Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
1
Ćwiczenie 1
RgrCR9A2XlCGC
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie TwojaHistoria.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1dGffCGJ1UUZ
Jakie były konsekwencje bitwy pod Orszą? Możliwe odpowiedzi: 1. utrata Smoleńska, 2. odzyskanie Wiaźmy, 3. zwycięstwo wojsk pod dowództwem Konstantego Ostrogskiego, 4. dostanie się wielu tysięcy Polaków do niewoli moskiewskiej, 5. rozbicie koalicji antyjagiellońskiej
1
Ćwiczenie 2

Przeanalizuj poniższe ilustracje i określ, na której z nich został przedstawiony żołnierz polski biorący udział w bitwie, której plan zamieszczono w poprzednim ćwiczeniu.

R12f4usOPEyyh
Ilustracja nr 1 {}
Ilustracja nr 2 {}
Ilustracja nr 3 {}
Ilustracja nr 4 {}
Ilustracja nr 5 {}
RSgr1j5aWTkjT
(Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 3

Na podstawie podanych informacji oraz własnej wiedzy pozaźródłowej uzupełnij tabelę. Wpisz obok podanych opisów nazwy właściwych krain geograficzno‑historycznych lub miejscowości i numery, którymi zostały oznaczone na mapie.

R1Ce80acsHRy2
Źródło: Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1YO69h46n1Cx
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
RvQdLvv7cBz0z
Na podstawie podanych informacji oraz własnej wiedzy pozaźródłowej połącz w pary podane opisy z nazwami właściwych krain geograficzno‑historycznych lub miejscowości. Twierdza ta odgrywała ważną rolę strategiczną podczas wojen polsko-moskiewskich, gdyż znajdowała się na drodze wiodącej z zachodniej i środkowej Europy do Moskwy. Po raz pierwszy wojska moskiewskie podeszły pod nią w 1502 r. ale wtedy poniosły porażkę. Powtórnie podeszły pod mury w styczniu 1513 r. i rozpoczęły oblężenie. 31 lipca 1514 roku wojewoda smoleński Jerzy Sołłohub skapitulował przed wojskami Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Możliwe odpowiedzi: 1. Homel, 2. Smoleńsk, 3. Starodubie Była to jedna z najsilniejszych twierdz moskiewskich. Była ona oblegana, a następnie zdobyta przez siły polskie i litewskie podczas V wojny z Moskwą w lipcu 1535 r. Wojskami koronnymi dowodził hetman wielki koronny, Jan Tarnowski. Twierdza nie wytrzymała wybuchu podłożonych pod jej mury min. Możliwe odpowiedzi: 1. Homel, 2. Smoleńsk, 3. Starodubie Twierdza ta przeszła pod panowanie moskiewskie w 1500 r. po zdradzie zarządzającego nią księcia ruskiego. Została ona odbita przez wojska polskie pod dowództwem hetmana Jana Tarnowskiego po trzydniowym oblężeniu. Na mocy podpisanego pokoju weszła w skład państwa polsko-litewskiego. Możliwe odpowiedzi: 1. Homel, 2. Smoleńsk, 3. Starodubie
21
Ćwiczenie 4
R128GVGgjSbUZ1
Posiłkując się mapą z poprzedniego ćwiczenia podane poniżej fragmenty odnoszące się do wojen między państwem polsko-litewskim a księstwem moskiewskim ułóż w ciągu chronologicznym. Elementy do uszeregowania: 1. „[...] rozgorzała na nowo wojna z Moskwą. Początkowo wojska moskiewskie nie odnosiły większych zwycięstw, a Litwini zajęli nawet utracone wcześniej terytoria. [...] armia moskiewska rozpoczęła ataki na Smoleńsk. Wasyl III myślał o zawarciu porozumienia z Litwa, w tym czasie zaofiarował mu sojusz Maksymilian, pojawiły się też plany koalicji przeciwko [królowi polskiemu], w której uczestniczyć miał zakon krzyżacki, Brandenburgia, a nawet król duński. [....] Był to okres bardzo trudny dla [...] państw jagiellońskich. Doniesienia z Rzymu mówiły: “Przyszła wiadomość, że zamek smoleński przez wrogów wzięty, że przygotowali oni wielkie wojsko, że ludzie wielkiego autorytetu boleli nad tym, że sprawa z Królestwem Polskim już skończona” ., 2. „W lipcu ruszyła armia pod dowództwem Tarnowskiego. W tym samym miesiącu zdobyto Homel, a w sierpniu najpotężniejszą twierdzę Siewierszczyzna - Starodub. Opanowana została całą Siewierszczyzna, ale ponieważ żołnierzom skończył się czas zaciągu, a na jego przedłużenie nie było pieniędzy - wojsko się rozeszło. Na północy fortuna sprzyjała Rosjanom, którzy zdobyli Zawłocze i 80 km na północ od Połocka zbudowali gród Siebież. [...] wojska moskiewskie rozpoczęły ofensywę na Siewierszczyźnie i odbiły wszystkie grody, z wyjątkiem Homla. W 1537 r. zawarto pokój. Moskwa zatrzymała Siebież i Zawołocze, a LItwa Homel. Wojna wykazała równowagę sił, żadna ze stron nie mogła bowiem odnieść decydującego zwycięstwa”., 3. „[...] zmarł Iwan III i [nowy król polski] postanowił wykorzystać sytuację niepewności powstałą w momencie podejmowania przejmowania władzy przez Wasyla III. [...] Przed rozpoczęciem działań [król] doszedł do porozumienia z chanem krymskim Mengli Girejem, nie udało się natomiast skłonić do współpracy zakonu inflanckiego. Wojna rozpoczęła się [...] od ataku wojsk moskiewskich, które starały się unikać decydującego starcia z wojskami litewskimi. Nie udało im się zdobyć Smoleńska ani innego mniejszego grodu. [...] Działania wojenne nie doprowadziły do rozstrzygnięcia. [...] Zaprzysiężony został wieczny pokój na zasadzie status quo ante bellum. Decyzja [ta] podyktowana była postawą postawą zakonu inflanckiego i zmiana opcji przez chana krymskiego, który wysłał zagony przeciwko państwu polsko-litewskiemu. [...]