dało polskiemu społeczeństwu powstanie „Solidarności”. Jak w ciągu roku zmieniły się odczucia działaczy i społeczeństwa?
W czasie strajku poeta uznał za najważniejsze nadzieję i walkę o lepszą przyszłość. Rok później istotne dla poety było wytrwanie, wiara w sens walki i niepoddanie się władzy. W piosenkach odzwierciedlenie znalazły: wyzwolenie energii i nadziei przez powstanie „Solidarności”, brak perspektyw, bieda, represje.
31
Ćwiczenie 7
Na plakacie z okresu karnawału Solidarności zapisano: ojczyzna + prawda + godność = Solidarność. Oceń, czy NSZZ „Solidarność” w swej działalności kierował się tymi wartościami.
RCKVimKbxlMff
REWzH3IDSKeKT
Przypomnij sobie treść statutu NSZZ „Solidarność” oraz cele związku.
Przykładowa odpowiedź: Tak, NSZZ „Solidarność” kierowała się dobrem ojczyzny, bo w statucie związku znalazł się m.in. zapis dotyczący działania dla jej dobra. Działacze NSZZ „Solidarność” walczyli również o prawdę historyczną i pamięć o poległych robotnikach oraz nie godzili się na język propagandy uprawiany przez komunistów (prawda). Ponadto walczyli o lepszy byt dla wszystkich Polaków i ochronę praw robotników (godność).
31
Ćwiczenie 8
Przeczytaj poniższe cytaty i przejrzyj ilustracje. Opisz, z jakimi problemami życia codziennego musiało radzić sobie polskie społeczeństwo, szczególnie kobiety.
Zapoznaj się z poniższymi cytatami i opisami ilustracji. Opisz, z jakimi problemami życia codziennego musiało radzić sobie polskie społeczeństwo, szczególnie kobiety.
RuOqaDkga7Wek
ROKsp2P7jeE83
R1RpG5zUEmS9f
RyLxm2lgD0VUr
Jaki był stosunek władz do problemów Polaków? Jak wyglądały polskie sklepy w latach 1980‑1981? Z czym się wiązał taki stan polskiego handlu?
Polskie społeczeństwo musiało radzić sobie z pogardą i obojętnością władz, chamstwem, bezduszną, wszechobecną biurokracją, brakami w zaopatrzeniu, kobiety musiały wystawać w długich kolejkach, gdyż to głównie one zajmowały się w czasach PRL domem, borykały się z poczuciem beznadziei, a niekiedy nawet znosiły obelgi w miejscu pracy.