Sprawdź się
Przeanalizuj poniższe ilustracje i określ, na której z nich został przedstawiony żołnierz polski biorący udział w bitwie, której plan zamieszczono w poprzednim ćwiczeniu.
Ilustracja nr 2 {}
Ilustracja nr 3 {}
Ilustracja nr 4 {}
Ilustracja nr 5 {}
Ilustracja nr 1 {}
Ilustracja nr 2 {}
Ilustracja nr 3 {#}
Ilustracja nr 4 {}
Ilustracja nr 5 {}
Na podstawie podanych informacji oraz własnej wiedzy pozaźródłowej uzupełnij tabelę. Wpisz obok podanych opisów nazwy właściwych krain geograficzno‑historycznych lub miejscowości i numery, którymi zostały oznaczone na mapie.

Twierdza ta odgrywała ważną rolę strategiczną podczas wojen polsko-moskiewskich, gdyż znajdowała się na drodze wiodącej z zachodniej i środkowej Europy do Moskwy. Po raz pierwszy wojska moskiewskie podeszły pod nią w 1502 r. ale wtedy poniosły porażkę. Powtórnie podeszły pod mury w styczniu 1513 r. i rozpoczęły oblężenie. 31 lipca 1514 roku wojewoda smoleński Jerzy Sołłohub skapitulował przed wojskami Wielkiego Księstwa Moskiewskiego., Była to jedna z najsilniejszych twierdz moskiewskich. Była ona oblegana, a następnie zdobyta przez siły polskie i litewskie podczas V wojny z Moskwą w lipcu 1535 r.. Wojskami koronnymi dowodził hetman wielki koronny, Jan Tarnowski. Twierdza nie wytrzymała wybuchu podłożonych pod jej mury min., Twierdza ta przeszła pod panowanie moskiewskie w 1500 r. po zdradzie zarządzającego nią księcia ruskiego. Została ona odbita przez wojska polskie pod dowództwem hetmana Jana Tarnowskiego po trzydniowym oblężeniu. Na mocy podpisanego pokoju weszła w skład państwa polsko-litewskiego., 3, Moskwa
| Opis | Numer | Miejsce |
|---|---|---|
| Twierdza ta odgrywała ważną rolę strategiczną podczas wojen polsko-moskiewskich, gdyż znajdowała się na drodze wiodącej z zachodniej i środkowej Europy do Moskwy. Po raz pierwszy wojska moskiewskie podeszły pod nią w 1502 r. ale wtedy poniosły porażkę. Powtórnie podeszły pod mury w styczniu 1513 r. i rozpoczęły oblężenie. 31 lipca 1514 roku wojewoda smoleński Jerzy Sołłohub skapitulował przed wojskami Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. | ||
| Była to jedna z najsilniejszych twierdz moskiewskich. Była ona oblegana, a następnie zdobyta przez siły polskie i litewskie podczas V wojny z Moskwą w lipcu 1535 r.. Wojskami koronnymi dowodził hetman wielki koronny, Jan Tarnowski. Twierdza nie wytrzymała wybuchu podłożonych pod jej mury min. | ||
| Twierdza ta przeszła pod panowanie moskiewskie w 1500 r. po zdradzie zarządzającego nią księcia ruskiego. Została ona odbita przez wojska polskie pod dowództwem hetmana Jana Tarnowskiego po trzydniowym oblężeniu. Na mocy podpisanego pokoju weszła w skład państwa polsko-litewskiego. |
Posiłkując się mapą z poprzedniego ćwiczenia podane poniżej fragmenty odnoszące się do wojen między państwem polsko-litewskim a księstwem moskiewskim ułóż w ciągu chronologicznym.
- „[Moskwa] zajęła Wiaźmę. Rok później obie strony zdecydowały się jednak zawrzeć pokój. Wielkie Księstwo Litewskie zrzekło się Wiaźmy i terenów nad górną Oką, tak zwanych księstw wierchowskich. Po raz pierwszy od czasów WItolda zaczęło ono tracić terytoria na rzecz wschodniego sąsiada. Konflikt próbowano rozwiązać przez małżeństwo Aleksandra z Heleną, córką Iwana III. Ślub odbył się [...], ale fakt ten nie przyczynił się do polepszenia stosunków z Moskwą, a Iwan III w swych rozgrywkach politycznych stale wykorzystywał zadrażnienia na dworze litewskim spowodowane prawosławnym wyznaniem księżnej. [...] Moskwa zmusiła kilku pogranicznych książąt, by złożyli hołd jej władcy. Wojna wybuchła ponownie [...] i od początku przynosiła duże sukcesy Moskwie. Zajęła ona księstwo czernihowsko-siewierskie oraz rozbiła armię litewską pod Wiedroszą, gdzie do niewoli dostał się jej dowódca, Konstanty Ostrogski”.
- „W lipcu ruszyła armia pod dowództwem Tarnowskiego. W tym samym miesiącu zdobyto Homel, a w sierpniu najpotężniejszą twierdzę Siewierszczyzny - Starodub. Opanowana została cała Siewierszczyzna, ale ponieważ żołnierzom skończył się czas zaciągu, a na jego przedłużenie nie było pieniędzy - wojsko się rozeszło. Na północy fortuna sprzyjała Rosjanom, którzy zdobyli Zawłocze i 80 km na północ od Połocka zbudowali gród Siebież. [...] wojska moskiewskie rozpoczęły ofensywę na Siewierszczyźnie i odbiły wszystkie grody, z wyjątkiem Homla. W 1537 r. zawarto pokój. Moskwa zatrzymała Siebież i Zawołocze, a Litwa Homel. Wojna wykazała równowagę sił, żadna ze stron nie mogła bowiem odnieść decydującego zwycięstwa”.
- „[...] rozgorzała na nowo wojna z Moskwą. Początkowo wojska moskiewskie nie odnosiły większych zwycięstw, a Litwini zajęli nawet utracone wcześniej terytoria. [...] armia moskiewska rozpoczęła ataki na Smoleńsk. Wasyl III myślał o zawarciu porozumienia z Litwa, w tym czasie zaofiarował mu sojusz Maksymilian, pojawiły się też plany koalicji przeciwko [królowi polskiemu], w której uczestniczyć miał zakon krzyżacki, Brandenburgia, a nawet król duński. [....] Był to okres bardzo trudny dla [...] państw jagiellońskich. Doniesienia z Rzymu mówiły: “Przyszła wiadomość, że zamek smoleński przez wrogów wzięty, że przygotowali oni wielkie wojsko, że ludzie wielkiego autorytetu boleli nad tym, że sprawa z Królestwem Polskim już skończona” .
- „[...] zmarł Iwan III i [nowy król polski] postanowił wykorzystać sytuację niepewności powstałą w momencie przejmowania władzy przez Wasyla III. [...] Przed rozpoczęciem działań [król] doszedł do porozumienia z chanem krymskim Mengli Girejem, nie udało się natomiast skłonić do współpracy zakonu inflanckiego. Wojna rozpoczęła się [...] od ataku wojsk moskiewskich, które starały się unikać decydującego starcia z wojskami litewskimi. Nie udało im się zdobyć Smoleńska ani innego mniejszego grodu. [...] Działania wojenne nie doprowadziły do rozstrzygnięcia. [...] Zaprzysiężony został wieczny pokój na zasadzie status quo ante bellum. Decyzja [ta] podyktowana była postawą zakonu inflanckiego i zmianą opcji przez chana krymskiego, który wysłał zagony przeciwko państwu polsko-litewskiemu. [...]“
Na podstawie poniższych notek biograficznych i informacji zawartych w tekście bazowym określ, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe.




| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| W bitwie pod Orszą wojskami litewskimi dowodził Jerzy Radziwiłł. | □ | □ |
| W I wojnie z Moskwą, która wybuchła w 1492 r. jako jeden z dowódców armii litewskiej brał udział Mikołaj Firlej. | □ | □ |
| Głównodowodzącym podczas V wojny z Moskwą dowodził Jan Tarnowski. | □ | □ |
Przeanalizuj poniższy obraz przedstawiający bitwę pod Orszą i wykonaj polecenia.
Przeanalizuj poniższą ilustrację, przedstawiającą fragment pomnika „1000‑lecia” Rosji, wzniesionego w Nowogrodzie Wielkim w 1862 r. i wykonaj polecenia:
Zapoznaj się z opisem ilustracji, przedstawiającą fragment pomnika „1000‑lecia” Rosji, wzniesionego w Nowogrodzie Wielkim w 1862 r. i wykonaj polecenia:

Przeanalizuj obraz Stańczyk pędzla Jana Matejki oraz zapoznaj się z fragmentem piosenki Jacka Kaczmarskiego pod tym samym tytułem. Określ, jak jest wymowa obu dzieł. Co symbolizuje postać Stańczyka?
Zapoznaj się z opisem obrazu Stańczyk pędzla Jana Matejki oraz zapoznaj się z fragmentem piosenki Jacka Kaczmarskiego pod tym samym tytułem. Określ, jak jest wymowa obu dzieł. Co symbolizuje postać Stańczyka?

StańczykDziś bal na zamku królowej Bony
Wytruto myszy zwieszono lampiony
I opłacono śpiewaków
Czuję jak blednie moja twarz błazeńska
Właśniem przeczytał o stracie Smoleńska
Ale gdzie Smoleńsk gdzie KrakówWiadomość pewna podpisy pieczęcie
Ale królowa skrzywi się z niechęcią
Rachunki bardziej ją troszczą
Zaplatam palce nieskore do gestów
Bo samych wodzów jest tu ze czterdziestu
Na balu dobrze ich goszcząGdybym pociągał sznury wielkich dzwonów
To bym z nich dobył najwyższego tonu
I biłbym biłbym na trwogę
A dzwoneczkami na błazeńskiej czapce
Swój kaduceusz mając za doradcę
Kogóż przestrzec ja mogęStańczyk – wołają – dajcie tu Stańczyka
Już im nie starcza uczta i muzyka
Chcą jeszcze pośmiać się z głupca
Nie jestem dobrym błaznem na te czasy
Lecz wśród jedwabnych i złotych kutasów
Na mądrość znajdźcie mi kupcaLecz żadna mądrość nie zastąpi przeczuć
Które są przy mnie dzisiaj jak co wieczór
Choćby grano najgłośniej
Siedzę bez ruchu jak wyzbyty mowy
Czemu więc nagle wokół mojej głowy
Dzwoneczki dzwonią żałośnieŹródło: Jacek Kaczmarski, Stańczyk, dostępny w internecie: kaczmarski.art.pl.
Stwórz bilans konfliktu polsko‑litewsko‑moskiewskiego. W tabeli wpisz zyski i straty terytorialne oraz dyplomatyczne strony polsko‑litewskiej oraz moskiewskiej. Czy któraś ze stron osiągnęła przewagę? Która ze stron zdołała w większym stopniu zrealizować swoje cele? Wykorzystaj materiał znajdujący się w ćwiczeniu 4.