“, 4. „[Moskwa] zajęła Wiaźmę. Rok później obie strony zdecydowały się jednak zawrzeć pokój. Wielkie Księstwo Litewskie zrzekło się Wiaźmy i terenów nad górną Oką, tak zwanych księstw wierchowskich. Po raz pierwszy od czasów WItolda zaczęło ono tracić terytoria na rzecz wschodniego sąsiada. Konflikt próbowano rozwiązać przez małżeństwo Aleksandra z Heleną, córką Iwana III. Ślub odbył się [...], ale fakt ten nie przyczynił się do polepszenia stosunków z Moskwą, a Iwan III w swych rozgrywkach politycznych stale wykorzystywał zadrażnienia na dworze litewskim spowodowane prawosławnym wyznaniem księżnej. [...] Moskwa zmusiła kilku pogranicznych książąt, by złożyli hołd jej władcy. Wojna wybuchła ponownie [...] i od początku przynosiła duże sukcesy Moskwie. Zajęła ona księstwo czernihowsko-siewierskie oraz rozbiła armię litewską pod Wiedroszą, gdzie do niewoli dostał się jej dowódca, Konstanty Ostrogski”.
Źródło: M. Markiewicz, Historia Polski 1492-1795, Wydawnictwo Literackie 2009, s. 320-348.
RWRCBpvHxsiZX
Podane poniżej fragmenty odnoszące się do wojen między państwem polsko-litewskim a księstwem moskiewskim ułóż w ciągu chronologicznym. Elementy do uszeregowania: 1. „[...] zmarł Iwan III i [nowy król polski] postanowił wykorzystać sytuację niepewności powstałą w momencie przejmowania władzy przez Wasyla III. [...] Przed rozpoczęciem działań [król] doszedł do porozumienia z chanem krymskim Mengli Girejem, nie udało się natomiast skłonić do współpracy zakonu inflanckiego. Wojna rozpoczęła się [...] od ataku wojsk moskiewskich, które starały się unikać decydującego starcia z wojskami litewskimi. Nie udało im się zdobyć Smoleńska ani innego mniejszego grodu. [...] Działania wojenne nie doprowadziły do rozstrzygnięcia. [...] Zaprzysiężony został wieczny pokój na zasadzie status quo ante bellum. Decyzja [ta] podyktowana była postawą zakonu inflanckiego i zmianą opcji przez chana krymskiego, który wysłał zagony przeciwko państwu polsko-litewskiemu. [...]“, 2. „[...] rozgorzała na nowo wojna z Moskwą. Początkowo wojska moskiewskie nie odnosiły większych zwycięstw, a Litwini zajęli nawet utracone wcześniej terytoria. [...] armia moskiewska rozpoczęła ataki na Smoleńsk. Wasyl III myślał o zawarciu porozumienia z Litwa, w tym czasie zaofiarował mu sojusz Maksymilian, pojawiły się też plany koalicji przeciwko [królowi polskiemu], w której uczestniczyć miał zakon krzyżacki, Brandenburgia, a nawet król duński. [....] Był to okres bardzo trudny dla [...] państw jagiellońskich. Doniesienia z Rzymu mówiły: “Przyszła wiadomość, że zamek smoleński przez wrogów wzięty, że przygotowali oni wielkie wojsko, że ludzie wielkiego autorytetu boleli nad tym, że sprawa z Królestwem Polskim już skończona” ., 3. „W lipcu ruszyła armia pod dowództwem Tarnowskiego. W tym samym miesiącu zdobyto Homel, a w sierpniu najpotężniejszą twierdzę Siewierszczyzny - Starodub. Opanowana została cała Siewierszczyzna, ale ponieważ żołnierzom skończył się czas zaciągu, a na jego przedłużenie nie było pieniędzy - wojsko się rozeszło. Na północy fortuna sprzyjała Rosjanom, którzy zdobyli Zawłocze i 80 km na północ od Połocka zbudowali gród Siebież. [...] wojska moskiewskie rozpoczęły ofensywę na Siewierszczyźnie i odbiły wszystkie grody, z wyjątkiem Homla. W 1537 r. zawarto pokój. Moskwa zatrzymała Siebież i Zawołocze, a Litwa Homel. Wojna wykazała równowagę sił, żadna ze stron nie mogła bowiem odnieść decydującego zwycięstwa”., 4. „[Moskwa] zajęła Wiaźmę. Rok później obie strony zdecydowały się jednak zawrzeć pokój. Wielkie Księstwo Litewskie zrzekło się Wiaźmy i terenów nad górną Oką, tak zwanych księstw wierchowskich. Po raz pierwszy od czasów WItolda zaczęło ono tracić terytoria na rzecz wschodniego sąsiada. Konflikt próbowano rozwiązać przez małżeństwo Aleksandra z Heleną, córką Iwana III. Ślub odbył się [...], ale fakt ten nie przyczynił się do polepszenia stosunków z Moskwą, a Iwan III w swych rozgrywkach politycznych stale wykorzystywał zadrażnienia na dworze litewskim spowodowane prawosławnym wyznaniem księżnej. [...] Moskwa zmusiła kilku pogranicznych książąt, by złożyli hołd jej władcy. Wojna wybuchła ponownie [...] i od początku przynosiła duże sukcesy Moskwie. Zajęła ona księstwo czernihowsko-siewierskie oraz rozbiła armię litewską pod Wiedroszą, gdzie do niewoli dostał się jej dowódca, Konstanty Ostrogski”.
2
Ćwiczenie 5

Na podstawie poniższych notek biograficznych i informacji zawartych w tekście bazowym określ, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe.

RRFAAQAZDbI6F
Jan Amor Tarnowski (1488 - 1561) – pamiętnikarz, teoretyk wojskowości, kasztelan krakowski od 1536, wojewoda krakowski od 1535, wojewoda ruski od 1527, kasztelan wojnicki od 1522, starosta sandomierski, lubaczowski, stryjski, chmielnicki, od 1527 pełnił funkcję hetmana wielkiego koronnego.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RIl3hjOZcTzHX
Konstanty Ostrogski (ok. 1460 - 1530) – książę, hetman najwyższy litewski w latach 1497–1500 i 1507–1530, wojewoda trocki od 1522 roku, kasztelan wileński od 1511 roku, jeden z najbogatszych ludzi w Polsce, w 1500 r. po przegranej bitwie pod Wiedroszą dostał się do niewoli, w której przebywał trzy lata.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RQqyOKS0Rwiwp
Mikołaj Firlej.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o.
RHJcgGPeqgTBR
Jerzy Radziwiłł (ur. 1480, zm. 1541) – hetman wielki litewski w latach 1531–1541, marszałek nadworny litewski od 1528, hetman nadworny litewski od 1521, kasztelan wileński od 1527, kasztelan trocki od 1522, starosta grodzieński od 1514, wojewoda kijowski w latach 1511–1514, podczaszy wielki litewski od 1509.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R1RNVmAIFztAU
Wskaż, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe. W bitwie pod Orszą wojskami litewskimi dowodził Jerzy Radziwiłł. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W I wojnie z Moskwą, która wybuchła w 1492 r. jako jeden z dowódców armii litewskiej brał udział Mikołaj Firlej. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Głównodowodzącym podczas V wojny z Moskwą dowodził Jan Tarnowski. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
211
Ćwiczenie 6

Przeanalizuj poniższy obraz przedstawiający bitwę pod Orszą i wykonaj polecenia.

R1UUGWoih7DJZ
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Bitwa pod Orszą, XVI w.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R1RdpWjijcSZ0
Obraz ten powstał na zlecenie króla Zygmunta I Starego. Udowodnij, odwołując się do elementów graficznych, że obraz ten prócz tego, że stanowi jedno z najlepszych źródeł do historii wojskowości miał też charakter propagandowy. (Uzupełnij).
R1Tk6nJJjdtl8
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 7

Przeanalizuj poniższą ilustrację, przedstawiającą fragment pomnika „1000‑lecia” Rosji, wzniesionego w Nowogrodzie Wielkim w 1862 r. i wykonaj polecenia:

Zapoznaj się z opisem ilustracji, przedstawiającą fragment pomnika „1000‑lecia” Rosji, wzniesionego w Nowogrodzie Wielkim w 1862 r. i wykonaj polecenia:

R1Xfap79svEhv
Iwan III Srogi (zwany też Wielkim);u stóp władcy leżą - od lewej do prawej - Litwin, Tatar i rycerz zakonny ze złamanym mieczem. Na planie tylnym znajduje się postać symbolizująca „Sybiraka”
Źródło: Voevoda, Wikimedia Commons, domena publiczna.
R11mOTH14IWwD
Wyraź przekaz ukazanej sceny. (Uzupełnij) Odpowiedz, dlaczego Twoim zdaniem ta scena znalazła się na pomniku „1000-lecia Rosji” (Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 8

Przeanalizuj obraz Stańczyk pędzla Jana Matejki oraz zapoznaj się z fragmentem piosenki Jacka Kaczmarskiego pod tym samym tytułem. Określ, jak jest wymowa obu dzieł. Co symbolizuje postać Stańczyka?

Zapoznaj się z opisem obrazu Stańczyk pędzla Jana Matejki oraz zapoznaj się z fragmentem piosenki Jacka Kaczmarskiego pod tym samym tytułem. Określ, jak jest wymowa obu dzieł. Co symbolizuje postać Stańczyka?

RgWC4ELBK1txY
Stańczyk na dworze królowej Bony po utracie Smoleńska w 1514 r., obraz Jana Matejki z 1862 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
1
Jacek Kaczmarski Stańczyk

Dziś bal na zamku królowej Bony
Wytruto myszy zwieszono lampiony
I opłacono śpiewaków
Czuję jak blednie moja twarz błazeńska
Właśniem przeczytał o stracie Smoleńska
Ale gdzie Smoleńsk gdzie Kraków

Wiadomość pewna podpisy pieczęcie
Ale królowa skrzywi się z niechęcią
Rachunki bardziej ją troszczą
Zaplatam palce nieskore do gestów
Bo samych wodzów jest tu ze czterdziestu
Na balu dobrze ich goszczą

Gdybym pociągał sznury wielkich dzwonów
To bym z nich dobył najwyższego tonu
I biłbym biłbym na trwogę
A dzwoneczkami na błazeńskiej czapce
Swój kaduceusz mając za doradcę
Kogóż przestrzec ja mogę

Stańczyk – wołają – dajcie tu Stańczyka
Już im nie starcza uczta i muzyka
Chcą jeszcze pośmiać się z głupca
Nie jestem dobrym błaznem na te czasy
Lecz wśród jedwabnych i złotych kutasów
Na mądrość znajdźcie mi kupca

Lecz żadna mądrość nie zastąpi przeczuć
Które są przy mnie dzisiaj jak co wieczór
Choćby grano najgłośniej
Siedzę bez ruchu jak wyzbyty mowy
Czemu więc nagle wokół mojej głowy
Dzwoneczki dzwonią żałośnie

c1 Źródło: Jacek Kaczmarski, Stańczyk, dostępny w internecie: kaczmarski.art.pl.
R1QNefOFVasQW
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 9

Stwórz bilans konfliktu polsko‑litewsko‑moskiewskiego. W tabeli wpisz zyski i straty terytorialne oraz dyplomatyczne strony polsko‑litewskiej oraz moskiewskiej. Czy któraś ze stron osiągnęła przewagę? Która ze stron zdołała w większym stopniu zrealizować swoje cele? Wykorzystaj materiał znajdujący się w ćwiczeniu 4.

RG39bU32afrnJ
STRATY. ZYSKI. strona polsko-litewska (Uzupełnij). strona polsko-litewska (Uzupełnij). strona moskiewska (Uzupełnij). strona moskiewska (Uzupełnij).
R2uEYUzYwiuWf
Wnioski: (Uzupełnij).